Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Орчин үеийн бидний оролцоотой хотжилт
Тав тухтай орчин юунаас бүрддэг бол. Тээвэр, задгай орон зай, олон нийтийн бүс, барилгуудын зохион байгуулалт, дизайн болон иргэдийн оролцоо энэ бүхэн үүнд хамааралтай.
Харин хотын дизайн гэж юу вэ? Форум, хэлбэр, дүрс болон барилгуудын хоорондын хамаарал, өгүүлэмж, агуулга энэ бүхэн хамаарах уу. Дизайны шийдлийг архитектор, ногоон барилгын архитектор, хот төлөвлөгч, газар зохион байгуулагч нарын төлөвлөлтөд тулгуурлаж хотын үзэмж, таатай байлгах үйл явцаас хамааран бүтээдэг. Хэдийгээр өдөр ирэх тусам шинэ барилга байгууламж ихээр баригдаж ашиглалтад орж байгаа нь нийгэм, эдийн засгийн хувьд ашигтай боловч нөгөөтэйгүүр хүний сэтгэл зүйд сөрөг нөлөөлж байгааг судлаачид, хот төлөвлөгч нар өгүүлэх болсон. Иймээс энэ асуудлыг хэрхэн шийдэх арга замыг ч хайсаар байна.
Хотод болж буй үйл явц, мэдээллийг хангаснаар хязгаарлагдмал нөөц болон үл хөдлөх хөрөнгийг зөв зохистойгоор удирдан ашигтай зарцуулахыг ухаалаг хот буюу смарт хот гэж тодорхойлж болно. Энэ нь найдвартай эрчим хүч, хог хаягдлын зарцуулалт, олон нийтийн тээвэр, иргэдийн оролцоо, тоон системийг хамруулсан мэдээллийн эх үүсвэр, хүрээлэн буй орчин зэрэг олон нөхцөлүүдээс бүрддэг. Ухаалаг хотын гол зорилго нь эдийн засгийг сайжруулах, орон нутгийн хөгжлийн түвшинг нэмэгдүүлэх хандлагатай боловч нөгөө талаас Малайзын Залуучуудын хөгжлийн бодлогын сангийн үзэж буйгаар дэлхий дахинаа өсч хөгжих хандлагыг илэрхийлэх төв нь хот суурин газар бөгөөд харин хот суурин газрын шийдвэр гаргагч нь оршин суугчид буюу хүн гэж үзсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл эцсийн гол зорилго нь олон нийтийн хүсэл тэмүүлэлд нийцсэн жинхэнэ хот бий болгох, ийм хотыг бий болгохын тулд оршин суугчид яагаад хот төлөвлөлтийн бүрэлдэхүүнд өөрсдөө шинийг илэрхийлж бий болгож болохгүй гэж? Ингээд энэ сэдвийг голчлон дараах мэдээллийг бэлтгэлээ.
Гудамжинд амьд харилцаа бий болгох
АНУ-ын Зам тээврийн яамнаас задгай гудамж талбайд олон нийтийг хамарсан нээлттэй тэмцээн, тоглоомыг Сиэтл хотноо зохион байгуулсан байна. Оршин суугчдын нэгэн хэвийн өдөр тутмын амьдралын хэмнэлийг өөрчилж, илүү амьд харилцаа бий болгох, хүн ба амьд орчны мэдээлэл цуглуулах зорилгооор ийнхүү зохион байгуулжээ.
Хотын нэгээхэн хэсэг болох гудамжны зарим хэсэг дэх жижиг элементүүдийг ашиглан иргэдийг хоттойгоо танилцах боломжийг бүтээлч байдлаар дэмжих, нөгөө талаар хотын ашиггүй орон зайг ашигтай болгох саналыг уран бүтээлчид даавуун тор, футволк, өмд зэрэг ахуйн хэрэглээнд тулгуурлан гаргасан байна.
Дэлхий даяараа хог хаягдлыг дахин ашиглах арга замуудыг хайсны үр дүнд нэгэн дэвшил авчирсан зүйл нь хаягдал материалаар хотын гудамж, талбай авто замыг урлаг болгон ашигласан байдал. Энэ нь хотын соёлд ч шинэчилсэн тэсрэлтийг авчирсан шийдэл болж чадсан. Дараахь уран бүтээлийг хог хаягдал ашиглан хотын төвд хийсэн гэвэл итгэх үү?
Германы уран бүтээлчид Мексикт нийт 20000 ам.метр талбайд 209 өрх, оршин суугчдыг хамруулан энэхүү бүтээлээ гаргасан бөгөөд гол үзэл санаа нь ядуусын хорооллын өнгө төрхийг өвөрмөц байдлаар өөрчлөх юм. Өөрөөр хэлбэл өнгө нь хүний харааны мэдэрхүйгээр дамжин хүрдэг бодит мэдрэмж бөгөөд ямар нэг хийсвэрлэл биш. Нарны гэрлийг шууд тусах энэхүү бүтээл нь нарны тусгалаас хамаарч хүний хараанд өөр өөр мэдрэмж төрүүлнэ. Магадгүй энэ нь уран бүтээлчдийнх нь илэрхийлэх гэсэн гол агуулга байж болно.
Туузан зураг Австралийн уран бүтээлч Buffy нь хотыг дэлгэсэн зураг биш харин нээлттэй амьдралын хэв маягийг харуулах чухал хүчин гэж үздэг. Тийм ч учраас хуулга ашиглан хуучин хаягдсан хана, байгууламж, идэвхитэй иргэдийн хөл хөдөлгөөнтэй орчин болоод хоосон, хэт амьгүй орчныг бусдаас ялгаруулах тэдгээрийн агуулгыг бусдад таниулах гол зорилготой. Мөн түүний бүтээлүүдийн онцлог нь агуулга болон гадаргуугаас шалтгаалан хувьсах боломжтой ажээ.
2014, 2015 оны шилдэг архитектурын шагналыг авсан Данийн Колдинг хотод зориулж интерактив хонгилийг төлөвлөсөн байдаг. 36 метрийн урттай энэхүү хонгил нь Led, RGB хөдөлгөөнт мэдрэгчтэй бөгөөд энэхүү мэдрэгч нь үүгээр зорчиж буй хүмүүс хоорондын нийгэмтэй харилцах харилцааг бий болгоход чиглэжээ. Өөрөөр хэлбэл, энэхүү туннелээр дамжуулан хүмүүсийн хоорондын харилцааны талаар судалгаа хийсэн байна. Уг судалгаагаар хонгилоор зорчсон иргэдийн дийлэнх нь ганцаардлаас айдаг буюу ганцаараа амьдрахыг хүсдэггүй болох тогтоогджээ.
Адал явдалд дуртай оршин суугчдад зориулсан нууцлаг гэмээр төлөвлөлт сүүлийн үед нэлээдгүй хүчтэй хийгдэх болсон. Тодруулбал, хуучирсан тоосго, хагарал, ус зайлуулах суваг, хоолойны таг зэрэг гудамжны тодорхой орон зайн хэсгийг дотоод засал чимэглэлээр “гоёх” болсон бөгөөд эдгээр “суулгац”-ууд нь хүмүүсийг аливааг олж илрүүлэх, харах, гайхамшгийг мэдрүүлэх зорилготой бөгөөд дэлхийн өнцөг булан бүрт энэ төлөвлөлтийг хийж хэрэгжүүлж байгаа. Энэхүү бүтээл нь хүний гараар хийгдсэн бөгөөд голдуу аж үйлдвэрлэл ихтэй хотуудад илүүтэй хийгдсэн байдаг нь нэг талаар байгаль, хотжилт хоорондын зөрчилдөөнийг өгүүлсэн реалист бүтээл юм.
Нидерландийн зураач, архитектор Тое Ван Досбург нь Дэлхийн нэгдүгээр дайны төгсгөл үед анхны алдарт уриалга гаргасан нь “De Stiil” байсан. “Цэвэр байдал” гэдэг түлхүүр үгтэй бөгөөд барилгад өнгөлөг, хийцтэй, хурц, тод байдал нь архитектур орон зайн уялдаа холбоог судалж шинэ хэлбэрээр элементүүдийг харуулахыг нээсэн гэж цохон тэмдэглэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл “De stijil” архитектурт анх удаагаа өөрөө өөрийгөө илэрхийлэх боломжийг олгосон юм. Тэгвэл бидний хувьд өөрсдийгөө илэрхийлэх дараагийн хот байгуулалтын концепц ямар байх вэ? Үүнийг уншигчиддаа асуулт болгон үлдээлээ.
Харин хотын дизайн гэж юу вэ? Форум, хэлбэр, дүрс болон барилгуудын хоорондын хамаарал, өгүүлэмж, агуулга энэ бүхэн хамаарах уу. Дизайны шийдлийг архитектор, ногоон барилгын архитектор, хот төлөвлөгч, газар зохион байгуулагч нарын төлөвлөлтөд тулгуурлаж хотын үзэмж, таатай байлгах үйл явцаас хамааран бүтээдэг. Хэдийгээр өдөр ирэх тусам шинэ барилга байгууламж ихээр баригдаж ашиглалтад орж байгаа нь нийгэм, эдийн засгийн хувьд ашигтай боловч нөгөөтэйгүүр хүний сэтгэл зүйд сөрөг нөлөөлж байгааг судлаачид, хот төлөвлөгч нар өгүүлэх болсон. Иймээс энэ асуудлыг хэрхэн шийдэх арга замыг ч хайсаар байна.
Хотод болж буй үйл явц, мэдээллийг хангаснаар хязгаарлагдмал нөөц болон үл хөдлөх хөрөнгийг зөв зохистойгоор удирдан ашигтай зарцуулахыг ухаалаг хот буюу смарт хот гэж тодорхойлж болно. Энэ нь найдвартай эрчим хүч, хог хаягдлын зарцуулалт, олон нийтийн тээвэр, иргэдийн оролцоо, тоон системийг хамруулсан мэдээллийн эх үүсвэр, хүрээлэн буй орчин зэрэг олон нөхцөлүүдээс бүрддэг. Ухаалаг хотын гол зорилго нь эдийн засгийг сайжруулах, орон нутгийн хөгжлийн түвшинг нэмэгдүүлэх хандлагатай боловч нөгөө талаас Малайзын Залуучуудын хөгжлийн бодлогын сангийн үзэж буйгаар дэлхий дахинаа өсч хөгжих хандлагыг илэрхийлэх төв нь хот суурин газар бөгөөд харин хот суурин газрын шийдвэр гаргагч нь оршин суугчид буюу хүн гэж үзсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл эцсийн гол зорилго нь олон нийтийн хүсэл тэмүүлэлд нийцсэн жинхэнэ хот бий болгох, ийм хотыг бий болгохын тулд оршин суугчид яагаад хот төлөвлөлтийн бүрэлдэхүүнд өөрсдөө шинийг илэрхийлж бий болгож болохгүй гэж? Ингээд энэ сэдвийг голчлон дараах мэдээллийг бэлтгэлээ.
Гудамжинд амьд харилцаа бий болгох
АНУ-ын Зам тээврийн яамнаас задгай гудамж талбайд олон нийтийг хамарсан нээлттэй тэмцээн, тоглоомыг Сиэтл хотноо зохион байгуулсан байна. Оршин суугчдын нэгэн хэвийн өдөр тутмын амьдралын хэмнэлийг өөрчилж, илүү амьд харилцаа бий болгох, хүн ба амьд орчны мэдээлэл цуглуулах зорилгооор ийнхүү зохион байгуулжээ.
Хотын нэгээхэн хэсэг болох гудамжны зарим хэсэг дэх жижиг элементүүдийг ашиглан иргэдийг хоттойгоо танилцах боломжийг бүтээлч байдлаар дэмжих, нөгөө талаар хотын ашиггүй орон зайг ашигтай болгох саналыг уран бүтээлчид даавуун тор, футволк, өмд зэрэг ахуйн хэрэглээнд тулгуурлан гаргасан байна.
Дэлхий даяараа хог хаягдлыг дахин ашиглах арга замуудыг хайсны үр дүнд нэгэн дэвшил авчирсан зүйл нь хаягдал материалаар хотын гудамж, талбай авто замыг урлаг болгон ашигласан байдал. Энэ нь хотын соёлд ч шинэчилсэн тэсрэлтийг авчирсан шийдэл болж чадсан. Дараахь уран бүтээлийг хог хаягдал ашиглан хотын төвд хийсэн гэвэл итгэх үү?
Германы уран бүтээлчид Мексикт нийт 20000 ам.метр талбайд 209 өрх, оршин суугчдыг хамруулан энэхүү бүтээлээ гаргасан бөгөөд гол үзэл санаа нь ядуусын хорооллын өнгө төрхийг өвөрмөц байдлаар өөрчлөх юм. Өөрөөр хэлбэл өнгө нь хүний харааны мэдэрхүйгээр дамжин хүрдэг бодит мэдрэмж бөгөөд ямар нэг хийсвэрлэл биш. Нарны гэрлийг шууд тусах энэхүү бүтээл нь нарны тусгалаас хамаарч хүний хараанд өөр өөр мэдрэмж төрүүлнэ. Магадгүй энэ нь уран бүтээлчдийнх нь илэрхийлэх гэсэн гол агуулга байж болно.
Туузан зураг Австралийн уран бүтээлч Buffy нь хотыг дэлгэсэн зураг биш харин нээлттэй амьдралын хэв маягийг харуулах чухал хүчин гэж үздэг. Тийм ч учраас хуулга ашиглан хуучин хаягдсан хана, байгууламж, идэвхитэй иргэдийн хөл хөдөлгөөнтэй орчин болоод хоосон, хэт амьгүй орчныг бусдаас ялгаруулах тэдгээрийн агуулгыг бусдад таниулах гол зорилготой. Мөн түүний бүтээлүүдийн онцлог нь агуулга болон гадаргуугаас шалтгаалан хувьсах боломжтой ажээ.
2014, 2015 оны шилдэг архитектурын шагналыг авсан Данийн Колдинг хотод зориулж интерактив хонгилийг төлөвлөсөн байдаг. 36 метрийн урттай энэхүү хонгил нь Led, RGB хөдөлгөөнт мэдрэгчтэй бөгөөд энэхүү мэдрэгч нь үүгээр зорчиж буй хүмүүс хоорондын нийгэмтэй харилцах харилцааг бий болгоход чиглэжээ. Өөрөөр хэлбэл, энэхүү туннелээр дамжуулан хүмүүсийн хоорондын харилцааны талаар судалгаа хийсэн байна. Уг судалгаагаар хонгилоор зорчсон иргэдийн дийлэнх нь ганцаардлаас айдаг буюу ганцаараа амьдрахыг хүсдэггүй болох тогтоогджээ.
Адал явдалд дуртай оршин суугчдад зориулсан нууцлаг гэмээр төлөвлөлт сүүлийн үед нэлээдгүй хүчтэй хийгдэх болсон. Тодруулбал, хуучирсан тоосго, хагарал, ус зайлуулах суваг, хоолойны таг зэрэг гудамжны тодорхой орон зайн хэсгийг дотоод засал чимэглэлээр “гоёх” болсон бөгөөд эдгээр “суулгац”-ууд нь хүмүүсийг аливааг олж илрүүлэх, харах, гайхамшгийг мэдрүүлэх зорилготой бөгөөд дэлхийн өнцөг булан бүрт энэ төлөвлөлтийг хийж хэрэгжүүлж байгаа. Энэхүү бүтээл нь хүний гараар хийгдсэн бөгөөд голдуу аж үйлдвэрлэл ихтэй хотуудад илүүтэй хийгдсэн байдаг нь нэг талаар байгаль, хотжилт хоорондын зөрчилдөөнийг өгүүлсэн реалист бүтээл юм.
Нидерландийн зураач, архитектор Тое Ван Досбург нь Дэлхийн нэгдүгээр дайны төгсгөл үед анхны алдарт уриалга гаргасан нь “De Stiil” байсан. “Цэвэр байдал” гэдэг түлхүүр үгтэй бөгөөд барилгад өнгөлөг, хийцтэй, хурц, тод байдал нь архитектур орон зайн уялдаа холбоог судалж шинэ хэлбэрээр элементүүдийг харуулахыг нээсэн гэж цохон тэмдэглэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл “De stijil” архитектурт анх удаагаа өөрөө өөрийгөө илэрхийлэх боломжийг олгосон юм. Тэгвэл бидний хувьд өөрсдийгөө илэрхийлэх дараагийн хот байгуулалтын концепц ямар байх вэ? Үүнийг уншигчиддаа асуулт болгон үлдээлээ.