Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
MNS EN206:2017 “Бетон. Шаардлага, гүйцэтгэл, үйлдвэрлэл, тохирол" стандартын давуу тал ба хэрэглээ
Энэхүү өгүүлэлд MNS EN 206:2017 стандартын агуулга, мөн чанар, ач холбогдол, шинэлэг зүйлийн талаар бүлэглэн тайлбарлаж оруулсан бөгөөд тодорхой тоон үзүүлэлт, нарийвчилсан тайлбарыг эх стандартаас авахыг зөвлөж байна
Манай оронд бетоны үйлдвэрлэл, хэрэглээ улам өсөн нэмэгдэж боловсронгуй, дэвшилттэй болсоор байна. Барилга, байгууламжийн даац, чанар, эдэлгээг тодорхойлох үндсэн материал нь бетон, төмөрбетон юм. Барьж байгуулж байгаа гадаад, дотоодын ямарч төслийн хэрэгжилтийг бетонгүйгээр төсөөлөх боломжгүй цаг үе ирлээ. Бид 1990-ээд оноос угсармал бетоны технологиос цутгамал бетоны технологид шилжиж бетоны үйлдвэрлэл, хэрэглээнд зарчмын өөрчлөлт гарсан билээ. Угсармал болон, цутгамал бетоны хувьд үйлдвэрлэлийн арга, технологи, хэрэглэж байгаа тоног төхөөрөмж, хэв хашмал, бетон хольцын шинж чанар, цутгах, нягтруулах, бэхжүүлэх арга, горим өөр учир бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, хэрэглээ түүнд тавих техникийн шаардлага, чанарын хяналт, турших арга, аргачлал, орц, найрлагын хувьд ч өөр байдаг. Энэ нь өнөөгийн бодит үйлдвэрлэл, хэрэглээ, түүнд мөрдөж буй стандарт, норм нормативын шаардлагад зөрчил гарах нэг нөхцөл болж байсан. Энэ үед олон улсын түүний дотор Европын холбооны стандартад нийцсэн бетоны үйлдвэрлэл, гүйцэтгэл, шаардлага, тохиролыг үнэлэх MNS EN 206:2017 стандартыг батлан мөрдөж эхэлсэн нь өнөөгийн нөхцөлд гарч байгаа бетоны үйлдвэрлэл, хэрэглээ, чанарын шаардлага, үнэлгээний зөрчлүүдийг шийдвэрлэж олон улсын түвшинд ойлгомжтой болгох нэг боломж бүрдсэн юм.
Энэхүү стандарт нь зураг төсөл зохиогч бетоны шаардлагыг үнэн зөв тодорхойлох, үйлдвэрлэгч үйлдвэрлэлийн үед энэ шаардлагыг бүрэн биелүүлэх, хэрэглэгч, захиалагч барилгын талбай дээр бетоны ажлыг зохих ёсоор гүйцэтгэхээр хариуцлагыг тодорхой зааглан зааж өгсөн бөгөөд бетон хольц, бетоны үйлдвэрлэлд тавих шаардлага, бетоны найрлага сонгох зарчим, өгөгдсөн шаардлагын тохирлын шалгуур, үнэлгээ, үйлдвэрлэлийн хяналт зэрэг хамрах хүрээг өргөжүүлж нэгдсэн нэг тогтолцоонд оруулсан, бетоны ашиглалтын нөхцөлийг илүү тодруулж тусгаснаар бетоны эдэлгээг уртасгах, олон улсын түвшинд бетоны ангилал, техникийн шаардлага, үзүүлэлтийн үнэлгээ, турших аргын нэгдмэл ойлголттой болох зэрэг давуу талтай.
Хамрах хүрээ: Стандарт нь барилга, байгууламжийн цутгамал болон угсармал бетон бүтээц, угсармал эдлэхүүнд хэрэглэх, үйлдвэрийн нөхцөлд болон барилгын талбайд зуурч бэлтгэсэн, ердийн, хүнд, хөнгөн бетонд хамаарах ба
- Бетоныг бүрдүүлэгч (түүхий эд, материалын)-ийн;
- Бетон хольц, бетоны шинж чанар, тэдгээрийн тохирол;
- Орцын найрлагад тавих хязгаарлалт;
- Бетоны техникийн шаардлага;
- Бетон хольц нийлүүлэх;
- Үйлдвэрлэлийн хяналтын үйл ажиллагаа;
- Тохирлын шалгуур ба үнэлгээний шаардлагыг тогтооно.
Харин хийжүүлсэн, хөөсжүүлсэн, 800кг/м3-аас бага нягттай, галд тэсвэртэй бетонд хамаарахгүй
Стандартад бетон хольц болон бетоны шаардлагыг хамтатган оруулсан болно.
Ангилал:
Бетоны марк гэдэг нь 15х15х15 см хэмжээтэй сорьц-шоонуудын шахалтын бат бэхийн дундажийг кгх/см2-аар илэрхийлсэн нормчилсон үзүүлэлт юм. Харин бетоны анги гэдэг нь 15х15х15 см хэмжээтэй сорьц-шоонуудын бат бэхийг тодорхой магадлалтайгаар, МПа(Н/мм2)-аар илэрхийлсэн, нормчилсон үзүүлэлт юм. Магадлалын түвшин (t)-г тухайн орны техник, технологи, чанарыг үнэлэх бодит боломж, нөхцөлөөс хамааруулж 90-95%-иар буюу 1,28-1,64 гэж авдаг.
Бетоны марк мөрдөж байгаа үед бат бэхийн тохирлыг үр дүн тус бүр болон дундаж үзүүлэлт нь маркаасаа бага байж болохгүй гэсэн шалгуураар үнэлдэг бол бетоны анги мөрдөж байгаа үед бат бэхийн тохирлыг тухайн бетоны үр дүн тус бүрийн болон дундаж үзүүлэлт нь үр дүнгүүдийн хэлбэлзлээс хамааран, тодорхой магадлал хангах шалгуураар үнэлдэг. Өөрөөр хэлбэл бетоны анги мөрдөх нөхцөлд үр дүнгүүдийн хэлбэлзэл нь бат бэхийг үнэлэх, тохирлыг тооцоход онцгой нөлөөтэй болно. Бетоны анги мөрдөж байгаа үед л бетоны бат бэхийн хэлбэлзлийн илтгэлцүүр гэхдээ тухайн үйлдвэрийн бодит хэлбэлзэл /хэлбэлзлийн илтгэлцүүрийн нормчилсон утга гэж байдаггүй/ хамаатай бөгөөд марк мөрдөж байгаа үед бат бэхийн хэлбэлзэл нь бат бэхийн тохирлыг үнэлэхэд нөлөөлөх хүчин зүйл болохгүй. Эндээс харахад ангийг маркад шилжүүлсэн дээрхи томъёо нь бат бэхийн хэлбэлзлийн илтгэлцүүр 13,5% байх /магадлал 95% үед/ нөхцөлд л хүчинтэй бөгөөд бодит хэлбэлзэл 13,5%-иас их буюу бага нөхцөлд буруу хувиргалт болно. Хэдийгээр амьдралд байх боломж хомс ч бат бэх огт хэлбэлзэлгүй үед (v=0) бетоны анги, маркийн тоон үзүүлэлт тэнцүү болох нь үүнийг нотолж байна. Иймээс бетоны ангийг маркад шилжүүлэн тодорхойлох, бетоны бат бэхэд үнэлгээ өгөхөд эдгээр зарчмыг тооцох ёстой.
Цаашид бид зураг төсөл зохиох, бетон үйлдвэрлэх, хэрэглэхдээ марктай хольж хутгахгүйгээр бетоны ангиа хэрэглэж занших нь олон улсын жишигт нийцсэн нэгдсэн ойлголцолд хүрэх, бетоны бат бэхээ бусад орны жишгээр зөв үнэлэх хамгийн боломжит дөт зам болно.
4 Нягт. Энэ стандартаар хөнгөн бетонд 800 кг/м3-аас багагүй, 2000 кг/м3-аас ихгүй нягттай, ердийн бетонд 2000 кг/м3-аас их, 2600 кг/м3-аас бага нягттай, хүнд бетонд 2600кг/м3-аас их нягттай бетоныг хамруулсан ба хөнгөн бетоныг нягтаар нь D1,0 (хуурай үеийн нягт нь кг/м3-аар 800≤![]()
p≥1000)-ээс D2,0(1800
![]()
4 мм; d= 0) холимогоос бүрдсэн- холимог, бетон хольцыг угааж гарган авсан-угааж дахин ашиглах, өмнө нь барилгад ашиглаж, хэрэглэж байгаагүй бэхэжсэн бетоныг бутлаж гарган авсан- бутлаж дахин ашиглах, өмнө нь барилгад хэрэглэж байсан органик бус материалыг боловсруулж гарган авсан- дахин боловсруулсан гэсэн дүүргэгчийн шинэ нэр төрлүүд тэдгээрийн хэрэглээг тодорхой заасан болно.
Химийн нэмэлт, эрдэс нэмэлт (нүүрсний дэгдэмхий үнс, нунтаг цахиур, ган хайлуулах зуухны үрэлжүүлсэн шаарга) болон хуурай будаг, утаслаг хэрчдэс (fiber) хэрэглэхэд мөрдөх зарчим тавих шаардлагыг тусгасан.
Материал бүрт байгаа хлорын хэмжээг тодорхойлж тэдгээрийн нийлбэрийг цементийн жингийн хувиар тооцож ган арматур болон бусад оруулга металл хэрэгслийн оролцооноос хамааруулан бетонд байх хлорын хамгийн бага агуулгын шаардлага, хлор дээр суурилсан химийн нэмэлт хориглох нөхцөлийг зааж өгсөн.
Бетон хольцын хөдөлгөөнт чанар өөрчлөгдсөнөөс шахалтын бат бэхийн туршилтын хүлээгдэж буй үр дүн үнэн зөв төлөөлөл болж чадахгүй нь харагдвал турших аргаа өөрчлөх эсвэл барилгын бодит бүтээц, байгууламж дээр бетоны шахалтын бат бэхийг шалгаж үнэлэнэ
Шаардлагатай бол бетоны хагаралын үеийн суналтын бат бэхийг 28 хоногийн бэхжилтэй сорьц дээр тодорхойлно.
Бетоны нягтыг хуурай байдалд тодорхойлно. Нягтыг захиалгын даалгаварын үзүүлэлт болгож өөрөөр заагаагүй бол хэлбэлзлийг ± 100 кг гэж авна.
Ус нэвтрэлтийн эсэргүүцлийг туршилтын сорьц дээр тодорхойлох бол арга, тохирлын шалгуурыг зураг төсөл зохиогч ба үйлдвэрлэгч харилцан тохиролцоно. Туршилтын тохиролцсон арга байхгүй бол бетоны найрлагын зарим үзүүлэлтийг хязгаарлах замаар шууд бусаар ус нэвтрүүлэлтийн эсэргүүцлийг хангуулна
Бетоны техникийн шаардлага:
1 Ерөнхий шаардлага: Үйлдвэрлэгчид өгсөн техникийн шаардлагад бетоны шинж чанарт тавих бүх үндсэн шаардлагыг оруулсан байхыг захиалагч/зураг төсөл зохиогч/ хариуцна. Захиалагч нь мөн бетон хольцийг нийлүүлсний дараа зөөвөрлөх, цутгах, нягтруулах, бэхжүүлэх болон бетоны бусад шинж чанартай холбоотой шаардлагыг заасан байна
Бетоны захиалгад дараах зүйлүүдийг тооцно:
- бетон хольц ба бетоны хэрэглээ;
- бэхжүүлэх нөхцөл, арчилгаа;
- бүтээцийн хэмжээ (дулаан ялгаруулалт);
- бүтээцийн харьцах орчны үйлчлэл;
- төсөллөсөн ашиглалтын хугацаа;
- дүүргэгч ил гарсан байх эсвэл багажаар бетонд өнгөлгөө хийх, хээ гаргахад шаардлагатай бусад шаардлага;
- заасан Dхи ба Dхб –д нөлөө үзүүлэх бүх шаардлага
2.Өгөдсөн шинж чанартай бетонд тавих шаардлага: Бетоны техникийн тодорхойлолт нь дараах зүйлийг агуулсан байна:
а) Энэ стандартыг хангах шаардлага;
b) Шахалтын бат бэхийн анги;
c) Орчны үйлчлэлийн анги
d) Dхи ба Dхб;
е) Хлорийн агууламжын анги
Хөнгөн ба хүнд бетонд нэмж:
f) Нягтын анги эсвэл захиалгын даалгаварт заасан нягт.
Таваарын ба талбайд бэлтгэсэн бетонд нэмж:
g) Хэвлэгдэх чанарын анги эсвэл захиалгын даалгаварт заасан хэвлэгдэх чанарын үзүүлэлт.
Үүнээс гадна хэрэглэх цемент, дүүргэгчийн анги, төрөл, утаслаг хэрчдэс хэрэглэх бол төрөл, зориулалт, хамгийн бага орц, агаарын хамгийн бага агууламж, бетон хольцын температур, цутгах онцгой арга, хольцын хэвлэгдэх чанарын хадгалалт, бат бэхийн өсөлт, гидратацийн дулаан ялгаруулалт, ус нэвтрүүлэлт г.м. бусад нэмэлт шаардлагыг зааж болно.
3 Өгөгдсөн найрлагатай бетонд тавих шаардлага: Ямарч нөхцөлд өгөгдсөн найрлагатай бетонд дараах шаардлага, шаардлагатай бол нэмэлт шаардлагыг үндэслэн тогтооно
а) энэ стандартыг хангах шаардлага;
b) цементийн төрөл, бат бэхийн анги;
c) цементийн зарцуулалт;
d) ус-цементийн харьцаа эсвэл хэвлэгдэх чанарын анги буюу захиалгын даалгаварт заасан үзүүлэлт;
е) дүүргэгчийн төрөл, ангилал ба хлорийн хамгийн их агууламж;
f) хүнд ба хөнгөн бетоны зориулалтаас хамааруулан дүүргэгчийн хамгийн их болон хамгийн бага нягт;
g) дүүргэгчийн хамгийн том, ширхэгийн хэмжээ, шаардлагатай бол ширхэгийн бүрэлдэхүүний ангилалын хязгаарлалт;
h) хэрэглэх бол химийн болон эрдэс нэмэлт, утаслаг хэрчдэсийн төрөл, хэмжээ;
i) химийн болон эрдэс нэмэлт, утаслаг хэрчдэс хэрэглэж байгаа үед эдгээр материал болон цементийн гарал үүсэл, өөр аргаар тодорхойлох боломжгүй шинж чанарын өөрчлөлт.
Үүнээс гадна бетонд орох зарим нэг буюу нийт материалын гарал үүсэл, өөр аргаар тодорхойлох боломжгүй шинж чанарын өөрчлөлт, дүүргэгч, бетон хольцын температурт тавих шаардлага зэрэг нэмэлт шаардлагуудыг зааж болно.
Өгөгдсөн найрлагатай бетоны шаардлага тогтоох үед найрлага зохиогч нь энэ стандартаар тогтоосон ерөнхий шаардлагын хангалт болон тогтоосон найрлага нь бетон хольц, бетоны хувьд төлөвлөсөн шинж чанарыг хангахыг хариуцна. Харин үйлдвэрлэгч нь өгсөн найрлагыг үнэн зөв мөрдөж бетоныг үйлдвэрлэнэ.
4. Стандарт найрлагатай бетонд тавих шаардлага: Бетоны стандарт найрлагын хариуцлагыг үндэсний стандартчилалын байгууллага хүлээнэ. Стандарт найрлагатай бетоныг зөвхөн дараах зориулалтаар хэрэглэнэ:
- цул бетон, төмөрбетон бүтээцэд хэрэглэх ердийн бетонд;
- бетоныг хэрэглэх орон нутагт хүчин төгөлдөр журамд С20/25 ангийн бетон зөвшөөрөөгүй нөхцөлд шахалтын бат бэхээр ≤ С16/20 ангийн бетонд;
- бетоныг хэрэглэх орон нутагт хүчин төгөлдөр журамд зөвхөн орчны үйлчлэлийн бусад ангийг зөвшөөрөөгүй нөхцөлд орчны хортой үйлчлэлгүй (X0) ба хуурай болон байнгын чийгтэй шохойжих үйлчлэлийн (XC1) ангитай нөхцөлд хэрэглэнэ.
Үргэлжлэл дараагийн дугаарт
Манай оронд бетоны үйлдвэрлэл, хэрэглээ улам өсөн нэмэгдэж боловсронгуй, дэвшилттэй болсоор байна. Барилга, байгууламжийн даац, чанар, эдэлгээг тодорхойлох үндсэн материал нь бетон, төмөрбетон юм. Барьж байгуулж байгаа гадаад, дотоодын ямарч төслийн хэрэгжилтийг бетонгүйгээр төсөөлөх боломжгүй цаг үе ирлээ. Бид 1990-ээд оноос угсармал бетоны технологиос цутгамал бетоны технологид шилжиж бетоны үйлдвэрлэл, хэрэглээнд зарчмын өөрчлөлт гарсан билээ. Угсармал болон, цутгамал бетоны хувьд үйлдвэрлэлийн арга, технологи, хэрэглэж байгаа тоног төхөөрөмж, хэв хашмал, бетон хольцын шинж чанар, цутгах, нягтруулах, бэхжүүлэх арга, горим өөр учир бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, хэрэглээ түүнд тавих техникийн шаардлага, чанарын хяналт, турших арга, аргачлал, орц, найрлагын хувьд ч өөр байдаг. Энэ нь өнөөгийн бодит үйлдвэрлэл, хэрэглээ, түүнд мөрдөж буй стандарт, норм нормативын шаардлагад зөрчил гарах нэг нөхцөл болж байсан. Энэ үед олон улсын түүний дотор Европын холбооны стандартад нийцсэн бетоны үйлдвэрлэл, гүйцэтгэл, шаардлага, тохиролыг үнэлэх MNS EN 206:2017 стандартыг батлан мөрдөж эхэлсэн нь өнөөгийн нөхцөлд гарч байгаа бетоны үйлдвэрлэл, хэрэглээ, чанарын шаардлага, үнэлгээний зөрчлүүдийг шийдвэрлэж олон улсын түвшинд ойлгомжтой болгох нэг боломж бүрдсэн юм.
Энэхүү стандарт нь зураг төсөл зохиогч бетоны шаардлагыг үнэн зөв тодорхойлох, үйлдвэрлэгч үйлдвэрлэлийн үед энэ шаардлагыг бүрэн биелүүлэх, хэрэглэгч, захиалагч барилгын талбай дээр бетоны ажлыг зохих ёсоор гүйцэтгэхээр хариуцлагыг тодорхой зааглан зааж өгсөн бөгөөд бетон хольц, бетоны үйлдвэрлэлд тавих шаардлага, бетоны найрлага сонгох зарчим, өгөгдсөн шаардлагын тохирлын шалгуур, үнэлгээ, үйлдвэрлэлийн хяналт зэрэг хамрах хүрээг өргөжүүлж нэгдсэн нэг тогтолцоонд оруулсан, бетоны ашиглалтын нөхцөлийг илүү тодруулж тусгаснаар бетоны эдэлгээг уртасгах, олон улсын түвшинд бетоны ангилал, техникийн шаардлага, үзүүлэлтийн үнэлгээ, турших аргын нэгдмэл ойлголттой болох зэрэг давуу талтай.
Хамрах хүрээ: Стандарт нь барилга, байгууламжийн цутгамал болон угсармал бетон бүтээц, угсармал эдлэхүүнд хэрэглэх, үйлдвэрийн нөхцөлд болон барилгын талбайд зуурч бэлтгэсэн, ердийн, хүнд, хөнгөн бетонд хамаарах ба
- Бетоныг бүрдүүлэгч (түүхий эд, материалын)-ийн;
- Бетон хольц, бетоны шинж чанар, тэдгээрийн тохирол;
- Орцын найрлагад тавих хязгаарлалт;
- Бетоны техникийн шаардлага;
- Бетон хольц нийлүүлэх;
- Үйлдвэрлэлийн хяналтын үйл ажиллагаа;
- Тохирлын шалгуур ба үнэлгээний шаардлагыг тогтооно.
Харин хийжүүлсэн, хөөсжүүлсэн, 800кг/м3-аас бага нягттай, галд тэсвэртэй бетонд хамаарахгүй
Стандартад бетон хольц болон бетоны шаардлагыг хамтатган оруулсан болно.
Ангилал:
- Хүрээлэн байх орчин: Бетоны хэрэглэх орчныг хортой үйлчлэлгүй, шохойжих өгөршлийн үйлчилгээтэй, хлорын үйлчлэлтэй, мөсдөлтийн эсрэг бодистой болон бодисгүй үед хөлдөлт-гэсэлтийн үечилсэн үйлчлэлтэй, химийн хортой үйлчлэлтэй гэж ангилан /1-р хүснэгт/, тэдгээрийн үйлчлэлээс хамааруулан бетоны шинж чанар, найрлагад хийх ус-цементийн харьцааны хамгийн их утга, бат бэхийн хамгийн бага анги, цементийн хамгийн бага зарцуулалт, агаарын хамгийн бага агууламжийн хязгаар /F.1 хүснэгт/-ыг тусгасан мөн байгалийн хөрс, хөрсний уснаас химийн үйлчлэл үзүүлэх бодисын хязгаарлалтыг хийсэн нь ашиглаж байгаа орчинд бетоны шинж чанарын алдагдалтыг бууруулах, эдэлгээг уртасгах нэг чухал нөхцөлийг бүрдүүлэх боломжтой
- Шахалтын бат бэх: Бетоныг шахалтын бат бэхээр нь ердийн ба хүнд бетон болон хөнгөнбетон гэж ялган С тэмдэглээтэйгээр ангилан, байж болох хамгийн бага нормчилсон бат бэхийг Н/мм2/МПа/-аар илэрхийлэн заасан. Евро стандартын нэг давуу тал нь цилиндр эсвэл шоо сорьцоор тодорхойсон үр дүнгээс хамааруулан ангийг сонгох боломжтой байна. Жишээ нь С 8/10 гэдэг нь цилиндр сорьцоор тодорхойлсон үр дүнгээр бол С8 буюу зураасын өмнөх тоогоор, харин шоо сорьцоор тодорхойсон үр дүнгээр бол С10 буюу зураасын арын тоогоор ангийг тогтооно. Хөнгөн бетоны шахалтын бат бэхийн ангийг LС тэмдэглээтэй заасан болно.
Бетоны марк гэдэг нь 15х15х15 см хэмжээтэй сорьц-шоонуудын шахалтын бат бэхийн дундажийг кгх/см2-аар илэрхийлсэн нормчилсон үзүүлэлт юм. Харин бетоны анги гэдэг нь 15х15х15 см хэмжээтэй сорьц-шоонуудын бат бэхийг тодорхой магадлалтайгаар, МПа(Н/мм2)-аар илэрхийлсэн, нормчилсон үзүүлэлт юм. Магадлалын түвшин (t)-г тухайн орны техник, технологи, чанарыг үнэлэх бодит боломж, нөхцөлөөс хамааруулж 90-95%-иар буюу 1,28-1,64 гэж авдаг.
Бетоны марк мөрдөж байгаа үед бат бэхийн тохирлыг үр дүн тус бүр болон дундаж үзүүлэлт нь маркаасаа бага байж болохгүй гэсэн шалгуураар үнэлдэг бол бетоны анги мөрдөж байгаа үед бат бэхийн тохирлыг тухайн бетоны үр дүн тус бүрийн болон дундаж үзүүлэлт нь үр дүнгүүдийн хэлбэлзлээс хамааран, тодорхой магадлал хангах шалгуураар үнэлдэг. Өөрөөр хэлбэл бетоны анги мөрдөх нөхцөлд үр дүнгүүдийн хэлбэлзэл нь бат бэхийг үнэлэх, тохирлыг тооцоход онцгой нөлөөтэй болно. Бетоны анги мөрдөж байгаа үед л бетоны бат бэхийн хэлбэлзлийн илтгэлцүүр гэхдээ тухайн үйлдвэрийн бодит хэлбэлзэл /хэлбэлзлийн илтгэлцүүрийн нормчилсон утга гэж байдаггүй/ хамаатай бөгөөд марк мөрдөж байгаа үед бат бэхийн хэлбэлзэл нь бат бэхийн тохирлыг үнэлэхэд нөлөөлөх хүчин зүйл болохгүй. Эндээс харахад ангийг маркад шилжүүлсэн дээрхи томъёо нь бат бэхийн хэлбэлзлийн илтгэлцүүр 13,5% байх /магадлал 95% үед/ нөхцөлд л хүчинтэй бөгөөд бодит хэлбэлзэл 13,5%-иас их буюу бага нөхцөлд буруу хувиргалт болно. Хэдийгээр амьдралд байх боломж хомс ч бат бэх огт хэлбэлзэлгүй үед (v=0) бетоны анги, маркийн тоон үзүүлэлт тэнцүү болох нь үүнийг нотолж байна. Иймээс бетоны ангийг маркад шилжүүлэн тодорхойлох, бетоны бат бэхэд үнэлгээ өгөхөд эдгээр зарчмыг тооцох ёстой.
Цаашид бид зураг төсөл зохиох, бетон үйлдвэрлэх, хэрэглэхдээ марктай хольж хутгахгүйгээр бетоны ангиа хэрэглэж занших нь олон улсын жишигт нийцсэн нэгдсэн ойлголцолд хүрэх, бетоны бат бэхээ бусад орны жишгээр зөв үнэлэх хамгийн боломжит дөт зам болно.
4 Нягт. Энэ стандартаар хөнгөн бетонд 800 кг/м3-аас багагүй, 2000 кг/м3-аас ихгүй нягттай, ердийн бетонд 2000 кг/м3-аас их, 2600 кг/м3-аас бага нягттай, хүнд бетонд 2600кг/м3-аас их нягттай бетоныг хамруулсан ба хөнгөн бетоныг нягтаар нь D1,0 (хуурай үеийн нягт нь кг/м3-аар 800≤
- Материалд тавих шаардлага: Ердийн хэрэглээг тухайн хэрэглэх материалын стандартын шаардлагыг үндэслэн тогтооно. Тодорхой зорилгоор хэрэглэх бетонд бол тэр зорилгыг хангахыг тогтоосон шаардлагыг хангасан материал хэрэглэнэ. Материалыг сонгохдоо бетоныг үйлдвэрлэх арга, ашиглах зориулалт, бетонтой харьцах орчны нөхцөл үүнээс гадна цементийн хувьд бэхжүүлэх нөхцөл, бүтээцийн хэмжээс/дулаан ялгаруулалт/, дүүргэгчтэй урвалжих чадварыг тооцно.
Химийн нэмэлт, эрдэс нэмэлт (нүүрсний дэгдэмхий үнс, нунтаг цахиур, ган хайлуулах зуухны үрэлжүүлсэн шаарга) болон хуурай будаг, утаслаг хэрчдэс (fiber) хэрэглэхэд мөрдөх зарчим тавих шаардлагыг тусгасан.
Материал бүрт байгаа хлорын хэмжээг тодорхойлж тэдгээрийн нийлбэрийг цементийн жингийн хувиар тооцож ган арматур болон бусад оруулга металл хэрэгслийн оролцооноос хамааруулан бетонд байх хлорын хамгийн бага агуулгын шаардлага, хлор дээр суурилсан химийн нэмэлт хориглох нөхцөлийг зааж өгсөн.
- Бетоны найрлагад тавих шаардлага: Шаардлагатай шинж чанар ба нэмэлт үзүүлэлтийг хэрэглэгч тогтоон үйлдвэрлэгчид ирүүлж эдгээр шинж чанар, үзүүлэлтийн хангалтыг үйлдвэрлэгч хариуцдаг бетоныг өгөгдсөн шинж чанартай бетон, захиалагч нь хэрэглэх материал ба бетоны найрлагын заалтыг үйлдвэрлэгчид өгч үйлдвэрлэгч нь өгсөн найрлагын дагуу бетон үйлдвэрлэхийг хариуцдаг бетоныг өгөгдсөн найрлагатай бетон, бетоныг хэрэглэх газарт хүчин төгөлдөр мөрдөж буй стандартаар найрлагыг нь тогтоосон бетоныг стандарт найрлагатай бетон гэж тодорхойлсон.
- Бетон хольцод тавих шаардлага: Бетон хольцын үндсэн шинж чанар нь хэвлэгдэх чанар (конусын суулт, тархалт, нягтралын зэрэг, өөрөө нягтардаг бетон хольцод зууралдамхай,чанар, урсах чадвар, үелэлт) бөгөөд ангиар эсвэл захиалгын даалгаврын үзүүлэлтээр заана. Шаардлагын тохирлыг эдэлхүүний үйлдвэрийн нөхцөлд цутгахын өмнө, цутгамал бетонд барилгын талбайд ирэх үед шалгана. Шаардлагатай бол агаарын агууламжыг тодорхойлно.
- Бетонд тавих шаардлага: Бетоны бат бэхийг тодорхойлох үндсэн буюу загвар сорьц нь 150х150х150мм хэмжээтэй шоо эсвэл голч нь 150мм, өндөр нь 300мм цилиндр байх болно. Өөр хэмжээтэйгээр бэлтгэсэн сорьц, бэхэжлийн өөр нөхцөл, горим хэрэглэж болох ба тэр үзүүлэлт нь стандартчилсан үзүүлэлттэй харьцах харьцааг тогтоож баримтжуулсан байна. Өөрөөр хэлбэл бусад хэмжээтэй сорьцод шилжүүлэх илтгэлцүүрийг MNS1272:1999 стандартад заасны дагуу хэрэглэж болно.
Бетон хольцын хөдөлгөөнт чанар өөрчлөгдсөнөөс шахалтын бат бэхийн туршилтын хүлээгдэж буй үр дүн үнэн зөв төлөөлөл болж чадахгүй нь харагдвал турших аргаа өөрчлөх эсвэл барилгын бодит бүтээц, байгууламж дээр бетоны шахалтын бат бэхийг шалгаж үнэлэнэ
Шаардлагатай бол бетоны хагаралын үеийн суналтын бат бэхийг 28 хоногийн бэхжилтэй сорьц дээр тодорхойлно.
Бетоны нягтыг хуурай байдалд тодорхойлно. Нягтыг захиалгын даалгаварын үзүүлэлт болгож өөрөөр заагаагүй бол хэлбэлзлийг ± 100 кг гэж авна.
Ус нэвтрэлтийн эсэргүүцлийг туршилтын сорьц дээр тодорхойлох бол арга, тохирлын шалгуурыг зураг төсөл зохиогч ба үйлдвэрлэгч харилцан тохиролцоно. Туршилтын тохиролцсон арга байхгүй бол бетоны найрлагын зарим үзүүлэлтийг хязгаарлах замаар шууд бусаар ус нэвтрүүлэлтийн эсэргүүцлийг хангуулна
Бетоны техникийн шаардлага:
1 Ерөнхий шаардлага: Үйлдвэрлэгчид өгсөн техникийн шаардлагад бетоны шинж чанарт тавих бүх үндсэн шаардлагыг оруулсан байхыг захиалагч/зураг төсөл зохиогч/ хариуцна. Захиалагч нь мөн бетон хольцийг нийлүүлсний дараа зөөвөрлөх, цутгах, нягтруулах, бэхжүүлэх болон бетоны бусад шинж чанартай холбоотой шаардлагыг заасан байна
Бетоны захиалгад дараах зүйлүүдийг тооцно:
- бетон хольц ба бетоны хэрэглээ;
- бэхжүүлэх нөхцөл, арчилгаа;
- бүтээцийн хэмжээ (дулаан ялгаруулалт);
- бүтээцийн харьцах орчны үйлчлэл;
- төсөллөсөн ашиглалтын хугацаа;
- дүүргэгч ил гарсан байх эсвэл багажаар бетонд өнгөлгөө хийх, хээ гаргахад шаардлагатай бусад шаардлага;
- заасан Dхи ба Dхб –д нөлөө үзүүлэх бүх шаардлага
2.Өгөдсөн шинж чанартай бетонд тавих шаардлага: Бетоны техникийн тодорхойлолт нь дараах зүйлийг агуулсан байна:
а) Энэ стандартыг хангах шаардлага;
b) Шахалтын бат бэхийн анги;
c) Орчны үйлчлэлийн анги
d) Dхи ба Dхб;
е) Хлорийн агууламжын анги
Хөнгөн ба хүнд бетонд нэмж:
f) Нягтын анги эсвэл захиалгын даалгаварт заасан нягт.
Таваарын ба талбайд бэлтгэсэн бетонд нэмж:
g) Хэвлэгдэх чанарын анги эсвэл захиалгын даалгаварт заасан хэвлэгдэх чанарын үзүүлэлт.
Үүнээс гадна хэрэглэх цемент, дүүргэгчийн анги, төрөл, утаслаг хэрчдэс хэрэглэх бол төрөл, зориулалт, хамгийн бага орц, агаарын хамгийн бага агууламж, бетон хольцын температур, цутгах онцгой арга, хольцын хэвлэгдэх чанарын хадгалалт, бат бэхийн өсөлт, гидратацийн дулаан ялгаруулалт, ус нэвтрүүлэлт г.м. бусад нэмэлт шаардлагыг зааж болно.
3 Өгөгдсөн найрлагатай бетонд тавих шаардлага: Ямарч нөхцөлд өгөгдсөн найрлагатай бетонд дараах шаардлага, шаардлагатай бол нэмэлт шаардлагыг үндэслэн тогтооно
а) энэ стандартыг хангах шаардлага;
b) цементийн төрөл, бат бэхийн анги;
c) цементийн зарцуулалт;
d) ус-цементийн харьцаа эсвэл хэвлэгдэх чанарын анги буюу захиалгын даалгаварт заасан үзүүлэлт;
е) дүүргэгчийн төрөл, ангилал ба хлорийн хамгийн их агууламж;
f) хүнд ба хөнгөн бетоны зориулалтаас хамааруулан дүүргэгчийн хамгийн их болон хамгийн бага нягт;
g) дүүргэгчийн хамгийн том, ширхэгийн хэмжээ, шаардлагатай бол ширхэгийн бүрэлдэхүүний ангилалын хязгаарлалт;
h) хэрэглэх бол химийн болон эрдэс нэмэлт, утаслаг хэрчдэсийн төрөл, хэмжээ;
i) химийн болон эрдэс нэмэлт, утаслаг хэрчдэс хэрэглэж байгаа үед эдгээр материал болон цементийн гарал үүсэл, өөр аргаар тодорхойлох боломжгүй шинж чанарын өөрчлөлт.
Үүнээс гадна бетонд орох зарим нэг буюу нийт материалын гарал үүсэл, өөр аргаар тодорхойлох боломжгүй шинж чанарын өөрчлөлт, дүүргэгч, бетон хольцын температурт тавих шаардлага зэрэг нэмэлт шаардлагуудыг зааж болно.
Өгөгдсөн найрлагатай бетоны шаардлага тогтоох үед найрлага зохиогч нь энэ стандартаар тогтоосон ерөнхий шаардлагын хангалт болон тогтоосон найрлага нь бетон хольц, бетоны хувьд төлөвлөсөн шинж чанарыг хангахыг хариуцна. Харин үйлдвэрлэгч нь өгсөн найрлагыг үнэн зөв мөрдөж бетоныг үйлдвэрлэнэ.
4. Стандарт найрлагатай бетонд тавих шаардлага: Бетоны стандарт найрлагын хариуцлагыг үндэсний стандартчилалын байгууллага хүлээнэ. Стандарт найрлагатай бетоныг зөвхөн дараах зориулалтаар хэрэглэнэ:
- цул бетон, төмөрбетон бүтээцэд хэрэглэх ердийн бетонд;
- бетоныг хэрэглэх орон нутагт хүчин төгөлдөр журамд С20/25 ангийн бетон зөвшөөрөөгүй нөхцөлд шахалтын бат бэхээр ≤ С16/20 ангийн бетонд;
- бетоныг хэрэглэх орон нутагт хүчин төгөлдөр журамд зөвхөн орчны үйлчлэлийн бусад ангийг зөвшөөрөөгүй нөхцөлд орчны хортой үйлчлэлгүй (X0) ба хуурай болон байнгын чийгтэй шохойжих үйлчлэлийн (XC1) ангитай нөхцөлд хэрэглэнэ.
Үргэлжлэл дараагийн дугаарт