Барилгын салбарынхны хувьд 2018 он хийж бүтээсэн ажил ихтэй он жил байлаа. Улсын төсвөөс олгох болон арилжааны банкуудын санхүүжилтийн эх үүсвэрийг ипотекийн зээлд татан оруулах замаар ипотекийн найман хувийн зээлийн санхүүжилтэд жилд зарцуулдаг байсан 300 орчим тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг  500-600 орчим болгож нэмэгдүүлэх боломжийг бүрдүүлэхэд чиглэсэн шийдвэр гаргасан. Нийслэл болон аймаг, төвлөрсөн суурин газруудын цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх, Монгол Улсын хүн амын нутагшил, суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулах болон гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажлыг эрчимжүүлэх чиглэлэээр хийж хэрэгжүүлж, бүтээж босгосон ажил цөөнгүй.
Харин 2019 онд барилгын салбарт тэр тусмаа баялаг бүтээгчдээ дэмжсэн ямар ажил, бодлого боловсруулж, баримталж ажиллах талаар Барилга, хот байгуулалтын яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга С.Магнайсүрэнтэй уулзаж ярилцлаа.
-2018 онд хийж хэрэгжүүлсэн ажлаа дүгнэж ярихгүй юу. Барилгын салбарт өгөөж, амжилт бүтээл хэр жил байв?
-2018 он барилга, хот байгуулалтын салбарт томоохон ажлыг хийж хэрэгжүүлсэн амжилт бүтээл арвин он жил байлаа. Юуны өмнө аймаг, нийслэл болон төвлөрсөн суурин газруудын инженерийн шугам сүлжээ, дулааны эх үүсвэр, ус хангамж, ариутгах татуурга, эдгээр байгууламжийг өргөтгөж шинэчлэх, үүнтэй холбогдуулж ус зайлуулах болон үерийн далан, усны байгууламжуудыг цогцоор нь өргөтгөж шинэчлэх ажлыг хийж гүйцэтгэх зорилт тавьсан. Энэ зорилтоо тодорхой төвшинд биелүүлсэн. Хоёрдугаарт, тодорхой бодлогын баримт бичгүүд дээр анхаарч ажиллалаа. Тодруулбал, Барилгын салбарт болон Нийтийн аж ахуйн салбарт төрөөс баримтлах бодлого, Орон сууц үндэсний хөтөлбөр, үүнтэй уялдуулан холбогдох хуулийг өөрчлөн шинэчлэх, Хот суурины усан хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын тухай хууль болон Газрын багц хууль, Хот байгуулалтын холбогдох суурь хуулиудыг өөрчлөх, дүрэм журмаа боловсронгуй болгох ажил дээр голлож ажиллалаа. Одоогийн байдлаар суурь судалгаанууд хийгдэж, бодлогын баримт бичгүүд цаасан дээр буугаад боловсронгуй болгох, эцсийн байдлаар хянагдах шатанд байна. Ойрын хугацаанд буюу энэ оны эхний улиралд багтаан дурдсан бодлогын баримт бичгүүдээ хэлэлцүүлнэ. Мөн барилга байгууламжийн норм, нормативын ерөнхий тогтолцооны баримт бичгүүд дээр салбарын эрдэмтэн судлаач, мэргэжилтнүүдээс бүрдсэн ажлын хэсэг ажиллаж байна. 2019 оны эхний хагаст багтаан тэдгээрийг бүрэн шийдвэрлүүлэхээр төлөвлөж байна.
Хоёрдугаар хагасаас баримт бичгүүдээ сурталчлах, хэрэгжүүлэх чиглэлд түлхүү анхаарч ажиллана. 2018 онд төрийн бус байгууллагуудтай тодорхой чиглэлүүдээр хамтарч ажиллан, төрийн зарим чиг үүргийг хариуцан гүйцэтгүүлэх гэрээ байгуулж ажилласан. 2019 ондоо ч бид төрийн бус байгууллагуудтай хамтарч ажиллах бодлогоо үргэлжлүүлж ажиллана.
2018 онд гадаадын зээл тусламжаар хэрэгжих ажлуудаа төлөвлөсөнтөвшиндөө хүргэж ажиллаж чадлаа. Ялангуяа, нийслэл орон нутагт баригдах цэвэрлэх байгууламжийн ажил төлөвлөсний дагуу хэрэгжиж байна. Дархан-Уул аймгийн цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх ажилтөлөвлөгөөний дагуу явж байна. Орхон аймгийнх бүрэн дуусч Улсын комисс хүлээж авсан. Өвөрхангай аймгийн Арвайхээр хотын төв цэвэрлэх байгууламж бүрэн шинэчлэгдэж өнөөдөр хэвийн ажиллаж байна. Архангай, Өмнөговь аймгийн цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх ажил эхэлсэн. Дорноговь аймгийн хувьд худалдан авалтын үйл ажиллагаатай холбоотой хүндрэл гарч, хугацаа алдсан тал бий. Гэхдээ энэ ондоо багтан шийдвэрлэгдэж ирэх хавар ажлыг эхлүүлж богино хугацаанд дуусгахыг зорьж байна. Улаанбаатар хотын төв цэвэрлэх байгууламжийн холбогдох асуудлыг шийдвэрлэх ажил ч ид явж байна. Үүний зэрэгцээ хуримтлагдсан 600 гаруй мянган тонн лагийг бордоо болгох ажлыг бас хийж байна. Одоо бордоог урьдчилсан байдлаар лабораториудад шинжлүүлэхийн зэрэгцээ зарим газарт ашиглаж, туршиж байна. Ерөнхийд нь бактериар лагийг идүүлээд бордоо болгох, нөгөө нь хар шороон хөрс болгох гэсэн хоёр хэлбэрээр туршихад эхний үр дүн нааштай гарсан. Иймээс хаана, ямар байгууллагуудад хэрхэн ашиглуулах вэ гэдгийг цаашдаа шийдвэрлэнэ. Харин энэ үед танай сэтгүүл бидэнтэй хамтарч ажиллаж, олон нийтэд мэдээ, мэдээлэл түгээж өгөхийг хүсч байна. Цаашдаа нийслэлчүүд төв цэвэрлэх байгууламжийн үнэрээр амьсгалахгүй болно. Үнэрийг бүрэн хяналтдаа авч чадсан гэж болно. Үүний зэрэгцээ шинэ төв цэвэрлэх байгууламжийн барилгын ажлыг хавраас яаралтай эхлүүлнэ.
2018 онд орон сууцны зах зээлтэй холбоотой судалгааг холбогдох байгууллагуудтай хамтран хийж ирэх жилүүдийнхээ чиг хандлагыг гаргаж авсан. Үүн дээрээ үндэслэж тодорхой бодлогуудыг боловсруулж, зарим арга хэмжээг авч ажиллалаа. Эхнийх нь ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлсэн ажил юм. Энэ бүхнээс дүгнэхэд багагүй ажлыг хийж бүтээсэн, амжилт бүтээл арвин жил байлаа гэж дүгнэж байна.
-2019 онд барилгын салбартаа голлож юун дээр анхаарч ажиллах вэ. Мөн хэтийн төлөв ямар байх талаар Та танилцуулахгүй юу?
-Тодорхой хэдэн ажил дээр голлож анхаарч ажиллана. Нэгдүгээрт, нийслэл болон аймгуудын цэвэрлэх байгууламжийг өргөтгөн шинэчлэх ажлаа эрчимжүүлж дуусгана. 2019 оны хувьд дээр дурдсанчлан Улаанбаатар хотын төв цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх ажил эхлэнэ, Дархан-Уул аймгийх гол ажлаа хийж нугална, Архангай, Өмнөговь аймгуудыхыг дуусган, Дорноговийнх эхэлнэ. Мөн Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр Баруун Урт, Булган, Чингис, Мандалговь, Мөрөн хотод цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх ажлыг эхлүүлж, заримыг нь ондоо багтааж дуусгахыг хичээнэ. Дээр нь Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэхээр тус банктай тохирсон. Уг ажлыг эхлүүлнэ, учир нь, энэ сум олон рашаан сувилалтай тул зайлшгүй шинэчлэх шаардлагатай байгаа. Мөн Польш Улсын зээлээр Говьсүмбэр, Увс, Завхан, Дорнод, Баян-Өлгий гэсэн таван аймгийн цэвэрлэх байгууламжийг шинэчилнэ. Ингэснээр 21 аймгийн хэмжээнд цэвэрлэх байгууламжууд бүхэлдээ ямар нэг хэмжээнд нь шинэчлэгдэнэ гэсэн үг. Үүнийг дагаад холбогдох инженерийн шугам, сүлжээнүүдийг шинэчлэх ажлыг хийж гүйцэтгэнэ. Нийслэлийн хувьд төв цэвэрлэх байгууламжийн зэрэгцээ гол гол  шугам, сүлжээнүүдээ өргөтгөж шинэчлэх, шаардлагатай дэд бүтэц, инженерийн шугам сүлжээг нь бий болгох замаар гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажлаа эрчимжүүлнэ. Санхүүгийн эх үүсвэрийг Засгийн газрын төвшинд шийдвэрлэсэн. Өөрөөр хэлбэл, Хятад Улсын 2 тэрбум юанийн буцалтгүй тусламжийн 3/2 хувийг үүнд зарцуулна. Мөн эдгээрийг хамгаалсан ус зайлуулах систем, үерийн байгууламж, далан барьж байгуулахад ахиц гарсан жил байх болно.
Хоёрдугаарт, орон сууцны үйлдвэрлэл, худалдан авалт, борлуулалт тал дээр анхаарч ажилласнаар агаар, хөрсний бохирдлыг тодорхой төвшинд шийдэх зорилт тавин ажиллана. Дээр нь гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн хүрээнд инженерийн шугам сүлжээ, төвлөрсөн инженерийн шугам сүлжээ хүрэх бололцоогүй газарт бичил дэд төв буюу “Сервис центр”-ийг байгуулах ажлыг хийнэ. Гэр хорооллын 200-250 өрхийн дунд хэсэгчилсэн инженерийн шугам сүлжээг шийдэж өгнө гэсэн үг. Үүнийг улсын төсөв болон дээр дурдсан Хятад Улсын 2 тэрбум юанийн буцалтгүй тусламжийн хүрээнд шийдвэрлэнэ. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн хүрээнд 76 байршил дээр төсөл зарласнаас жишиг болохуйц ажиллаж байгаа төсөл байхад ажлаа эхлээд зогссон эсвэл огт эхлүүлээгүй, гүйцэтгэгч нь шалгараагүй талбар ч байна. Энэ онд зарим тодорхой төслүүдийг дэмжиж ажиллалаа. Тухайлбал, “Бармон” ХХК-ийн Чингэлтэй дүүрэгт хэрэгжиж байгаа төсөлд Хөгжлийн банкнаас тодорхой эх үүсвэр олгосон. Энэ төсөл нь бусад гүйцэтгэгч нарт жишиг туршлага болохуйц схемтэйгээрээ онцлог. Өөрөөр хэлбэл, түрээсийн журмаар олгоод тодорхой хугацааны дараа түрээслэгчийн өмчлөлд шилжих юм. Энэ нь компани, худалдан авагч аль алинд нь харилцан ашигтай, хариуцлага өндөртэй менежментийн хэлбэр. Ер нь гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажлыг эрчимжүүлэх зорилгоор төслүүдэд санхүүгийн эх үүсвэр тал дээр нь дэмжлэг үзүүлэх, арга хэмжээ авах бодлогыг боловсруулахаар судалгаа тооцоог хийж байна.
-Барилгын салбарын ачааны хүндийг хувийн хэвшлийнхэн үүрдэг. Иймээс салбарын яам нь тэдний бүтээн байгуулалтуудыг зөв зохистой, норм, стандартын дагуу хэрэгжүүлэх зорилгоор холбогдох хууль, дүрэм журмуудыг  боловсронгуй болгож сайжруулж, мөрдүүлэх учиртай. Энэ чиглэлд ямар ажил хийж, хэрэгжүүлэх вэ?
-2019 онд бодлогын баримт бичгүүдээ батлуулж, сурталчилан хэрэгжүүлэх чиглэлд анхаарна. Салбарын норм, нормативын баримт бичгүүдээ ч шинэчилж чанарын шинэ шатанд гаргана. Ингэхдээ олон улсын жишигт хүргэх, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн шаардлага болон ногоон хөгжлийн бодлогын зорилтуудтай нийцүүлэх юм. Өнөөдрийн байдлаар 430 орчим норм норматив, 600 орчим стандарт хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна. Эдгээрийг холбогдох хууль, эрх зүйн өөрчлөлтүүдтэй нийцүүлж, бусад орны туршлагыг тусгах замаар шинэчлэн боловсруулж байна. Барилга байгууламжийн норматив баримт бичигт тавигдах шаардлага, бүтэц агуулгыг тогтоох, боловсруулж батлуулах дараалал, үйл ажиллагааг тодорхой болгож, норм, нормативын ерөнхий тогтолцоог шинэчлэнэ.
-Өнгөрсөн жил олон томоохон төсөл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээр эхлүүлсэн. Үүний нэг нь Монгол Улсын хүн амын нутагшил, суурьшлын тогтолцоо, хөгжлийн асуудал юм. Энэ төсөл ямар явцтай байна вэ?

-Засгийн газрын томоохон зорилтын нэг нь Монгол Улсын хүн амын нутагшил, суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулж батлуулах юм. Эхний ээлжинд уг ажлыг бодлогын хувьд хариуцан хийж гүйцэтгэх субьект шаардлагатай байсан. Иймээс “Барилгын хөгжлийн төв” ТӨААТҮГ-ын бүтцэд “Хот байгуулалт, зураг төслийн  институт”-ийг бий болгосон. Харьцангуй бие даасан бүтэцтэйгээр институт ажлаа эхлээд байна. Хөтөлбөрийн хүрээнд хүн амын нутагшилт, суурьшлын өнөөгийн байдалд судалгаа, дүн шинжилгээ хийж, давуу, сул талыг тодорхойлох, нийгэм, эдийн засгийн хөгжил, хүн амын амьжиргааны түвшин, байгалийн нөхцөл, нөөц, цаг уур зэргийг тооцон хот, хөдөөгийн нутагшилт, суурьшилд тохиромжтой нутаг дэвсгэр, бүсүүдийг тогтоох, шинээр бий болох хот, суурин газрын байршил, үүргийг тодорхойлох, зам, тээвэр, харилцаа холбоо, эрчим хүч зэрэг дэд бүтцийн үндсэн тэнхлэгийг нутаг дэвсгэрийн зохион байгуулалтын бодлоготой уялдуулж цогцоор хөгжүүлэх, хэрэгжүүлэх арга хэмжээг төлөвлөх юм.

-Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн хүрээнд БНХАУ-ын 350 сая юанийн буцалтгүй тусламжаар 1008 айлын орон сууц, сургууль, цэцэрлэгтэй түр суурьших орон сууцны цогцолбор хороолол барих ажлыг эхлүүлсэн. Энэ ажил ямар явцтай байгаа вэ?
-Сүхбаатар дүүргийн есдүгээр хороонд Ногоон нуур орчмын 1008 айлын орон сууц төслийг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж, хоёр тал ерөнхий загвар төсөл болон ТЭЗҮ-ийг харилцан тохиролцсон. Одоо зураг төслийг магадлалаар оруулж баталгаажуулах шатанд байна. Хятадын талаас зээлийн солилцох захидлын саналаа ирүүлэхийг хүлээж байна. Ингэсэн тохиолдолд хариу саналыг манайхаас өгч, гарын үсэг зурагдсанаар сонгон шалгаруулалт эхэлнэ.
-Иргэд газраа бүрэн чөлөөлсөн үү. Барилгын угсралтын ажилд манай компаниуд оролцох уу?
-Газар чөлөөлөгдөөд дуусч байна. Цөөн өрхийн асуудал бий. Гэхдээ үүнийг шийдэх бололцоотой. Бид барилга угсралтын ажлыг яаралтай эхлүүлэхийг зорьж байгаа. Буцалтгүй тусламжийн хүрээнд баригдах учраас тус улсын талаас гүйцэтгэгч байгууллага орж ирнэ. Гэхдээ манай талаас тодорхой хувьд туслан гүйцэтгэгч оруулах шаардлага тавигдана.
-Орон сууцны ипотекийн зээлийг хүртээмжтэй болгох хүрээнд ямар, ямар ажил хийв. Ипотекийн найман хувийн зээлийн санхүүжилтэд жилд зарцуулдаг байсан мөнгө нэмэгдлээ. Энэ талаар...
-2019 оны улсын төсөвт ипотекийн зээлийн эх үүсвэрт 115 тэрбум төгрөг, Монголбанкнаас 180.0 орчим тэрбум төгрөг зарцуулагдах тооцоотой байсан бөгөөд энэхүү эх үүсвэрээр 5000 орчим иргэний зээлийг л шийдэх боломжтой. Гэвч зах зээл дээрх орон сууцны эрэлт, нийлүүлэлтийн судалгаа болон арилжааны банкууд дээрх зээл хүссэн иргэдийн өргөдлийн хэмжээнээс харахад улсын хэмжээнд зээл авах шаардлагатай 36 мянган иргэн байгаа тул ипотекийн зээлийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай болсон. Иймээс Сангийн яам, Монголбанк, Барилга, хот байгуулалтын яам хамтраад, тодорхой санал боловсруулж Засгийн газарт танилцуулсан. Тодруулбал, улсын төсөв, Монголбанкны эргэн төлөлтөөс гаргадаг эх үүсвэрийг 1 хүртэл хувь бууруулж, арилжааны банкуудын орон сууцны зээлд зарцуулдаг жилийн 12 хувийн хүүтэй эх үүсвэрийг татан 1 сагсанд оруулж, дунджаар хүүг буулган, зээлийн хэмжээг 2 дахин нэмэгдүүлэх буюу 2019 онд 500-600 орчим тэрбум төгрөгөөр иргэдэд жилийн 8 хувийн хүүтэй зээл олгох боломж бүрдүүлэх хувилбарыг танилцуулж батлуулсан. Ингэснээр хувийн түрээс болон түрээсийн орон сууцны хэлбэрийг дэмжих бололцоо давхар бүрдэж байна.
-Зээлийн урьдчилгаа хувийг бууруулах боломж бий юу. Иргэдийн дунд сонгуулийн өмнөх жил учраас буурах магадлалтай гэж байгаа?

-Зээлийн хүүг бууруулах боломж бий эсэхийг бид судалсан. Судалгаанаас үзэхэд энэ удаад хүү буулгах нэн тэргүүний зорилт биш гэж үзсэн. Учир нь, манай улсын эдийн засгийн нөхцөл байдалтай уялдаад энэ удаад хүүг бууруулахаас илүү эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэхэд анхааръя. Эх үүсвэрийг нэмж, хангалттай болгосноор арилжааны банкууд өрсөлдөөний журмаар хүүгээ буулгах нөхцөл бололцоо бүрдэнэ гэж үзсэн тул бид эх үүсвэрээ нэмэгдүүлэхэд голлож анхаарсан.


 

-Өнгөрсөн хугацаанд банкуудын найдваргүй зээлийн орон сууц, санхүүжүүлсэн барилгын орон сууцыг борлуулахад л ипотекийн зээл зарцуулагдсан. Одоо энэ байдал үргэлжилсээр байх уу?
-Арилжааны банкинд олгосон орон сууцны хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг зориулалтын дагуу зарцуулаагүй, шаардлага хангасан иргэний зээлийн өргөдлийг хүлээн авахаас үндэслэлгүйгээр татгалзсан, эсхүл өөрийн олгосон зээлээр баригдсан орон сууцыг худалдан авахыг тулгасан тохиолдолд манай яам Сангийн яам, Монголбанктай хамтарч хяналт тавихаар журамласан бөгөөд шалгалтаар дээрх нөхцөл, байдал үүссэн нь тогтоогдвол дахин тухайн банкинд ипотекийн зээлийн санхүүжилт олгохгүй байхаар журамласан.
-Түрээсийн орон сууц хөтөлбөрийг боловсронгуй болгон үргэлжлүүлэх, санг нэмэгдүүлэхэд анхаарна гэж байсан. Одоогоор хаана, хаана түрээсийн орон сууц баригдаж байна вэ?
-Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт 20000 айлын орон сууц бүрдүүлэх зорилт туссан. Гэвч өнөөдрийн байдлаар бид 1500 айлын түрээсийн орон сууцны сантай байна. Засгийн газрын 2018 оны 81 дүгээр тогтоолоор “Төрийн орон сууцны корпораци” ТӨХК-ийн захиалгаар бариулж байсан дуусаагүй 1562 айлын орон сууцны үлдэгдэл санхүүжилтийг Хөгжлийн банкнаас шийдвэрлэхээр баталсан. Эдгээр орон сууц ашиглалтад орсноор Буянт-Ухаа нисэх онгоцны буудал орчимд 972, Говь-Алтай аймагт 120, Хөвсгөлд 135, Орхонд 315, Дундговьд 20 айлын түрээсийн орон сууц бий болох юм. Мөн БНСУ-аас олгох хөнгөлөлттэй зээлийн эх үүсвэрээр түрээсийн орон сууц барих хэд, хэдэн төслийг Сангийн яаманд хүргүүлсэн. Одоогоор эцсийн хариу гараагүй ч зарим төслүүд дэмжигдээд явж байна. Түүнчлэн Азийн хөгжлийн банкний хөнгөлөлттэй зээлээр 10000 айлын орон сууц барихаас 3500 нь түрээсийх байхаар төлөвлөж байна. Эдгээр төслийн хүрээнд түрээсийн орон сууцны сан нэмэгдэх боломж бүрдэнэ.
Ер нь 20 мянган айлын түрээсийн орон сууц бүрдүүлэхэд хувийн хэвшлийнхэнтэй хамтарч ажиллах нэн шаардлагатай байна. Үүний тулд түрээсийн орон сууцны хөтөлбөр, холбогдох бусад дүрэм журмыг өөрчлөхөөр судалгаа, тооцоог бид хийж байна. Ойрын хугацаанд бодлогын шийдэл болон Түрээсийн орон сууцны хөтөлбөрөө шинэчлэн Засгийн газрын хуралдаанаар шийдвэрлүүлнэ. Иргэдийнхээ боломж, бололцоод суурилсан хэд, хэдэн хувилбараар түрээсийн орон сууцны санг нэмэгдүүлэхээр судалгаа тооцоог хийж байна. Жишээлбэл, зөвхөн түрээсээ төлөх бололцоотой зорилтот бүлгийн иргэдэд түрээсээ төлөөд амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх нэг хувилбар. Харин түрээсээсээ илүү мөнгө төвлөрүүлэх бололцоотой иргэдэд түрээсэн дээрээ тодорхой хувь хэмжээгээр мөнгө нэмж төлөөд тодорхой хугацааны дараа орон сууцныхаа урьдчилгааг бүрдүүлэх. Түүний дараа ипотекийн8 хувийн зээлд хамрагдан байр орон сууцаа худалдаж авах боломжийг бүрдүүлэх нэг хувилбар. Мөн тодорхой хугацаанд буюу 5 хүртэл жилд байрныхаа төлбөрийг гэрээгээр төлөөд орон сууцаа өөрийн болгох гэсэн хэд хэдэн хувилбар дэвшүүлэн судалгаа, тооцоог хийж байна. Гол нь иргэдэд дарамт багатай, эдийн засагт эерэг нөлөө үзүүлэх гаргалгааг гаргахыг зорьж ажиллаж байна.
-Гэр хороололд амины орон сууц барихад зээл олгохоор болсон. Гэхдээ дэд бүтцийн шийдэлтэй байх гэж заасан. Энэ шийдэл нь төвлөрсөн шугамд холбогдох юм уу эсвэл тухайн айл өрх өөрөө шийдэхийг хэлж байна уу?

-Инженерийн дэд бүтцийн шийдлээс гадна эрчим хүчний хэмнэлттэй байх, аймаг, нийслэл, хот тосгоны хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, орон сууцны хотхон хороолол, хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөний хүрээнд баригдах гэж заасан байгаа. Мөн амины орон сууцны норм норматив, стандартад нийцсэн байх ёстой гэсэн шаардлагыг тавьж байгаа. УИХ-ын 2013 оны 23 дугаар тогтоолоор “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 оны хөгжлийн чиг хандлага” баримт бичгийг баталсан бол ихэнх аймагт хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг баталсан байгаа. Эдгээр мастер төлөвлөгөөнүүдэд тухайн нутгийн бүсчлэлийн хувьд нам давхрын эсхүл амины орон сууцны хороолол болгож хөгжүүлэх байршил гэж заасан. Тус байршилд баригдах амины орон сууц энэ зээлд хамрагдах боломжтой. Инженерийн дэд бүтцийн шийдэл нь тухайн амины орон сууц өөрөө өөртөө халаалтаа шийдсэн байх ёстой гэсэн үг.  
Цаашдаа гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөд онцгой анхаарч ажиллана. Учир нь гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийг эрчимжүүлэхгүйгээр нийслэлийн хөгжлийг ярих боломжгүй. Дээр дурдсан 2.0 тэрбум юаны буцалтгүй тусламжийн дийлэнхийг Улаанбаатар хотын гэр хороолол орчмын инженерийн дэд бүтцийг сайжруулах төсөл, арга хэмжээнд зарцуулахаар Засгийн газраас баталсан. Энэ ажил хэрэгжиж эхлэхээр гэр хорооллын айл өрхүүд дэд бүтцээр хангагдах боломж бүрдэнэ.
-Журамд амины орон сууц барихад зээл олгоно гэсэн. Үүнд баригдсан бэлэн болсон амины орон сууц худалдан авахад 8 хувийн ипотекийн зээлээр авч болох уу. Эсхүл заавал шинээр барихад нь зориулж ипотекийн зээл олгох уу?

-Амины орон сууцыг барихад энэхүү зээлийг олгоно. Ингэснээр илүү агаарын бохирдол ихтэй бүсэд амьдарч буй гэр хорооллын иргэд өөрсдийн өмчлөл, эзэмшлийн газар дээр амины орон сууц барьснаар тухайн сууцны газрыг давхар худалдаж авах, нэмэлт төлбөр гаргахгүйгээс гадна утааны эсрэг авах томоохон арга хэмжээ болно.Тодорхой шалгуур хангасан амины орон сууц барихад олгоно гэсэн үг.

-Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам болон манай яамны захиалгаар эрчим хүчний хэмнэлттэй, хэд, хэдэн гишүүнтэй нэг өрхийн амины орон сууцны зураг төсөл, цомгийг гүйцэтгүүлж байна. Мөн өмнө нь олон улсын байгууллагуудтай хамтарч нэг өрхийн хэд, хэдэн зураг төслийг боловруулж байсан ба тус зураг төслүүдийг ашиглах боломжтой. Гол нь журамд заасан норм ба дүрмийг хангасан байх.ёстой. Мэдээллийн санг 2019 оны 1 дүгээр улиралд багтааж иргэдэд ашиглуулж эхэлсэн байхаар төлөвлөж байна.

- Төр засгаас барилгын материал үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд багагүй анхаарч, санхүүгийн дэмжлэг хүртэл үзүүлсэн. Энэ нь өгөөж, үр дүнгээ хэр өгсөн гэж Та үзэж байна вэ?
-Төрөөс барилгын материалын үйлдвэрлэлийг бодлогоор дэмжсэний үр өгөөж эхнээсээ харагдаж байна. Жишээлбэл, бид хоёр, гурван жилийн өмнө барилгын гол нэрийн материал цементийн хэрэглээний 60-70 хувийг импортолдог байсан бол өнөөдөр эсрэгээрээ болсон. Дөрвөн том үйлдвэр үйл ажиллагаа явуулж, дотооддоо 4.2 сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай болсон. Өнгөрсөн онд “Эрэл” компанийн төслөөр угсармал барилгын үйлдвэр үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Герман технологитой уг үйлдвэрийнхэн сургууль, цэцэрлэгийн цогцолбор, орон сууцны барилгыг жилийн дөрвөн улиралд барьж босгохболомжтой юм. Арматурын үйлдвэрлэл салбарын хамгийн чухал асуудал. Өнгөрсөн жил манай улс 294 мянган тонн арматур импортолсон бөгөөд нийт хэрэглээнийхээ 10 орчим хувийг л дотоодын үйлдвэрлэл хангасан. Иймээс цаашид бодлогоор дэмжиж ажиллана. Тухайлбал, төмрийн хүдрээс ган бэлдэц, ган бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээр зорьж буй Орхон аймгийн “Бэрэн” компанийн хөх гангийн үйлдвэрийг дэмжиж ашиглалтад оруулснаар жилд 100 мянган тонн арматур үйлдвэрлэх хүчин чадалтай болох юм. Энэ нь 170 тэрбум төгрөгийн импортын бүтээгдэхүүн орлоно гэсэн үг.
Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг дэмжих хөнгөлөлттэй зээлдманай яамны бодлогоор нийт 79 үйлдвэрлэл хамрагдаж 20 гаруй үйлдвэр шинээр байгуулагдаж, 50 гаруй үйлдвэр технологио шинэчлэн үйлдвэрээ өргөжүүлсэн байдаг. Цаашид ч үйлдвэрүүдийн материалын чанар стандарт, материалд тавигдах шаардлагыг хангуулах, норм, стандартыг шинэчлэх, нэмэгдүүлэхэд анхаарч ажиллана. Улсын хэмжээнд тусгай зөвшөөрөлтэй 746 аж ахуйн нэгж барилгын материалын үйлдвэрлэл явуулдаг. Манай улс одоогоор өргөн хэрэглээний 45 төрлийн бүтээгдэхүүний 70 орчим хувийг дотооддоо үйлдвэрлэж эхлээд байна.

-Нэг үеэ бодоход манай салбар хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн чадварлаг боловсон хүчинтэй болсон. Гэсэн ч шүүмжлэлтэй асуудал гарсаар байна. Аж ахуйн нэгж, байгууллагууд хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан орон тооны ажилтан ажиллуулдаггүй, уг асуудлыг барилгын талбайн инженерт хариуцуулж цалгардуулдаг нь үйлдвэрийн осол буурахгүй байгаагийн нэг шалтгаан. Мөн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн арга хэмжээнд зарцуулах хөрөнгийг хуульд заасан хувь хэмжээгээр төсөвлөж, зориулалтын дагуу зарцуулдаггүй. Аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааг тогтмол өгдөггүй, гарын үсэг зуруулах төдийгөөр хязгаарладаг, ажилтандаа хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан хувцас, хамгаалах хэрэгсэл олгодоггүй зэрэг зөрчил цөөнгүй гардаг. Энэ мэт зөрчлийг таслан зогсоох үүднээс Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага /Жайка/, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар, “Барилгын хөгжлийн төв” ТӨААТҮГ-тай хамтран 2017 оны зургадугаар сараас “Барилгын салбарын хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын менежментийн чадавхийг бэхжүүлэх төсөл”-ийг дөрвөн жилийн хугацаатай хэрэгжүүлж байна. Үр дүн нь гарч байгаа.

-Хүний нөөц, тэр тусмаа салбарын мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх үйл ажиллагаанд салбарын оролцоог хангуулах, ажилтныг тогтвор суурьшилтай ажиллуулах талд ямар бодлого боловсруулж ажиллаж байна вэ?
-Барилгын салбарт мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа их, дээд сургуулиудын сургалтын чиглэл, хөтөлбөрт судалгаа, шинжилгээ хийж, цаашдаа салбарын оролцоог хэрхэн, яаж нэмэгдүүлэх, эрэлтэд нийцсэн мэргэжилтэн бэлтгэхийн тулд мэргэжлийн чиглэл, сургалтын хөтөлбөрт ямар өөрчлөлт оруулаххэрэгцээтэй байгаа зэрэг асуудлаар санал боловсруулах зорилгоор 28 их, дээд сургуультай хамтарч ажиллаж эхлээд байна. Нөгөө талаар үнэхээр Мэргэжлийн боловсрол сургалтын Үндэсний зөвлөлөөр дамжуулж салбарын оролцоогоо хангаж ажиллах ёстой. Ийм учраас Барилгын салбар зөвлөлийн бүрэлдэхүүн ажиллах журмын төслийг шинэчлэн боловсруулж тус зөвлөлийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр хүргүүлээд байна.
Өнөөдрийн байдлаар мэргэжлийн боловсрол сургалтын салбарын төгсөгчдийн 26.9 хувь нь аж үйлдвэрийн салбарын мэргэжилтэн, 25.2 хувь нь барилгын салбарын мэргэжилтэн бэлтгэгдэн төгсч байна. Барилгын салбарт төгсөгчдийн 50.4 хувь нь ажлын байртай болж байгаа бөгөөд дундаж цалин 600 гаруй мянган төгрөг байна. 

Ярилцсан:Ж.ХОРОЛСҮРЭН