Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Дулааны цахилгаан станцын үнсийг барилгын материалд хэрэглэх боломж
Хаягдал үнс буюу нүүрс шаталтын бүтээгдэхүүн нь дулааны цахилгаан станцад нүүрсийг 1100-1600 хэмд шатаасны дараа үүсдэг. Шаталтын явцад нүүрсний органик хэсэг нь уур болон утаа байдлаар ялгардаг бол үлдэгдэл нь үнс болон шаарга\ шлак\ болж үлддэг.
Хаягдал үнсийг түүхий эд хэлбэрээр дахин ашиглаж, үйлдвэрлэх боломжтой бүтээгдэхүүний түүхий эдийн нөөц болгох олон боломж бий. Хаягдал үнсийг түүхий эд хэлбэрээр дахин ашиглавал эрчим хүчний хэмнэлтийг бий болгох ба эргээд байгалийн нөөцийг ч хэмнэх өргөн боломж нээгдэх учиртай.
Нүүрс нь манай орны эдийн засаг болон эрчим хүчинд ашиглагддаг байгалийн гол түүхий эд билээ. Нүүрсийг шатаахад хүнд элементүүд тэр дундаа цацраг идэвхит элементүүд хэд дахин баяжигдан гардаг. Иймд үнс ашиглаж үйлдвэрлэсэн барилгын материалууд болон дулааны цахилгаан станцын үнсэн сан, түүний ойр орчимд цацрагийн дэвсгэр түвшинг тогтоож, цацрагийн хяналтыг тогтмол хийж байх шаардлагатай.
Улаанбаатар хотын дулааны цахилгаан станцууд нь нүүрс хэрэглэж их хэмжээний үнс гаргадаг. “ДЦС-III”-ын үнсэн сангийн нийт эзэлхүүн 4,5 сая м3 бөгөөд 50,3 га газрыг эзэлдэг байна. Харин “ДЦС-IV” нь нийт 5 үнсэн сантай ба нийт эзэлхүүн нь 6-9 сая м3 байгаа бөгөөд шинээр сан байгуулах газаргүй учир тавдугаар санг хуучин сан дээр байгуулсан байх жишээтэй. Нийслэлд цахилгаан станцын цахилгаан шүүлтүүрийн хаягдал дэгдэмхий үнс болон үнсэн санд хуримтлагдсан нойтон үнсийг барилгын материалд ашиглах талаар Европын холбооны SWICTH ASIA төслийн хүрээнд Чех улсын Хөгжлийн агентлагийн төсөл хэрэгжүүлэгч “Каритас Чех” хүмүүнлэгийн байгууллага, Монголын барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоотой хамтран судалгаа хийлээ. Энэхүү судалгааны явцад үнсийг цементийн холбогч болон нарийн ширхэгтэй дүүргэгч материалыг тодорхой хэмжээгээр орлуулах боломжийг Чех улсын барилгын материал судлалын VUSTAH хүрээлэнд явуулсан лабораторийн туршилтын дүнг үндэслэн хэд хэдэн төрлийн бүтээгдэхүүн дээр хагас үйлдвэрийн туршилтыг амжилттай хэрэгжүүлсэн.
Цахилгаан станцын хаягдал шүүлтүүрийн дэгдэмхий үнс болон үнсэн сангийн нойтон үнсийг автоклавын хөнгөн бетон, хуурай хольцын үйлдвэрүүд, хөнгөн болон хүнд дүүргэгч бүхий бетон гулдмайн үйлдвэрүүдэд хэрэглэх хагас үйлдвэрийн туршилтууд, үнсний лабораторийн шинжилгээний физик механикийн үзүүлэлтүүд нь барилгын материалд хэрэглэж болохыг баталлаа. Лабораторийн физик-механик шинжилгээ болон цацрагийн шинжилгээний дүнг үндэслэн бүтээгдэхүүний онцлогуудыг харгалзан хуурай жингийн 8,3-72,2 хувиар станцын үнс холихоор тооцож зах зээлийн судалгааг гаргасан.
Төсөлд хамрагдсан автоклавын хөнгөн бетон, хуурай хольцын үйлдвэрүүд, хөнгөн болон хүнд дүүргэгч бүхий бетон гулдмайн үйлдвэрүүдийн үндсэн түүхий эд нь байгалийн элс болон цемент юм. Эдгээр үйлдвэр Улаанбаатар хотод байрлалтай бөгөөд нарийн ширхэглэлтэй дүүргэгч болох элсийг 396 сая м3 нөөц бүхий Налайх дүүрэгт орших Элстэйн голын сав газраас тусгай зөвшөөрөлтэйгээр олборлодог боловч энэ нь төрийн зүгээс байгаль экологийн тэнцвэртэй байдлыг хадгалах үүднээс олборлолтыг хязгаарлах бодлоготой зөрчилдөж байгаа юм. Цементийн хувьд дотоодын үйлдвэрлэлээр хангах бүрэн боломжтой бөгөөд 2016 оны түвшинд жилд 2,5 сая, өнгөрсөн онд 4,0 сая тонн цемент үйлдвэрлэх шинэ үйлдвэрүүд ашиглалтад орсноор эрэлт, нийлүүлэлт тэнцвэржих боллоо.
Төсөлд хамрагдсан автоклавын хөнгөн бетоны анхны үйлдвэр 1967 оноос эхлэн ажилласан бөгөөд 2018 оны байдлаар улсын хэмжээгээр 31 автоклавын хөнгөн бетоны үйлдвэр байгаагаас Улаанбаатарт 28, орон нутагт 3 ажиллаж байна. Улаанбаатар хотын үйлдвэрүүд нийлбэр дүнгээр төслийн хүчин чадлаар ажиллахад 1358 мян м3 автоклавын хөнгөн бетон үйлдвэрлэн Улаанбаатар хотын хэрэгцээг 100 хувь хангаж улмаар төвийн бүсийн аймгуудыг хангах боломжтой. Харин хуурай хольцын үйлдвэрүүд харьцангуй шинээр буюу 2010 оноос эхлэн байгуулагдсан бөгөөд 2018 оны байдлаар улсын хэмжээгээр 10 гаруй үйлдвэр ажиллаж дотоодын хэрэглээний 30 хувийг л хангаж байна.
Хөнгөн болон хүнд дүүргэгч бүхий бетон гулдмайн үйлдвэрүүд 1980-аад оноос ажиллаж эхэлсэн бөгөөд өнгөрсөн оны байдлаар улсын хэмжээгээр 40 гаруй үйлдвэр ажиллаж дотоодын хэрэглээг 100 хувь хангажээ.
Одоо ажиллаж байгаа цахилгаан станцуудаас ялгарах үнсний нийлүүлэлт
Хаягдал үнсийг түүхий эд хэлбэрээр дахин ашиглаж, үйлдвэрлэх боломжтой бүтээгдэхүүний түүхий эдийн нөөц болгох олон боломж бий. Хаягдал үнсийг түүхий эд хэлбэрээр дахин ашиглавал эрчим хүчний хэмнэлтийг бий болгох ба эргээд байгалийн нөөцийг ч хэмнэх өргөн боломж нээгдэх учиртай.
Нүүрс нь манай орны эдийн засаг болон эрчим хүчинд ашиглагддаг байгалийн гол түүхий эд билээ. Нүүрсийг шатаахад хүнд элементүүд тэр дундаа цацраг идэвхит элементүүд хэд дахин баяжигдан гардаг. Иймд үнс ашиглаж үйлдвэрлэсэн барилгын материалууд болон дулааны цахилгаан станцын үнсэн сан, түүний ойр орчимд цацрагийн дэвсгэр түвшинг тогтоож, цацрагийн хяналтыг тогтмол хийж байх шаардлагатай.
Улаанбаатар хотын дулааны цахилгаан станцууд нь нүүрс хэрэглэж их хэмжээний үнс гаргадаг. “ДЦС-III”-ын үнсэн сангийн нийт эзэлхүүн 4,5 сая м3 бөгөөд 50,3 га газрыг эзэлдэг байна. Харин “ДЦС-IV” нь нийт 5 үнсэн сантай ба нийт эзэлхүүн нь 6-9 сая м3 байгаа бөгөөд шинээр сан байгуулах газаргүй учир тавдугаар санг хуучин сан дээр байгуулсан байх жишээтэй. Нийслэлд цахилгаан станцын цахилгаан шүүлтүүрийн хаягдал дэгдэмхий үнс болон үнсэн санд хуримтлагдсан нойтон үнсийг барилгын материалд ашиглах талаар Европын холбооны SWICTH ASIA төслийн хүрээнд Чех улсын Хөгжлийн агентлагийн төсөл хэрэгжүүлэгч “Каритас Чех” хүмүүнлэгийн байгууллага, Монголын барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоотой хамтран судалгаа хийлээ. Энэхүү судалгааны явцад үнсийг цементийн холбогч болон нарийн ширхэгтэй дүүргэгч материалыг тодорхой хэмжээгээр орлуулах боломжийг Чех улсын барилгын материал судлалын VUSTAH хүрээлэнд явуулсан лабораторийн туршилтын дүнг үндэслэн хэд хэдэн төрлийн бүтээгдэхүүн дээр хагас үйлдвэрийн туршилтыг амжилттай хэрэгжүүлсэн.
Цахилгаан станцын хаягдал шүүлтүүрийн дэгдэмхий үнс болон үнсэн сангийн нойтон үнсийг автоклавын хөнгөн бетон, хуурай хольцын үйлдвэрүүд, хөнгөн болон хүнд дүүргэгч бүхий бетон гулдмайн үйлдвэрүүдэд хэрэглэх хагас үйлдвэрийн туршилтууд, үнсний лабораторийн шинжилгээний физик механикийн үзүүлэлтүүд нь барилгын материалд хэрэглэж болохыг баталлаа. Лабораторийн физик-механик шинжилгээ болон цацрагийн шинжилгээний дүнг үндэслэн бүтээгдэхүүний онцлогуудыг харгалзан хуурай жингийн 8,3-72,2 хувиар станцын үнс холихоор тооцож зах зээлийн судалгааг гаргасан.
Төсөлд хамрагдсан автоклавын хөнгөн бетон, хуурай хольцын үйлдвэрүүд, хөнгөн болон хүнд дүүргэгч бүхий бетон гулдмайн үйлдвэрүүдийн үндсэн түүхий эд нь байгалийн элс болон цемент юм. Эдгээр үйлдвэр Улаанбаатар хотод байрлалтай бөгөөд нарийн ширхэглэлтэй дүүргэгч болох элсийг 396 сая м3 нөөц бүхий Налайх дүүрэгт орших Элстэйн голын сав газраас тусгай зөвшөөрөлтэйгээр олборлодог боловч энэ нь төрийн зүгээс байгаль экологийн тэнцвэртэй байдлыг хадгалах үүднээс олборлолтыг хязгаарлах бодлоготой зөрчилдөж байгаа юм. Цементийн хувьд дотоодын үйлдвэрлэлээр хангах бүрэн боломжтой бөгөөд 2016 оны түвшинд жилд 2,5 сая, өнгөрсөн онд 4,0 сая тонн цемент үйлдвэрлэх шинэ үйлдвэрүүд ашиглалтад орсноор эрэлт, нийлүүлэлт тэнцвэржих боллоо.
Төсөлд хамрагдсан автоклавын хөнгөн бетоны анхны үйлдвэр 1967 оноос эхлэн ажилласан бөгөөд 2018 оны байдлаар улсын хэмжээгээр 31 автоклавын хөнгөн бетоны үйлдвэр байгаагаас Улаанбаатарт 28, орон нутагт 3 ажиллаж байна. Улаанбаатар хотын үйлдвэрүүд нийлбэр дүнгээр төслийн хүчин чадлаар ажиллахад 1358 мян м3 автоклавын хөнгөн бетон үйлдвэрлэн Улаанбаатар хотын хэрэгцээг 100 хувь хангаж улмаар төвийн бүсийн аймгуудыг хангах боломжтой. Харин хуурай хольцын үйлдвэрүүд харьцангуй шинээр буюу 2010 оноос эхлэн байгуулагдсан бөгөөд 2018 оны байдлаар улсын хэмжээгээр 10 гаруй үйлдвэр ажиллаж дотоодын хэрэглээний 30 хувийг л хангаж байна.
Хөнгөн болон хүнд дүүргэгч бүхий бетон гулдмайн үйлдвэрүүд 1980-аад оноос ажиллаж эхэлсэн бөгөөд өнгөрсөн оны байдлаар улсын хэмжээгээр 40 гаруй үйлдвэр ажиллаж дотоодын хэрэглээг 100 хувь хангажээ.
Одоо ажиллаж байгаа цахилгаан станцуудаас ялгарах үнсний нийлүүлэлт
Туршилтад хамрагдсан автоклавын хөнгөн бетоны үйлдвэрүүдийн гулдмайн эзэлхүүн жингийн үзүүлэлт үнс хэрэглэхээс өмнө 600-800 кг/м3 буюу даац дулаан тусгаарлалтын (хүнд) гулдмайн ангилалд хамрагдаж байсан бол үнс хэрэглэснээр энэ үзүүлэлт 500-550 кг/м3 болж буурсан нь дулаан тусгаарлалтын гулдмайн ангилалд багтаж дулаан тусгаарлах шинж чанар нь стандартын шаардлага хангаж байна.
Барилгын материалын үйлдвэрүүдэд үнс ашигласнаар гарах эерэг үзүүлэлтүүд:
- Бат бэхийн үзүүлэлтүүд үнс хэрэглэхээс өмнө 9,4 кг/см2 буюу стандартын шаардлага төдийлэн хангадаггүй байсан бол үнс хэрэглэснээр энэ үзүүлэлт 17 кг/см2 болж стандартын шаардлагыг хангасан байна
- Автоклавын хөнгөн бетон гулдмайн эзэлхүүн жин буурч дулаан тусгаарлах шинж чанар сайжирснаар эрчим хүчний хэмнэлттэй эко ногоон бүтээгдэхүүн болж байгаа нь түүний дулаан дамжилтын итгэлцүүр 0.14-0.18 Вт/м0С стандартын шаардлагын бүрэн хангаж байгаагаар тайлбарлагдаж байна.
- Байгалийн элсийг үнсээр орлуулснаар голын сав газрын байгаль экологийн тэнцвэрт байдлыг хадгалахад үлэмж хэмжээний хувь нэмэр оруулах боломжийг бүрдүүлж байна.
- Үнсний барьцалдах шинж чанарыг ашиглан цементийг 10-20 хувь хүртэл хэмнэх, нарийн ширхэглэлтэй элсийг 50-100 хувь хүртэл орлуулах замаар үйлдвэрлэлийн материалын зардлын хэмнэлтээс нийтдээ жилд 6-10 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажиллах боломжийг барилгын материалын үйлдвэрүүдэд олгож байгаа юм.
- Хаягдалгүй технологи нэвтрүүлэх замаар Дулааны станц, уурын зуухны үнсийг идэвхит эрдэс нэмэлт болгон ашигласнаар экологийн асуудлыг хамт шийдэж чадна.
- Цементийн үйлдвэрүүдэд илүүдэлтэй чулуунцарыг өвлийн улиралд нөөцлөн Төвийн бүсийн хэрэгцээг бүсчилэн хангах нөхцөл бүрдүүлнэ.
Бетонд хэрэглэх үнсний зориулалт:
- Хүнд, хөнгөнбетон, бетон зуурмагт үнсийг цемент болон дүүргэгчийг хэмнэх, бетон зуурмагийн үйлдвэрлэлийн технологийн шинж чанарыг сайжруулах зорилгоор хэрэглэнэ. Үнсийг ашиглан:
- Төмөр бетон, хүнд болон хөнгөн бетоноор хийсэн бүтээгдэхүүн
- Хүнд болон хөнгөн бетоноор хийсэн бүтээцийн материал, зуурмаг
- Сийрмэг бетоноор хийсэн бүтээц, бүтээгдэхүүн
- Байгаль, техникийн хүндрэлтэй нөхцөлд хэрэглэх \гидротехникийн байгууламж, зам, нисэх буудал гм\ бетон, төмөр бетон бүтээгдэхүүн, бүтээцийг үйлдвэрлэж байна.
- Цахиурлаг үнсийг сүвэрхэг бетонд ашиглахдаа цахиурын түүхий эдийг орлуулах зорилгоор, автоклавын бус бэхжилттэй бетонд цемент хэмнэх зорилгоор хэрэглэнэ.
- Кальцийн оксидын \СаО\ хэмжээ 30%-иас багагүй байх шохойлог үнсийг автоклавын, автоклавын бус сүвэрхэг бетонд цемент болон шохойг тодорхой хэмжээгээр орлуулах зорилгоор холбогч болгон хэрэглэнэ. Хувийн гадаргуугийн талбай нь 250 м2\кг-аас бага байх үнсийг урьдчилан нунтагласны дараа хэрэглэнэ.
- Бүтээц–дулаан тусгаарлах бетонд цахиурлаг үнсийг нүх сүвэрхэг элсийг тодорхой харьцаагаар эсвэл бүрэн орлуулах, бетоны дундаж нягтыг бууруулах зорилгоор хэрэглэнэ.
- Гидротехникийн зориулалттай барилга, бүтээцэд цахиурлаг үнсийг ашиглана.
- Хүнд болон хөнгөн бетон зуурмагт ашиглах үнсний хэмжээг тухайн материалд тохирсон найрлагын сонголтын үндсэн дээр тогтоох бөгөөд эдлэл, бүтээцийн шинж чанар, арматурын зэврэлт эсэргүүцэх чадварт тавих шаардлагыг хангасан байх ёстой.
- Ердийн орчинд ашиглах төмөр бетоны арматурын зэврэлт эсэргүүцэх чадварыг бууруулахгүйн тулд бетон дахь цахиурлаг үнсний хэмжээ нь портландцементийн хэмжээнээс илүү гарч болохгүй.
- Тусгай орчинд ашиглагдах төмөр бетонд цахиурлаг үнсийг ашиглахын тулд урьдчилсан судалгаа заавал хийгдсэн байна.
- Кальцийн оксидын \СаО\ хэмжээ нь жингийн 30 хувиас багагүй шохойлог үнсийг угсармал, цутгамал бетон бүтээгдэхүүн, бүтээц, барилгын зуурмаг бэлтгэхэд цемент болон бусад холбогч материал хэлбэрээр ашиглаж болно.
/MNS:6459:2014 стандартын С хавсралтаас иш татав/.
Барилгын материалын түүхий эд ба бүтээгдэхүүнд хийсэн цацрагийн шинжилгээ, түүний дүгнэлт:
- Цацраг идэвхийн туршилтанд өгсөн түүхий эд материалын радийн эквивалент идэвхийн дундаж хэмжээ
• магнийн исэлд 20.8 Бк/кг,
• ердийн портландцементэд 65 Бк/кг,
• хайрганд 153 Бк/кг,
• алевролитын хайрганд 166 Бк/кг,
• керамзит хайрганд 178 Бк/кг тус тус байгаа нь MNS5072-2001 стандартын шаардлага хангаж барилгын материалын нэгдүгээр зэрэгт хамаарагдаж байгаа тул орон сууц, үйлдвэр аж ахуйн зориулалтаар ашиглаж болно гэсэн дүгнэлт гарсан байна.
“Холимог (композит) бүтэцтэй гурван өөр төрлийн хөнгөн дүүргэгчтэй дулаан тусгаарлах бетон гулдмай болон перлитобетон, магнийн цементбетон, бэлэн бетон зуурмаг, хөөсөн бетон, шаарган бетон, алевролит бетон, полистирол бетон, керамзит бетон гэсэн 11 төрлийн бүтээгдэхүүний орцын найрлагад хэрэглэхээр Шивээ-Овоо, Багануурын нүүрсний дэгдэмхий үнсийг 70:30 харьцаагаар хольж бэлтгэсэн болно. Туршилт хийх бүтээгдэхүүний шинж чанар, онцлогийг харгалзан түүхий эдэд үнсийг дунджаар ихэнх бүтээгдэхүүнд 8.3-72.2 хувь хүртэл хэмжээгээр хольсон. Үнсийг энэ хэмжээгээр 3-5 сорьцын найрлагад хольж шоо хэлбэрээр хэвлээд 3-7 хоног бэхжүүлсэн. Үүний дараа бат бэх, эзэлхүүн жинг үзэж MNS 6054-2009; MNS 0679-1980; MNS 0831-2001; MNS 1185-1985; MNS 1920-1999 стандартуудын шаардлага хангасан сорьцуудыг буталж цацрагийн шинжилгээ хийлгэсэн болно. Цацраг идэвхийн туршилтад өгсөн бүтээгдэхүүний радийн эквивалентын идэвхийн дундаж хэмжээ доор үзүүлсэн хэмжээтэй байна.
- Холимог бүтэцтэй (полистирол,алевролит,үнс,цавуу) бүтээгдэхүүнд124 Бк/кг
- Холимог бүтэцтэй (перлит, керамзит, үнс) бүтээгдэхүүнд 219.0 Бк/кг
- Холимог бүтэцтэй (үртэс, керамзит, үнс) бүтээгдэхүүнд 144.0Бк/кг
- Перлито бетон (элс, үнс, цемент) бүтээгдэхүүнд 142.0Бк/кг
- Магнийн цементтэй бетонд 185.0Бк/кг
- Бетон зуурмаг 128.2 Бк/кг
- Хөөсөн бетон (пено бетон) 140.8 Бк/кг
- Шаарган бетон 137.0 Бк/кг
- Aлевролит бетон 160.9 Бк/кг
- Полистирол бетон 166.0 Бк/кг
- Керамзит бетон 163.3 Бк/кг
Дээрх үзүүлэлтээс харахад үнс хэрэглэж туршсан 11 төрлийн хөнгөн дүүргэгчтэй бетон гулдмайнуудын цацрагийн хэмжээ MNS7052-2001 стандартын шаардлагыг хангасан ба барилгын материалын нэгдүгээр зэрэгт хамаарагдаж байгаа нь эдгээр бүтээгдэхүүнийг орон сууц, үйлдвэр аж ахуйн зориулалтаар ашиглах боломжтой болохыг харуулж байна. Цахилгаан станцын хаягдал дэгдэмхий үнсийг одоо ажиллаж буй цемент, бетон зуурмаг, автоклавын хөнгөн бетон, керамзитын үйлдвэрүүд, хөнгөн дүүргэгч бүхий олон төрлийн бетон гулдмайн үйлдвэрүүдэд идэвхит эрдэс нэмэлт хэлбэрээр ашиглаж байгаа нь дулаан тусгаарлах чадвар, бат бэхийн үзүүлэлт сайтай, эрчим хүчний хэмнэлттэй, эко бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд үр дүнгээ өгч байна.
Барилгын материалын үйлдвэрлэлд цахилгаан станцын хаягдал үнс ашигласнаар эрчим хүчний үйлдвэрүүд, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн уялдаа сайжирч хог хаягдлыг дахин боловсруулах, ашиглагдаагүй нөөцийг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах, улмаар хүлэмжийн хийг багасгахад ач холбогдолтой болно.
Барилгын материалын түүхий эд ба бүтээгдэхүүнд хийсэн цацрагийн шинжилгээ, түүний дүгнэлт:
- Цацраг идэвхийн туршилтанд өгсөн түүхий эд материалын радийн эквивалент идэвхийн дундаж хэмжээ
• магнийн исэлд 20.8 Бк/кг,
• ердийн портландцементэд 65 Бк/кг,
• хайрганд 153 Бк/кг,
• алевролитын хайрганд 166 Бк/кг,
• керамзит хайрганд 178 Бк/кг тус тус байгаа нь MNS5072-2001 стандартын шаардлага хангаж барилгын материалын нэгдүгээр зэрэгт хамаарагдаж байгаа тул орон сууц, үйлдвэр аж ахуйн зориулалтаар ашиглаж болно гэсэн дүгнэлт гарсан байна.
“Холимог (композит) бүтэцтэй гурван өөр төрлийн хөнгөн дүүргэгчтэй дулаан тусгаарлах бетон гулдмай болон перлитобетон, магнийн цементбетон, бэлэн бетон зуурмаг, хөөсөн бетон, шаарган бетон, алевролит бетон, полистирол бетон, керамзит бетон гэсэн 11 төрлийн бүтээгдэхүүний орцын найрлагад хэрэглэхээр Шивээ-Овоо, Багануурын нүүрсний дэгдэмхий үнсийг 70:30 харьцаагаар хольж бэлтгэсэн болно. Туршилт хийх бүтээгдэхүүний шинж чанар, онцлогийг харгалзан түүхий эдэд үнсийг дунджаар ихэнх бүтээгдэхүүнд 8.3-72.2 хувь хүртэл хэмжээгээр хольсон. Үнсийг энэ хэмжээгээр 3-5 сорьцын найрлагад хольж шоо хэлбэрээр хэвлээд 3-7 хоног бэхжүүлсэн. Үүний дараа бат бэх, эзэлхүүн жинг үзэж MNS 6054-2009; MNS 0679-1980; MNS 0831-2001; MNS 1185-1985; MNS 1920-1999 стандартуудын шаардлага хангасан сорьцуудыг буталж цацрагийн шинжилгээ хийлгэсэн болно. Цацраг идэвхийн туршилтад өгсөн бүтээгдэхүүний радийн эквивалентын идэвхийн дундаж хэмжээ доор үзүүлсэн хэмжээтэй байна.
- Холимог бүтэцтэй (полистирол,алевролит,үнс,цавуу) бүтээгдэхүүнд124 Бк/кг
- Холимог бүтэцтэй (перлит, керамзит, үнс) бүтээгдэхүүнд 219.0 Бк/кг
- Холимог бүтэцтэй (үртэс, керамзит, үнс) бүтээгдэхүүнд 144.0Бк/кг
- Перлито бетон (элс, үнс, цемент) бүтээгдэхүүнд 142.0Бк/кг
- Магнийн цементтэй бетонд 185.0Бк/кг
- Бетон зуурмаг 128.2 Бк/кг
- Хөөсөн бетон (пено бетон) 140.8 Бк/кг
- Шаарган бетон 137.0 Бк/кг
- Aлевролит бетон 160.9 Бк/кг
- Полистирол бетон 166.0 Бк/кг
- Керамзит бетон 163.3 Бк/кг
Дээрх үзүүлэлтээс харахад үнс хэрэглэж туршсан 11 төрлийн хөнгөн дүүргэгчтэй бетон гулдмайнуудын цацрагийн хэмжээ MNS7052-2001 стандартын шаардлагыг хангасан ба барилгын материалын нэгдүгээр зэрэгт хамаарагдаж байгаа нь эдгээр бүтээгдэхүүнийг орон сууц, үйлдвэр аж ахуйн зориулалтаар ашиглах боломжтой болохыг харуулж байна. Цахилгаан станцын хаягдал дэгдэмхий үнсийг одоо ажиллаж буй цемент, бетон зуурмаг, автоклавын хөнгөн бетон, керамзитын үйлдвэрүүд, хөнгөн дүүргэгч бүхий олон төрлийн бетон гулдмайн үйлдвэрүүдэд идэвхит эрдэс нэмэлт хэлбэрээр ашиглаж байгаа нь дулаан тусгаарлах чадвар, бат бэхийн үзүүлэлт сайтай, эрчим хүчний хэмнэлттэй, эко бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд үр дүнгээ өгч байна.
Барилгын материалын үйлдвэрлэлд цахилгаан станцын хаягдал үнс ашигласнаар эрчим хүчний үйлдвэрүүд, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн уялдаа сайжирч хог хаягдлыг дахин боловсруулах, ашиглагдаагүй нөөцийг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах, улмаар хүлэмжийн хийг багасгахад ач холбогдолтой болно.
О.Лхагвадорж
МУ-ын зөвлөх инженер
МУ-ын зөвлөх инженер