Сүүлийн 10 гаруй жилд бидний тулгамдсан асуудлын гол сэдэв болж, жилээс жилд хор хөнөөл нь ихэссээр буй агаарын бохирдолттойгоо тэмцэх аргыг бид нэг л сайн олж чадахгүй байх шиг. Үр дүнгүй олон төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлж, туршиж, үргүй зардлыг гаргасаар...
Ийн цаг хугацаа, мөнгөө үрэлгэн зарцуулж байхаар утаа, агаарын бохирдлоо хэдийнэ амжилттай шийдэж чадсан дэлхийн улс орнуудын алдаа оноог дүгнэн судалж, сайн жишээнүүдийг нь нутагшуулан авч хэрэгжүүлэх боломж их буй. Хамгийн ойрын хөрш БНХАУ-ын Бээжин хотын удирдлагууд 2013 оноос хойших хугацаанд агаарын бохирдлыг хэрхэн бууруулж чадсан жишээнээс сонирхъё.
        БНХАУ-ын нийслэл Бээжин хот өнгөрсөн онд л гэхэд агаарын чанарыг аюулын түвшинд хүргэдэг нарийн ширхэгтэй тоосонцор PM2.5-ын үзүүлэлтийг 2017 онд өмнөх оныхоос 20 хувиар бууруулж, үнэмлэхүй амжилтад хүрсэн. Ингэснээр нэг шоо метр агаар дахь нарийн ширхэгтэй тоосонцрын хэмжээ 58 микрограмм болон багассан аж.
     Агаарын бохирдол эрс буурсан сүүлийн таван жилийн хугацаанд тус улсын эрх баригчид эрчим хүч, үйлдвэрлэл, зам тээврийн бүтэц зохион байгуулалтаа сайжруулах, ялангуяа үйлдвэрийн бүс дэх нүүрсний хэрэглээг эрс хориглох гэх мэт төлөвлөгөөт ажлыг эрчимтэй явуулж агаар мандлын бохирдлоос сэргийлэх ажлыг амжилттай хэрэгжүүлсэн байна. Энэ таван жилийн хугацаанд нүүрс шатаадаг зуухнуудыг хэрэглээнээс бүрэн халж, нэгдсэн журмаар цахилгаан зуух ашиглах зааварчилгааг өгчээ. Агаарын бохирдол үүсгэхэд хамгийн их нөлөөлдөг байгууллагуудын үйл ажиллагааг эмхэлж цэгцлэх, зөрчил ихтэйг нь татан буулгаж, утаа тортог их ялгаруулдаг хуучин автомашинуудыг замын хөдөлгөөнд оролцохыг хориглосон байна.
     Бээжин хотын ойролцоох 2237 сууринд 974 мянган өрхийг түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглосноор халаалтын улирлын нүүрсний хэрэглээг 2.9 сая тонноор бууруулжээ. Мөн 2018 онд 450 суурин газарт түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглож, халаалтанд цэвэр буюу сайжруулсан түлш ашиглахыг үүрэгдсэн байна. Ийнхүү хориг шийдвэр гаргасны дараа хэрэгжилтэд нь хатуу анхаарал тавьж, байгууллага болон айл өрхүүдэд ижил тэгш хяналт шалгалт хийж ажилласан аж.
     Бээжин хотын удирдлагууд дүрэм журмыг зүгээр батлаад орхих бус, хууль хяналтыг нарийн оновчтой хэрэгжүүлж, эдийн засгийн оновчтой бодлого шийдвэр гарган дэмжих, олон улсын стандартын дагуу байгаль орчноо хүний буруутай үйл ажиллагаанаас хамгаалах зэргээр хатуу арга хэмжээнүүдийг шат дараалалтайгаар авч хэрэгжүүлж чадсан. Тийм ч учраас агаарын бохирдлоо богино хугацаанд, амжилттай бууруулж чадсан юм байна. Ингэхдээ хууль зөрчиж, журмыг үл дагасан хэргүүдэд тохирох шийтгэл, торгуулийг тавьж хэрэгжүүлсэн байна.
Мөн дараагийн хэрэгжүүлсэн гол арга хэмжээ нь байгаль ба хүрээлэн буй орчныг хамгаалах цогц арга хэмжээ бөгөөд холбогдох стандартуудыг баталжээ. Ингэхдээ 43 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг байгууллагуудад зөрчил дутагдлаа арилган, шинэ дэвшилтэт технологи нэвтрүүлж, үйл ажиллагаагаа сайжруулах шаардлага хүргүүлжээ.
     Бээжин хотын байгаль орчныг хамгаалах, хүрээлэн буй орчны бүтээн байгуулалтын төлөвлөгөөнд 2020 он гэхэд Бээжингийн PM2.5-ын жилийн дундаж хэмжээг нэг шоо метрт 56 микрограмм хүртэл бууруулж, жилийн онц сайн агаартай хоногийн тоог 56 хувиас дээш байлгахаар заасан байна. Энэ мэтчилэн хот болгон агаарын бохирдлын асуудлыг тухайн бүс нутгийн онцлог, хүн амын нягтаршил, амьдралын хэв маягтаа уялдсан байдлаар шийдвэрлэж байгаа аж.
         Бас нэгэн сайн жишээг дурдъя. БНСУ-ын Сөүл хот хорт утааг бууруулах арга хэмжээний хүрээнд автомашины хэрэглээг багасгахын тулд иргэдийг нийтийн тээврээр үнэ төлбөргүй зорчуулах шийвэрийг энэ оны нэгдүгээр сард гаргасан юм. Харин Ази тивдээ агаарын бохирдлоор дээгүүрт бичигддэг Пакистан улсын Засгийн газрын тэргүүн “Ногоон Пакистан” хөтөлбөрийнхөө хүрээнд 2021 он гэхэд 100 сая мод тарихаар төлөвлөжээ. Тэгвэл Вьетнамын засгийн газраас Ханой хотод агаарын бохирдлыг багасгахын тулд 2030 он гэхэд мотоциклгүй хот болох зорилт тавиад буй. Ингээд Азийн томоохон хотууд дор бүрнээ утаа, агаарын бохирдлыг бууруулах бодлого шийдвэрүүдийг гаргасаар байна.
         Гэтэл “Азийн цагаан дагина” болох мөрөөдлөө ардаа орхисон, 380 жилийн түүхтэй нийслэл хотыг минь бүрхсэн утаа хүн бүрийн уур уцаар, бухимдлыг төрүүлсээр. Өнгөрсөн жилүүдийн он дараалалд бид өөрсдөө энэхүү утаатай хотыг бүтээчихсэн шүү дээ, эргээд харахад. Харин хэрхэн, юун дээр алдаа гаргасныг дүгнэвэл их олон учир шалтгаан байгаа санагдах юм. Хотын төвдөө хэт шахцалдсан олон барилга, түүнийгээ дагаад шахагдаж хавчигдсан нарийн зам, гудамжууд, зах хязгааргүй мэт үргэлжлэх замбараагүй гэр хорооллууд...
Энэ мэт асуудал хотын ерөнхий төлөвлөгөөгөө оновчтой гаргаж, мөрдөөгүйтэй ч холбоотой. Аливаа улс орон бүс нутгийнхаа онцлог, уламжлалт зан заншил, соёл зэрэг олон хүчин зүйлдээ тулгуурлан хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөгөө баталж, хот байгуулалтын зарчмаа тунхагласны үндсэн дээр хөгжүүлэлт, бүтээн байгуулалтаа өрнүүлдэг жамтай. Манай нийслэл хотын хувьд 1954 оноос хойш таван удаагийн ерөнхий төлөвлөгөөг баталж, хэрэгжүүлжээ. Харин зургаа дахь ерөнхий төлөвлөгөөг УИХ-ын 2013 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрийн 23 дугаар тогтоолоор “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 оны хөгжлийн чиг хандлага”-ын баримт бичгийг баталсан.
      Тус баримт бичгийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд 1) Эрүүл, аюулгүй ногоон хот; 2) Амьдралын таатай орчин бүрдүүлсэн хот; 3) Иргэд, хувийн хэвшлийн оролцоонд суурилсан Сайн засаглалтай хот; 4) Олон төвт, суурьшлын зохистой тогтолцоонд суурилсан хот; 5) Аялал жуулчлалын төв хот; 6) Олон улсад өрсөлдөх чадвартай хөгжингүй хот; гэсэн тэргүүлэх зургаан чиглэл, үндсэн 14 зорилт, хэрэгжүүлэх 34 арга хэмжээ, хөрөнгө оруулалтын 90 төсөл, арга хэмжээг тусгасан байдаг. Харамсалтай нь, төр засаг бодлогын түвшний томоохон зорилт төлөвлөгөөнүүдээ хэрэгжүүлж, гажуудсан төлөвлөлтийг системээр нь засахын оронд янданд, зууханд шүүлтүүр тавих, туршилтын бүс байгуулах, амны хаалт, агаар шүүгч тараах гэх мэт аахар шаахар, өнөө маргаашаа аргацаасан шийдвэр гаргаж байна. Үнэндээ улсын мөнгийг халааслах санаатай, хомхой сэтгэлтэй хэсэг бүлэг хүмүүс, албан тушаалтнуудын халаасыг түнтийлгэх, тэдэнд л ашигтай шийдвэр. Хотын дарга нь дарга шиг байж, Ерөнхий сайд нь өрхийн тэргүүн шиг байж, эх орон, үр хүүхдийнхээ төлөө хариуцсан ажлаа судалгаа, шинжилгээ, үр дүнтэй хийх сэтгэл хэрэгтэй байна.
 
Бэлтгэсэн: Б.БУРМАА