Сүүлийн жилүүдэд Улаанбаатар хот төдийгүй аймгийн төвүүдийн агаарын бохирдол нэмэгдэж, ялангуяа өвлийн улиралд нийслэлийн агаарын бохирдлын хэмжээ хэт ихэсч, хүн амын эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлсээр байна. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын 80 хувийг гэр хорооллын айл өрхийн гэрийн зуух болон аж ахуйн нэгж, байгууллагын 3200 орчим халаалтын зуух, 10 хувийг замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа 400 мянга гаруй авто тээврийн хэрэгсэл, 5-6 хувийг дулааны цахилгаан станцууд, 4 хувийг үнсэн сан, замын тоос шороо, ил задгай хаясан хог хаягдал зэрэг бусад эх үүсвэр ялгаруулж байна.

  Агаарын бохирдлын үндсэн шалтгаан ихэвчлэн эрчим хүчний эх үүсвэр нь түүхий нүүрс, хүн амын хэт төвлөрөлт байдаг. Эдгээр үндсэн шалтгаануудыг багасгахаар төрөөс олон төрлийн арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байгаа боловч асуудлыг бүрэн шийдвэрлэж чадахгүй байна.
 

   Томоохон арга хэмжээ, хөтөлбөр, чиглэлүүдийг дурдвал УИХ-ын 2013 оны “Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 он хүртэлх хөгжлийн чиг хандлагын баримт бичгийг батлах тухай” 23 дугаар тогтоолоор нутаг дэвсгэрийн тэнцвэрт хөгжлийг хангах, Улаанбаатар хотын хэт төвлөрлийг сааруулах зорилтын хүрээнд аймаг, сум, хот, тосгоныг хөгжүүлэхэд баримтлах бодлогын чиглэлийг тодорхойлсон, 2018 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдрийн “Агаарын бохирдлыг бууруулахтай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай” 02 дугаар тогтоолоор агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээг авч ажиллах талаар холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд даалгаж, мөн Монгол Улсын Засгийн газрын 2017 оны 03 дугаар сарын 20-ны өдрийн 98 дугаар тогтоолоор “Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталсан бөгөөд уг хөтөлбөрийг 2017-2025 он хүртэл хоёр үе шаттайгаар хэрэгжүүлж байна.
 

     Гэр хорооллын нүүрсний хэрэглээ гэж ярихаасаа урьтаж гэр хорооллын айл өрхүүд ихэсч байгаа тухай сэдвийг хөндөн ярихгүй өнгөрч боломгүй. Нийслэл хот нийгэм, эдийн засгийн тулгуур болохын хувьд хот руу чиглэсэн шилжилт хөдөлгөөн хурдацтайгаар нэмэгдэж, хөдөө орон нутгаас суурьшихаар ирэгсдийн тоо олширсоор байна. Хүн амын хэт төвлөрөл нь өөрөө ажилгүйдэл, замын түгжрэл, агаарын бохирдол, байгаль орчны сөрөг нөлөө, гэр хорооллын тэлэлт зэрэг олон асуудал, хүндрэлийг бий болгодог.


 

     Иймд Улаанбаатар хотноо тулгамдаад буй энэ асуудлыг таслан зогсоох зорилгоор Нийслэлийн Засаг дарга 2017 оны 1 дүгээр сарын 9-ний өдрийн захирамжаар хөдөө орон нутгаас Улаанбаатар хотод байнга оршин суухаар ирэх иргэдийн шилжилт хөдөлгөөнийг 2018 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрийг хүртэл түр хугацаанд зогсоосон шийдвэр гаргасан байна. Энэ нь багахан боловч үр дүн өгч байгаа аж. Гэвч нөгөө талаараа амьдрах газраа чөлөөтэй сонгох гэх мэт хүний эрхтэй холбоотой асуудал хөндөгдөж байгаа. Харин уг хязгаарлалтын үр дүнд нийслэлд шилжин ирэгсдийн тоо сүүлийн жилүүдэд буурсан эерэг үзүүлэлт гарчээ.
 

2017 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболд энэ захирамжийн хугацааг 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр хүртэл сунгах шийдвэр гаргажээ. Шийдвэрийн дагуу эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авах зайлшгүй шаардлагатай иргэд, Улаанбаатар хотод орон сууц худалдан авч байгаа иргэд болон албан томилолтоор нийслэлд зургаан сараас дээш хугацаагаар томилогдон ажиллах төрийн албан хаагч, түүний гэр бүлээс бусад орон нутгийн иргэдийн нийслэл рүү чиглэсэн шилжилт хөдөлгөөнийг хязгаарлаж байгаа юм.
 

    Улаанбаатарын гэр хорооллын 220 мянга гаруй айл өрхийн тал нь байшинд, нөгөө хэсэг нь Монгол гэрт амьдардаг. Тэдгээр байшингуудын дөнгөж 10 хүрэхгүй хувь нь стандартын шаардлагад нийцсэн дулаалгатай байгаа аж. Үлдсэн айл өрхийн хувьд сарын дундаж орлого муу байдгаас хамааран дулаалга муутай сууцанд амьдарч, нүүрс их түлж, утаа их гаргадаг байна.
 

      Ийм учраас түүхий нүүрсний хэрэглээг багасгах зорилгоор Засгийн газрын 2018 оны 02 дугаар сарын 28-ны өдрийн 62 дугаар тогтоолоор Улаанбаатар хотын Баянгол, Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Сүхбаатар, Хан-Уул, Чингэлтэй дүүргийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэх тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгжээс бусад иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг 2019 оны 5 дугаар сарын 15-ны өдрөөс эхлэн түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглосон. Үүний зэрэгцээ боловсруулсан түлшний үнийг түүхий нүүрсний үнээс хэтрүүлэхгүй байх, түлшний эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэрт байдлыг хангах асуудлыг судалж, шийдвэрлэхийг Сангийн сайд, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, Эрчим хүчний сайд, Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч нарт даалгасан байна.
 

     Мөн Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, Нийслэлийн засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагчийн хамтарсан 2018 оны 07 дугаар сарын 06-ны өдрийн А/226-А/619 дугаар “Агаарын чанарыг сайжруулах бүсийг шинэчлэн тогтоох тухай” тушаал, захирамжаар агаарын бохирдлоос нь хамааран Нийслэлийн нутаг дэвсгэрийг агаарын чанар сайжруулах бүсэд хуваажээ. Тэдгээр бүсүүдэд мөрдөх журмыг баталсан ба журмаар зарим бүсэд халаалтын зууханд түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглосон бөгөөд журмын хэрэгжилтэд байцаагч нар хяналт тавин ажиллаж байгаа аж.
 

    Ийнхүү айл өрх, аж ахуйн нэгжүүдийн халаалтын зууханд хэрэглэгдэх нүүрсний хэрэглээ хязгаарлагдаж байгаа учир гэр хорооллын айл өрхүүдийг дахин төлөвлөлтөд хамруулж, орон сууцжуулах, эсхүл жижигхэн боловч дулаахан хувийн сууцтай болгох талаас төр засаг анхаарч ажиллах хэрэгтэй байна.
 

       Үүний нэг илрэл нь Улаанбаатар хотыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор Азийн хөгжлийн банк болон Европын хөрөнгө оруулалтын банкны хөнгөлөлттэй зээлээр “Гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр” төслийг хэрэгжүүлж байгаа. Төслийн хүрээнд нийслэлийн хойд бүсийг "Баянхошуу" болон "Сэлбэ" дэд төв болгон хэсэгчлэн хөгжүүлэх юм байна.
 

     Мөн Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын “Нийслэлийн нутгийн захиргааны байгууллагуудыг шилжүүлэн байршуулах зарим арга хэмжээний тухай” 37 дугаар тогтоолоор Улаанбаатар хотын доторх төр захиргаа, худалдаа үйлчилгээ, банк санхүүгийн төвлөрлийг сааруулах зорилготой “Шинэ яармаг” хотын төв байгуулахаар шийдвэрлэсэн юм.

    Уг дэд төвүүдэд инженерийн дэд бүтцийг цогцоор нь шийдвэрлэсэн, тодруулбал, авто зам, үерийн хамгаалалтын далан суваг, тохижилт, ногоон байгууламж, дулааны магистраль шугам өргөтгөх, шугамын ажил, төвлөрсөн дулаан хангамжид холбох шугам, насос угсралтын ажил, ус хангамжийн шугам сүлжээ, хорооллуудын дунд бохир усны шугам, усан сан, МСҮТ, хүүхдийн цэцэрлэг, сургууль зэрэг томоохон бүтээн байгуулалтууд төлөвлөгдсөн нь агаарын бохирдлыг бууруулах болон холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангахад үр нөлөө үзүүлнэ гэж үзэж байгаа аж.