Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Улс орноо хөгжүүлэхэд инженерийн нарийн төлөвлөлт, салбар хоорондын уялдаа чухал
Монгол Улсын хөгжил дэвшлийг тодорхойлогч гол салбарын нэг нь барилгын салбар. Энэхүү бүтээн байгуулагчдыг бэлтгэн гаргадаг эрдмийн их өргөө болсон ШУТИС, Барилга Архитектурын Сургуулийн 60 жилийн ойг тохиолдуулан тус сургуулийн захирал, доктор, дэд профессор Э.Нинжгаравыг “Дугаарын зочин” буландаа урьж оролцуулсан юм.
-Монгол Улсын бүтээн байгуулалтын эздийг бэлтгэн гаргадаг энэ том өргөөг удирдан залж яваа таньд болон танай хамт олон, оюутнууд, үе үеийн төгсөгч нарт 60 жилийн ойн баярын мэндийг хүргэе. Түүхт ойн хүрээнд хийж хэрэгжүүлсэн ажил, амжилт бүтээл, түүх дурсамж гээд ярьж, хэлэх зүйл бишгүй байх. Юуны өмнө сургуулийн хөгжил дэвшлийн талаар ярилцлагаа эхлэх үү?
-Баярлалаа. Барилгын салбарынхны онцолж уншдаг, мэдээ, мэдээллээ цаг алдалгүй авч чаддаг “Барилга.МН” сэтгүүлээрээ дамжуулж барилгын салбарт ажиллаж буй үе, үеийн нийт төгсөгчид, эрдэмтэн профессор багш нар, ажилчид, оюутан залуустаа 60 жилийн ойн баярын халуун мэндийг дэвшүүлж байна.
Улс орныхоо хөгжлийн түүхэн үе шатанд үндэсний инженер, техникийн мэргэжлийн боловсон хүчнийг гадаад, дотоодод бэлтгэх зайлшгүй шаардлага бий болсонтой уялдуулан БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн тогтоолоор 1959 онд МУИС-ийн бүрэлдэхүүнд Барилгын инженерийн анги нээснээр манай сургуулийн үндэс суурь тавигдсан түүхтэй. Өдгөө Барилгын инженер, Архитектур, Хүрээлэн буй орчин гэсэн 3 чиглэлээр инженерүүдийг бэлтгэдэг 181 профессор, багш ажилтантай бакалавр, магистр, доктор нийлсэн 4000 орчим оюутантай Монгол Улсын томоохон сургууль болтлоо өсөн дэвжжээ. Бидний хувьд эх орныхоо хөгжилд бодитой хувь нэмэр оруулахуйц шилдэг, шинэ технологийг бүтээн бий болгох, дэлхийн олон, олон их сургууль болон эрдэмтэдтэй хамтран ажиллах, шинжлэх ухаан технологийн салбарт тулгамдаж буй олон асуудлыг шийдэх чадвартай боловсон хүчинг бэлтгэх, судалгаанд сууурилсан тэргүүлэх бүрэлдэхүүн сургууль болон хөгжихийг гол зорилгоо болгон ажиллаж ирсэн. Одоо ч энэ эрхэм зорилгоо биелүүлэхийн төлөө ажиллаж байна. Үүний тулд сургуулийн зүгээс сургалтын лаборатори, ном сурах бичиг, материаллаг бааздаа дүн шинжилгээ хийж дэлхийн жишигт нийцүүлэн хөгжүүлэх томоохон зорилтуудыг тавьж ажиллаж байгааг хэлэхийг хүсч байна. Ер нь бид бүтээлч, чадварлаг боловсон хүчин болон оюутнуудынхаа мэдлэг, оюуны нөөц бололцоон дээр суурилсан улс орныхоо хөгжлийн хөдөлгүүр нь болохын төлөө хичээж ажиллаж байна.
Өдгөө 11000 гаруй инженерүүдийг бэлтгэн гаргасан байна. Өөрөөр хэлбэл, дотооддоо барилгын салбарт бэлтгэгдэн гарсан нийт мэргэжилтний 82.4 хувийг манай сургууль дангаараа бэлтгэж гаргасан судалгаа бий.
-Дэлхийн улс орнуудад барилга, бүтээн байгуулалт маш хурдацтай хөгжиж түүнийг дагаад бидэнд суралцаж нутагшуулах, нэвтрүүлэх зүйл их байна. Иймээс барилгын салбарынхаа үндсэн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэдэг сургуулийн хувьд сургалтын ямар бодлого барьж анхаарч ажиллаж байна вэ?
-Түүхт 60 жилийн ойн хүрээнд өнгөрснөө дүгнэж цэгнэж ярихын зэрэгцээ цаашид сургалтын үйл ажиллагаагаа улам сайжруулах, ирээдүйн чадварлаг боловсон хүчинг хэрхэн бэлтгэх чиглэлд ажлаа төлөвлөх ёстой. Энэ ч үүднээс сургуулийн удирдлагын хувьд нийт 5 чиглэлд анхаарч хөгжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна. Энэхүү таван чиглэлээ хөгжүүлэхийн тулд инноваци, даяаршил, технологийн дэвшил, олон талын хөгжил гэсэн 4 үндсэн зарчим дээр тулгуурласан. Манай сургууль профессор, багш нар, судалгааны төвүүдээрээ дамжуулан судлаач оюутнууддаа эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлын арга барилыг олгодог. Иймээс судалгааны 10 төвөөрөө дамжуулж инноваци гаргаж ирэх юм.
Хоёр дахь гол зарчим нь даяаршил. Өнөөдөр аль ч салбар гадаад харилцаагүйгээр хөгжихөд бэрх. Тэр тусмаа улс, эх орныхоо хөгжлийг бүтээгчдийг бэлтгэн гаргадаг бидний хувьд хамгийн чухал зүйл бол гадаад хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэх, өндөр хөгжилтэй улс орноос туршлага судлах, түүнийг улс орныхоо барилгын салбарын хөгжлийн чиг хандлагатай уялдуулан хөгжүүлэх зорилготой юм. Өөрөөр хэлбэл, барилгын эрчим хүчний хэмнэлт, ус, агаарын бохирдол гэсэн амьдралд тулгамдаж байгаа асуудлуудыг өндөр хөгжилтэй улс орнууд их дээд сургуулийнхаа материаллаг бааз, профессор, багшлах боловсон хүчин, оюутнуудаараа дамжуулан нэвтрүүлдэг. Ийм ч учраас бид дэлхийн олон, олон их, дээд сургуультай хамтарч хөгжихийн төлөө ажиллаж байна. Өнөөдрийн байдлаар манай сургууль БНСУ, ОХУ, Японы тус бүр 8, Итали, Герман, Турк, Австри, Австрали, Польш, Хятадын тус бүр 1, АНУ, Франц тус бүр 2, гэх мэтчилэн гадаадын нийт 24 их, дээд сургуультай хамтын идэвхитэй ажиллагаатай ажиллаж байна. Мөн Архитектурын мэргэжлийн хөтөлбөрийг олон улсад магадлан итгэмжлүүлэхээр БНСУ-ын Korea Architectural Accrediting Board /KAAB/, Сөүлийн Үндэсний Их сургуультай “Dual degree” программыг магистр, докторын ахисан түвшний хөтөлбөрт 2015 оноос эхлэн одоог хүртэл гэрээ сунгагдан хамтран ажиллаж байна. Мөн түүнчлэн “SCEA, MUST-SNU” хамтарсан семинарыг жил бүр 2 сургууль дээрээ ээлжлэн зохион байгуулаад энэ жил 13 дахь удаагийн семинар Сөүлийн Үндэсний Их Сургууль дээр болохоор бэлтгэл ажлууд хийгдэж байна. Олон улсын тэр тусмаа Европын холбооноос хэрэгжүүлж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүдэд ч бид амжилттай оролцож байна. Энэ бүхэн нь багш, эрдэмтэн судлаачид, оюутан залуус, боловсон хүчнээ хөгжүүлэх, чадавхижуулах, технологийн дэвшилтэй танилцах, практикт нэвтрүүлэх гэх мэт олон боломжийг бүрдүүлдэг. Нөгөө талаар багш, эрдэмтэн судлаачид, оюутан залуус, боловсон хүчнээ олон талаас нь хөгжүүлэх нэг түлхэц болдог. Өнөөдөр барилгын салбарын хөгжил нэг хүнээс нэлээд олон талын мэдлэгийг шаардаж байна. Иймээс ирээдүйн боловсон хүчнүүдээ энэ чиглэлд чадавхижуулахад анхаарч ажилладаг. Багшлах боловсон хүчний хөрвөх чадвар ч үүнд чухал. Иймээс хамт олноороо энэ чиглэлд хөгжихийг зорилт болгон ажиллаж байна. Цаашилбал, магистрын хичээлийг англи хэл дээр заах зорилготойгоор сургалтын хөтөлбөртөө шинэчлэл хийж байна. Дэлхийн хөгжилтэй цуг алхахыг хүсвэл хичээлүүдээ англи хэл дээр зааж, төгсөгчдийн хэлний мэдлэг, багаар ажиллах чадварыг дээшлүүлэх шаардлага тавигдаж байна. Нөгөө талаар манай багш нарт ийм чадвар ч бий. Хамгийн гол нь хичээл зүтгэл бидэнд хэрэгтэй. Оюутнуудын хувьд ч үүнд бэлэн гэдэгт би итгэлтэй байдаг. Учир нь Монгол Улсын хэмжээнд гадаад хэл дээр сургалтаа явуулж байгаа ерөнхий боловсролын сургуулиуд нэлээдгүй болсон шүү дээ.
-Зөвхөн багш нар гэлтгүй хүн бүрээс үнэхээр өнөөгийн нийгэм хамгийн ихээр шаардаж буй зүйл нь хөрвөх чадвар гэдэгтэй санал нийлж байна. Ийм чадвартай багшлах боловсон хүчинтэй байхын тулд, ийм чадвартай ирээдүйн мэргэжилтэнг төрүүлэхийн тулд сургуулийн зүгээс хэрхэн анхаарч ажиллаж байна вэ?
-Манай сургуулийн бахархал мэргэжлийн өндөр ур чадвартай, судалгаа шинжилгээний ажлыг удирдан чиглүүлэх арга барил эзэмшсэн, нэр хүндтэй профессор, багш нараас бүрддэг баг хамт олон. Багш нарын хувьд шинжлэх ухааны доктор 2, докторын зэрэгтэй багш 35.5 хувь, магистр 62.5 хувийг эзэлж байна. Гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудын нэр хүндтэй сургуулиудад магистр, докторын зэрэг хамгаалсан нийт 46 профессор багш нар ажиллаж байна. Энэ бол чухал тоо. Зөвхөн өнгөрсөн 3 жилийн байдлаар гэхэд ОХУ-д 1, БНСУ-д 2, Японд 1, ШУТИС-д 5 багш докторын зэрэг хамгааллаа. Одоогоор 16 багш докторын сургалтаа үргэлжүүлэн судалгаа шинжилгээний ажлыг өөрийн сургууль болон хамтын ажиллагаатай гадаадын их, дээд сургуулиудын судалгааны төв, лабораториудад хийж гүйцэтгэн докторын судалгааны ажлаа хамгаалахаар ажиллаж байна. Үүний зэрэгцээ гавьяаныхаа амралтанд суусан ч хичээл зааж байгаа ахмад туршлагатай, гавьяат, профессор багш нар бидэнтэй мөр зэрэгцэн туршлагаа хуваалцан ажиллаж байна. Эдгээр хүндтэй хүмүүсийн замнал, уламжлалыг хадгалан үе, үеийн багш профессорууд сургуулиараа овоглон шавь нараа сургах бүтээлч үйлсэд хамтран ажиллаж байгаа нь бидний бахархал юм. Мэдээж сургуулийн удирдлагын хувьд багш нарыхаа мэдлэг боловсролд түлхүү анхаарч ажиллахыг хичээдэг. Залуу багш нараа өндөр хөгжилтэй улс орнуудад сургах, олон улсын стандартын жишигт нийцсэн лабораториудад дадлагажуулах хөтөлбөрүүдэд хамруулах ажлыг тогтмол зохион байгуулдаг. Оюутнуудын хувьд ч олон улсын жишиг сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийн урамшуулал, гадаадын их, дээд сургуулиудад зуучлах, хөтөлбөрүүдэд хамрагдах эрх нээлттэй. Мөн БСШУСЯ, ШУТИС, Японы их, дээд сургуулиудын төлөөллүүдтэй хамтарсан бакалаврын сургалтын төлөвлөгөөг боловсруулан, хамтарсан хөтөлбөрийг хичээллүүлж байна. Ингэхдээ эхний 2.5 жилийг ШУТИС, БАС-д, үргэлжүүлээд 2 жил Японы их, дээд сургуульд суралцан амжилттай дүүргэснээр хоёр сургуулийн бакалаврын хос дипломтой төгсөж, Монгол Улсын барилгын салбарын эрэлтэд нийцсэн чадварлаг инженерүүд болж бэлтгэгдэх юм. Хөтөлбөрийн хүрээнд 109 оюутныг Японы их, дээд сургуульд шилжүүлэн сургаад байна. Одоо Барилга, Хүрээлэн буй орчин, Архитектур хөтөлбөрөөр 127 оюутан суралцаж байна. Мөн ОХУ-ын Уралын Холбооны Их Сургуультай хамтран 2017 оноос Барилгын инженерийн 3 дугаар дамжааны оюутнуудыг ОХУ-д технологи, зохион байгуулалтын дадлага хийлгэж, тухайн орны барилгын салбарын хөгжил, дэвшил шинэ технологитой танилцуулах, ОХУ-ын оюутнууд манай сургууль дээр ирж хамтран дадлага хийж байна.
Өнөөдрийн байдлаар Австри Улсаас-2, БНСУ- 2, Япон Улсаас-6, Франц Улсаас-1 судлаач, профессор багш нар ирж богино буюу урт хугацаагаар, хамтарсан судалгаа хийж, сургалт явуулж байна. АНУ, ОХУ, Япон Солонгосоос профессоруудыг урьж хурал семинарыг тогтмол зохион байгуулж байна.
Салбарын мэргэжилтний хувьд монголын барилгын салбарыг хөгжүүлэхийн тулд өнөөдөр аливаа нэгэн барилгыг төлөвлөхдөө буурийн хөрс, суурийн дизайнаас нь эхлэх ёстой гэж боддог. Тухайлбал, геотехникийн инженер, газар хөдлөл хамт явах ёстой. Өөрөөр хэлбэл, эхнээсээ буюу газар шорооны ажлыг эхлэхдээ геотехникийн асуудлуудыг нарийн тооцож түүндээ тохирсон газар чичирхийлэлд эсэргүүцэх чадвартай барилгын төлөвлөлтийг хийх нь зүйтэй гэж үздэг. Түүнчлэн барилгын инженер, барилгын материал үйлдвэрлэл хоёр хамт хөгжих хэрэгтэй. Барилгын инженер, мэдээллийн технологитой, мөн Архитектур, Хот төлөвлөлт инженерчлэлтэйгээ хамт хөгжих ёстой гэж хардаг. Эцэст нь энэ бүхэн хүрээлэн буй орчиндоо ээлтэй, тогтвортой хөгжил байх ёстой гэж үзэж байна. Ийм учраас сургуулийн удирдлагын хувьд энэ чиглэлд урт хугацааны хөтөлбөр гарган ажлаа эхлүүлээд байна.
-Эрдэм шинжилгээ, судалгааны гол бааз суурийн нэг нь ШУТИС. Барилга Архитектурын Сургуулийн хувьд одоогийн байдлаар ямар, ямар судалгааны ажил дээр голлон ажиллаж байна вэ?
-Бизнесийн болон хамтын ажиллагаатай барилгын салбарын байгууллага, БСШУСЯ-ны Шинжлэх ухаан технологийн сан, ШУТИС-ийн Технологийн сангийн санхүүжилттайгаар эрдэм шинжилгээний төсөл 53, улсын захиалгат төсөл 10, аж ахуйн гэрээт 243 ажлыг амжилттайгаар гүйцэтгэж, оюуны өмчийн 10 гаруй бүтээлийн патент аваад байна. Багш нарын хийсэн эрдэм шинжилгээний ажлуудаас зарим нь үйлдвэрлэлд нэвтрээд явж байгаа. Одоогийн байдлаар Монгол орны инженер геологийн төвөгтэй нөхцөлд барилга барих, автозамын ул хөрсний шинжилгээ хийх, барилга байгууламжийн эвдрэл гэмтлийг оношлох, дүгнэлт гаргах, засварлах, сэргээх, зураг төсөл зохиох, шинэ техник технологи нэвтрүүлэх чиглэлд ажиллаж байна. Мөн барилгын эрчим хүчний хэмнэлтийн судалгааны хүрээнд барилгын дулааны эрчим хүчний аудит, эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгын материал, тоног төхөөрөмжийн туршилт үнэлгээ хийж байна. Цаашилбал, барилгын дэвшилтэт материалын бүтээцийн судалгааны чиглэлд бетон, эрдсэн барьцалдуулагч, дулаан тусгаарлах материал, барилгын шинэ нэр төрлийн материал гарган авах судалгаа, бүтээцийн технологи, үйлдвэрийн хоёрдогч түүхий эдээр экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн гарган авахаар судалж байна. Үүний үр дүнд мэргэжлийн лабораториудаараа дамжуулж, оюутнууддаа инженерийн практик болон мэргэжлийн ур чадварыг эзэмшүүлдэг. Иймээс хөгжлийн чиг хандлагатайгаа уялдуулан лабораториудаа бэхжүүлэн сайжруулахын зэрэгцээ олон улсын болон дотоодын лабораториудтай хамтран ажиллаж үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэн хөгжүүлсээр ирсэн. Тухайлбал, Байгууламжийн сорил шинжилгээний лаборатори барилга байгууламжийн үл эвдэх сорил шинжилгээ хийж байгаа бол Барилгын процессын технологийн лаборатори барилгын үйлдвэрлэлийн технологийн чиглэлээр, Эрдсэн барьцалдах материалын лаборатори цемент, гөлтгөнө, шохой зэрэг эрдсэн барьцалдах материалын туршилт судалгааг явуулж байна.
БСШУСЯ-ШУТИС-ийн хамтарсан төслийн хүрээнд судалгааны төвүүдийн тоног төхөөрөмжүүд олон улсын жишигт нийцсэн тоног төхөөрөмжүүдээр шинэчлэгдлээ. Үүнд манай сургуулийн Барилгын бүтээц эдлэлийн дэвшилтэт материал технологийн судалгааны төв, Геотехникийн судалгааны төв, Зураг төсөл судалгааны төв, Барилгын эрчим хүч хэмнэлтийн судалгааны төвүүдийн багаж, тоног төхөөрөмж шинэчлэгдэн уг тоног төхөөрөмж дээр ажиллах магистр, докторын түвшний оюутнуудыг бэлтгэх, байгууллага, компанийн захиалгат судалгааны ажлуудыг хийх боломж бүрдэж байгаа юм. Танай сониноор дамжуулан эдгээр судалгааны төвүүдийн материаллаг баазыг дээшлүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан ХБОИС-ын доктор (Ph.D), дэд профессор Д.Сүнжидмаа удирдагчтай “Үнсийг барилгын материалын үйлдвэрлэлд ашиглах ногоон технологи”, БИС-ын доктор (Ph.D), ахлах багш Ц.Цоггэрэл удирдагчтай “Монгол орны хүрээлэн буй орчин, газар хөдлөлтийн инженерчлэлийн судалгаа хөгжүүлэлт” багийн хамт олонд талархлаа илэрхийлье.
-Барилгын салбарт дэвшилтэт техник технологи маш ихээр нэвтэрч нутагшиж байна. Энэ дэвшилтэт техник технологитой хөл нийлж ажиллах ирээдүйн боловсон хүчин буюу оюутнуудын маань бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байна гэж Та үзэж байна вэ? Нөгөө талаар байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдтэй хэрхэн хамтран ажиллаж байна вэ?
- Орчин үеийн дэвшилтэт техник, технологийг эзэмшин ажиллах тал дээр оюутнуудаа гологдохгүй гэж боддог. Ер нь би төгсөгчдөөрөө маш их бахархдаг. Барилгын салбар хурдацтай хөгжиж байгаа энэ цаг үед манай сургуулийн төгсөгчдийн ажлын байр маш их эрэлттэй байдаг. Түүнчлэн “Цалинтай дадлалагжигч оюутан” хөтөлбөрийг БСШУСЯ санаачлаад явуулж байна. Гадаад, дотоодын компаниудын захиалгаар тэтгэлэгтэй сурч байгаа оюутнууд ч нэлээдгүй бий. Хамтын ажиллагаатай байгууллагууд бас байна. “Оюутан-Сургууль-Ажил олгогч” гурвалсан уулзалтыг жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг. Үүний зэрэгцээ 10 судалгааны төв нь судлаач оюутнуудыг суралцах хугацаандаа монгол оронд тулгамдаж буй асуудлаар судалгаа хийх боломжийг олгож байна. Манай сургуулийн 60 жилийн ойг тохиолдуулан Монголын барилгын инженерүүдийн холбоо /МБИХ/ болон манай сургуультай хамтран ажиллаж байгаа ОХУ-ын Лира Софт компанийн төлөөлөл 20 ширхэг оюутны лицензтэй Лира программыг бидэнд бэлэглэлээ. Энэ нь суралцаж байгаа оюутнуудад орчин үеийн лицензтэй программаар сургалтыг явуулж мэргэжил эзэмших боломжийг бүрдүүлж байгаа юм.
-Барилгын салбарт ажиллаж, ирээдүйн боловсон хүчинг бэлтгэж буй эрдэмтэн багш хүний хувьд энэ салбарт өөрчлөгдөж, шинэчлэгдээсэй гэж харж, бодож явдаг зүйл юу байна вэ?
-Барилгын салбар маань маш хурдацтай хөгжиж байна. Шинэ техник технологи нэлээдгүй нэвтэрч байна. Энэ бол сайхан зүйл. Гадны орны хөгжсөн технологийг оруулж ирээд нэвтрүүлэх амархан. Гол нь тэрхүү технологи манай орны нөхцөлд тохирох уу, үгүй юу гэдэг судалгааг сайн хийх шаардлагатай. Иймээс бидэнд өөрийн орны нөхцөлд тохирсон шинэ технологийг судалгааны үндсэн дээр нутагшуулах нь зүйтэй гэж үздэг. Ер нь бид цаашдаа хэрхэн хөгжих вэ гэдгээ сайн бодох ёстой. Өөрөөр хэлбэл, дагуул хотууд, аймгийн төв, сум, суурин газруудаа хөгжүүлж ажлын байр, хөгжлийг бий болгоход анхаарах цаг нь болсон. Улаанбаатар хотын маань даац өнөөдөр ямар хэмжээнд хүрээд байгааг бид бүхэн бүгд мэдэж байгаа. Цаашид Улаанбаатар хот болон улс орноо хөгжүүлэхэд инженерийн нарийн төлөвлөлт, зохион байгуулалт, салбар хоорондын уялдаа холбоо чухал гэж боддог.
-Инженерийн нарийн төлөвлөлт, зохион байгуулалт, зөв систем, зөв уялдаа буюу салбар хоорондын уялдаа холбоонд ШУТИС-ийн зүгээс ямар оролцоо байх ёстой гэж бодож байна?
- Миний бодлоор бол ШУТИС-ийн бүрэлдэхүүн сургуулиудын эрдэмтэн профессор багш нар, ахисан түвшний хөтөлбөрийн оюутнуудын хамтын судалгаа шинжилгээний ажил, түүнийг үйлдвэрлэл практикт нэвтрүүлэх, оюуны бүтээлийг олон нийтэд хүргэх нь чухал гэж хардаг.
Ярилцсанд баярлалаа.
-Монгол Улсын бүтээн байгуулалтын эздийг бэлтгэн гаргадаг энэ том өргөөг удирдан залж яваа таньд болон танай хамт олон, оюутнууд, үе үеийн төгсөгч нарт 60 жилийн ойн баярын мэндийг хүргэе. Түүхт ойн хүрээнд хийж хэрэгжүүлсэн ажил, амжилт бүтээл, түүх дурсамж гээд ярьж, хэлэх зүйл бишгүй байх. Юуны өмнө сургуулийн хөгжил дэвшлийн талаар ярилцлагаа эхлэх үү?
-Баярлалаа. Барилгын салбарынхны онцолж уншдаг, мэдээ, мэдээллээ цаг алдалгүй авч чаддаг “Барилга.МН” сэтгүүлээрээ дамжуулж барилгын салбарт ажиллаж буй үе, үеийн нийт төгсөгчид, эрдэмтэн профессор багш нар, ажилчид, оюутан залуустаа 60 жилийн ойн баярын халуун мэндийг дэвшүүлж байна.
Улс орныхоо хөгжлийн түүхэн үе шатанд үндэсний инженер, техникийн мэргэжлийн боловсон хүчнийг гадаад, дотоодод бэлтгэх зайлшгүй шаардлага бий болсонтой уялдуулан БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн тогтоолоор 1959 онд МУИС-ийн бүрэлдэхүүнд Барилгын инженерийн анги нээснээр манай сургуулийн үндэс суурь тавигдсан түүхтэй. Өдгөө Барилгын инженер, Архитектур, Хүрээлэн буй орчин гэсэн 3 чиглэлээр инженерүүдийг бэлтгэдэг 181 профессор, багш ажилтантай бакалавр, магистр, доктор нийлсэн 4000 орчим оюутантай Монгол Улсын томоохон сургууль болтлоо өсөн дэвжжээ. Бидний хувьд эх орныхоо хөгжилд бодитой хувь нэмэр оруулахуйц шилдэг, шинэ технологийг бүтээн бий болгох, дэлхийн олон, олон их сургууль болон эрдэмтэдтэй хамтран ажиллах, шинжлэх ухаан технологийн салбарт тулгамдаж буй олон асуудлыг шийдэх чадвартай боловсон хүчинг бэлтгэх, судалгаанд сууурилсан тэргүүлэх бүрэлдэхүүн сургууль болон хөгжихийг гол зорилгоо болгон ажиллаж ирсэн. Одоо ч энэ эрхэм зорилгоо биелүүлэхийн төлөө ажиллаж байна. Үүний тулд сургуулийн зүгээс сургалтын лаборатори, ном сурах бичиг, материаллаг бааздаа дүн шинжилгээ хийж дэлхийн жишигт нийцүүлэн хөгжүүлэх томоохон зорилтуудыг тавьж ажиллаж байгааг хэлэхийг хүсч байна. Ер нь бид бүтээлч, чадварлаг боловсон хүчин болон оюутнуудынхаа мэдлэг, оюуны нөөц бололцоон дээр суурилсан улс орныхоо хөгжлийн хөдөлгүүр нь болохын төлөө хичээж ажиллаж байна.
Өдгөө 11000 гаруй инженерүүдийг бэлтгэн гаргасан байна. Өөрөөр хэлбэл, дотооддоо барилгын салбарт бэлтгэгдэн гарсан нийт мэргэжилтний 82.4 хувийг манай сургууль дангаараа бэлтгэж гаргасан судалгаа бий.
-Дэлхийн улс орнуудад барилга, бүтээн байгуулалт маш хурдацтай хөгжиж түүнийг дагаад бидэнд суралцаж нутагшуулах, нэвтрүүлэх зүйл их байна. Иймээс барилгын салбарынхаа үндсэн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэдэг сургуулийн хувьд сургалтын ямар бодлого барьж анхаарч ажиллаж байна вэ?
-Түүхт 60 жилийн ойн хүрээнд өнгөрснөө дүгнэж цэгнэж ярихын зэрэгцээ цаашид сургалтын үйл ажиллагаагаа улам сайжруулах, ирээдүйн чадварлаг боловсон хүчинг хэрхэн бэлтгэх чиглэлд ажлаа төлөвлөх ёстой. Энэ ч үүднээс сургуулийн удирдлагын хувьд нийт 5 чиглэлд анхаарч хөгжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна. Энэхүү таван чиглэлээ хөгжүүлэхийн тулд инноваци, даяаршил, технологийн дэвшил, олон талын хөгжил гэсэн 4 үндсэн зарчим дээр тулгуурласан. Манай сургууль профессор, багш нар, судалгааны төвүүдээрээ дамжуулан судлаач оюутнууддаа эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлын арга барилыг олгодог. Иймээс судалгааны 10 төвөөрөө дамжуулж инноваци гаргаж ирэх юм.
Хоёр дахь гол зарчим нь даяаршил. Өнөөдөр аль ч салбар гадаад харилцаагүйгээр хөгжихөд бэрх. Тэр тусмаа улс, эх орныхоо хөгжлийг бүтээгчдийг бэлтгэн гаргадаг бидний хувьд хамгийн чухал зүйл бол гадаад хамтын ажиллагаагаа хөгжүүлэх, өндөр хөгжилтэй улс орноос туршлага судлах, түүнийг улс орныхоо барилгын салбарын хөгжлийн чиг хандлагатай уялдуулан хөгжүүлэх зорилготой юм. Өөрөөр хэлбэл, барилгын эрчим хүчний хэмнэлт, ус, агаарын бохирдол гэсэн амьдралд тулгамдаж байгаа асуудлуудыг өндөр хөгжилтэй улс орнууд их дээд сургуулийнхаа материаллаг бааз, профессор, багшлах боловсон хүчин, оюутнуудаараа дамжуулан нэвтрүүлдэг. Ийм ч учраас бид дэлхийн олон, олон их, дээд сургуультай хамтарч хөгжихийн төлөө ажиллаж байна. Өнөөдрийн байдлаар манай сургууль БНСУ, ОХУ, Японы тус бүр 8, Итали, Герман, Турк, Австри, Австрали, Польш, Хятадын тус бүр 1, АНУ, Франц тус бүр 2, гэх мэтчилэн гадаадын нийт 24 их, дээд сургуультай хамтын идэвхитэй ажиллагаатай ажиллаж байна. Мөн Архитектурын мэргэжлийн хөтөлбөрийг олон улсад магадлан итгэмжлүүлэхээр БНСУ-ын Korea Architectural Accrediting Board /KAAB/, Сөүлийн Үндэсний Их сургуультай “Dual degree” программыг магистр, докторын ахисан түвшний хөтөлбөрт 2015 оноос эхлэн одоог хүртэл гэрээ сунгагдан хамтран ажиллаж байна. Мөн түүнчлэн “SCEA, MUST-SNU” хамтарсан семинарыг жил бүр 2 сургууль дээрээ ээлжлэн зохион байгуулаад энэ жил 13 дахь удаагийн семинар Сөүлийн Үндэсний Их Сургууль дээр болохоор бэлтгэл ажлууд хийгдэж байна. Олон улсын тэр тусмаа Европын холбооноос хэрэгжүүлж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүдэд ч бид амжилттай оролцож байна. Энэ бүхэн нь багш, эрдэмтэн судлаачид, оюутан залуус, боловсон хүчнээ хөгжүүлэх, чадавхижуулах, технологийн дэвшилтэй танилцах, практикт нэвтрүүлэх гэх мэт олон боломжийг бүрдүүлдэг. Нөгөө талаар багш, эрдэмтэн судлаачид, оюутан залуус, боловсон хүчнээ олон талаас нь хөгжүүлэх нэг түлхэц болдог. Өнөөдөр барилгын салбарын хөгжил нэг хүнээс нэлээд олон талын мэдлэгийг шаардаж байна. Иймээс ирээдүйн боловсон хүчнүүдээ энэ чиглэлд чадавхижуулахад анхаарч ажилладаг. Багшлах боловсон хүчний хөрвөх чадвар ч үүнд чухал. Иймээс хамт олноороо энэ чиглэлд хөгжихийг зорилт болгон ажиллаж байна. Цаашилбал, магистрын хичээлийг англи хэл дээр заах зорилготойгоор сургалтын хөтөлбөртөө шинэчлэл хийж байна. Дэлхийн хөгжилтэй цуг алхахыг хүсвэл хичээлүүдээ англи хэл дээр зааж, төгсөгчдийн хэлний мэдлэг, багаар ажиллах чадварыг дээшлүүлэх шаардлага тавигдаж байна. Нөгөө талаар манай багш нарт ийм чадвар ч бий. Хамгийн гол нь хичээл зүтгэл бидэнд хэрэгтэй. Оюутнуудын хувьд ч үүнд бэлэн гэдэгт би итгэлтэй байдаг. Учир нь Монгол Улсын хэмжээнд гадаад хэл дээр сургалтаа явуулж байгаа ерөнхий боловсролын сургуулиуд нэлээдгүй болсон шүү дээ.
-Зөвхөн багш нар гэлтгүй хүн бүрээс үнэхээр өнөөгийн нийгэм хамгийн ихээр шаардаж буй зүйл нь хөрвөх чадвар гэдэгтэй санал нийлж байна. Ийм чадвартай багшлах боловсон хүчинтэй байхын тулд, ийм чадвартай ирээдүйн мэргэжилтэнг төрүүлэхийн тулд сургуулийн зүгээс хэрхэн анхаарч ажиллаж байна вэ?
-Манай сургуулийн бахархал мэргэжлийн өндөр ур чадвартай, судалгаа шинжилгээний ажлыг удирдан чиглүүлэх арга барил эзэмшсэн, нэр хүндтэй профессор, багш нараас бүрддэг баг хамт олон. Багш нарын хувьд шинжлэх ухааны доктор 2, докторын зэрэгтэй багш 35.5 хувь, магистр 62.5 хувийг эзэлж байна. Гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудын нэр хүндтэй сургуулиудад магистр, докторын зэрэг хамгаалсан нийт 46 профессор багш нар ажиллаж байна. Энэ бол чухал тоо. Зөвхөн өнгөрсөн 3 жилийн байдлаар гэхэд ОХУ-д 1, БНСУ-д 2, Японд 1, ШУТИС-д 5 багш докторын зэрэг хамгааллаа. Одоогоор 16 багш докторын сургалтаа үргэлжүүлэн судалгаа шинжилгээний ажлыг өөрийн сургууль болон хамтын ажиллагаатай гадаадын их, дээд сургуулиудын судалгааны төв, лабораториудад хийж гүйцэтгэн докторын судалгааны ажлаа хамгаалахаар ажиллаж байна. Үүний зэрэгцээ гавьяаныхаа амралтанд суусан ч хичээл зааж байгаа ахмад туршлагатай, гавьяат, профессор багш нар бидэнтэй мөр зэрэгцэн туршлагаа хуваалцан ажиллаж байна. Эдгээр хүндтэй хүмүүсийн замнал, уламжлалыг хадгалан үе, үеийн багш профессорууд сургуулиараа овоглон шавь нараа сургах бүтээлч үйлсэд хамтран ажиллаж байгаа нь бидний бахархал юм. Мэдээж сургуулийн удирдлагын хувьд багш нарыхаа мэдлэг боловсролд түлхүү анхаарч ажиллахыг хичээдэг. Залуу багш нараа өндөр хөгжилтэй улс орнуудад сургах, олон улсын стандартын жишигт нийцсэн лабораториудад дадлагажуулах хөтөлбөрүүдэд хамруулах ажлыг тогтмол зохион байгуулдаг. Оюутнуудын хувьд ч олон улсын жишиг сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийн урамшуулал, гадаадын их, дээд сургуулиудад зуучлах, хөтөлбөрүүдэд хамрагдах эрх нээлттэй. Мөн БСШУСЯ, ШУТИС, Японы их, дээд сургуулиудын төлөөллүүдтэй хамтарсан бакалаврын сургалтын төлөвлөгөөг боловсруулан, хамтарсан хөтөлбөрийг хичээллүүлж байна. Ингэхдээ эхний 2.5 жилийг ШУТИС, БАС-д, үргэлжүүлээд 2 жил Японы их, дээд сургуульд суралцан амжилттай дүүргэснээр хоёр сургуулийн бакалаврын хос дипломтой төгсөж, Монгол Улсын барилгын салбарын эрэлтэд нийцсэн чадварлаг инженерүүд болж бэлтгэгдэх юм. Хөтөлбөрийн хүрээнд 109 оюутныг Японы их, дээд сургуульд шилжүүлэн сургаад байна. Одоо Барилга, Хүрээлэн буй орчин, Архитектур хөтөлбөрөөр 127 оюутан суралцаж байна. Мөн ОХУ-ын Уралын Холбооны Их Сургуультай хамтран 2017 оноос Барилгын инженерийн 3 дугаар дамжааны оюутнуудыг ОХУ-д технологи, зохион байгуулалтын дадлага хийлгэж, тухайн орны барилгын салбарын хөгжил, дэвшил шинэ технологитой танилцуулах, ОХУ-ын оюутнууд манай сургууль дээр ирж хамтран дадлага хийж байна.
Өнөөдрийн байдлаар Австри Улсаас-2, БНСУ- 2, Япон Улсаас-6, Франц Улсаас-1 судлаач, профессор багш нар ирж богино буюу урт хугацаагаар, хамтарсан судалгаа хийж, сургалт явуулж байна. АНУ, ОХУ, Япон Солонгосоос профессоруудыг урьж хурал семинарыг тогтмол зохион байгуулж байна.
Салбарын мэргэжилтний хувьд монголын барилгын салбарыг хөгжүүлэхийн тулд өнөөдөр аливаа нэгэн барилгыг төлөвлөхдөө буурийн хөрс, суурийн дизайнаас нь эхлэх ёстой гэж боддог. Тухайлбал, геотехникийн инженер, газар хөдлөл хамт явах ёстой. Өөрөөр хэлбэл, эхнээсээ буюу газар шорооны ажлыг эхлэхдээ геотехникийн асуудлуудыг нарийн тооцож түүндээ тохирсон газар чичирхийлэлд эсэргүүцэх чадвартай барилгын төлөвлөлтийг хийх нь зүйтэй гэж үздэг. Түүнчлэн барилгын инженер, барилгын материал үйлдвэрлэл хоёр хамт хөгжих хэрэгтэй. Барилгын инженер, мэдээллийн технологитой, мөн Архитектур, Хот төлөвлөлт инженерчлэлтэйгээ хамт хөгжих ёстой гэж хардаг. Эцэст нь энэ бүхэн хүрээлэн буй орчиндоо ээлтэй, тогтвортой хөгжил байх ёстой гэж үзэж байна. Ийм учраас сургуулийн удирдлагын хувьд энэ чиглэлд урт хугацааны хөтөлбөр гарган ажлаа эхлүүлээд байна.
-Эрдэм шинжилгээ, судалгааны гол бааз суурийн нэг нь ШУТИС. Барилга Архитектурын Сургуулийн хувьд одоогийн байдлаар ямар, ямар судалгааны ажил дээр голлон ажиллаж байна вэ?
-Бизнесийн болон хамтын ажиллагаатай барилгын салбарын байгууллага, БСШУСЯ-ны Шинжлэх ухаан технологийн сан, ШУТИС-ийн Технологийн сангийн санхүүжилттайгаар эрдэм шинжилгээний төсөл 53, улсын захиалгат төсөл 10, аж ахуйн гэрээт 243 ажлыг амжилттайгаар гүйцэтгэж, оюуны өмчийн 10 гаруй бүтээлийн патент аваад байна. Багш нарын хийсэн эрдэм шинжилгээний ажлуудаас зарим нь үйлдвэрлэлд нэвтрээд явж байгаа. Одоогийн байдлаар Монгол орны инженер геологийн төвөгтэй нөхцөлд барилга барих, автозамын ул хөрсний шинжилгээ хийх, барилга байгууламжийн эвдрэл гэмтлийг оношлох, дүгнэлт гаргах, засварлах, сэргээх, зураг төсөл зохиох, шинэ техник технологи нэвтрүүлэх чиглэлд ажиллаж байна. Мөн барилгын эрчим хүчний хэмнэлтийн судалгааны хүрээнд барилгын дулааны эрчим хүчний аудит, эрчим хүчний хэмнэлттэй барилгын материал, тоног төхөөрөмжийн туршилт үнэлгээ хийж байна. Цаашилбал, барилгын дэвшилтэт материалын бүтээцийн судалгааны чиглэлд бетон, эрдсэн барьцалдуулагч, дулаан тусгаарлах материал, барилгын шинэ нэр төрлийн материал гарган авах судалгаа, бүтээцийн технологи, үйлдвэрийн хоёрдогч түүхий эдээр экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн гарган авахаар судалж байна. Үүний үр дүнд мэргэжлийн лабораториудаараа дамжуулж, оюутнууддаа инженерийн практик болон мэргэжлийн ур чадварыг эзэмшүүлдэг. Иймээс хөгжлийн чиг хандлагатайгаа уялдуулан лабораториудаа бэхжүүлэн сайжруулахын зэрэгцээ олон улсын болон дотоодын лабораториудтай хамтран ажиллаж үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэн хөгжүүлсээр ирсэн. Тухайлбал, Байгууламжийн сорил шинжилгээний лаборатори барилга байгууламжийн үл эвдэх сорил шинжилгээ хийж байгаа бол Барилгын процессын технологийн лаборатори барилгын үйлдвэрлэлийн технологийн чиглэлээр, Эрдсэн барьцалдах материалын лаборатори цемент, гөлтгөнө, шохой зэрэг эрдсэн барьцалдах материалын туршилт судалгааг явуулж байна.
БСШУСЯ-ШУТИС-ийн хамтарсан төслийн хүрээнд судалгааны төвүүдийн тоног төхөөрөмжүүд олон улсын жишигт нийцсэн тоног төхөөрөмжүүдээр шинэчлэгдлээ. Үүнд манай сургуулийн Барилгын бүтээц эдлэлийн дэвшилтэт материал технологийн судалгааны төв, Геотехникийн судалгааны төв, Зураг төсөл судалгааны төв, Барилгын эрчим хүч хэмнэлтийн судалгааны төвүүдийн багаж, тоног төхөөрөмж шинэчлэгдэн уг тоног төхөөрөмж дээр ажиллах магистр, докторын түвшний оюутнуудыг бэлтгэх, байгууллага, компанийн захиалгат судалгааны ажлуудыг хийх боломж бүрдэж байгаа юм. Танай сониноор дамжуулан эдгээр судалгааны төвүүдийн материаллаг баазыг дээшлүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан ХБОИС-ын доктор (Ph.D), дэд профессор Д.Сүнжидмаа удирдагчтай “Үнсийг барилгын материалын үйлдвэрлэлд ашиглах ногоон технологи”, БИС-ын доктор (Ph.D), ахлах багш Ц.Цоггэрэл удирдагчтай “Монгол орны хүрээлэн буй орчин, газар хөдлөлтийн инженерчлэлийн судалгаа хөгжүүлэлт” багийн хамт олонд талархлаа илэрхийлье.
-Барилгын салбарт дэвшилтэт техник технологи маш ихээр нэвтэрч нутагшиж байна. Энэ дэвшилтэт техник технологитой хөл нийлж ажиллах ирээдүйн боловсон хүчин буюу оюутнуудын маань бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байна гэж Та үзэж байна вэ? Нөгөө талаар байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдтэй хэрхэн хамтран ажиллаж байна вэ?
- Орчин үеийн дэвшилтэт техник, технологийг эзэмшин ажиллах тал дээр оюутнуудаа гологдохгүй гэж боддог. Ер нь би төгсөгчдөөрөө маш их бахархдаг. Барилгын салбар хурдацтай хөгжиж байгаа энэ цаг үед манай сургуулийн төгсөгчдийн ажлын байр маш их эрэлттэй байдаг. Түүнчлэн “Цалинтай дадлалагжигч оюутан” хөтөлбөрийг БСШУСЯ санаачлаад явуулж байна. Гадаад, дотоодын компаниудын захиалгаар тэтгэлэгтэй сурч байгаа оюутнууд ч нэлээдгүй бий. Хамтын ажиллагаатай байгууллагууд бас байна. “Оюутан-Сургууль-Ажил олгогч” гурвалсан уулзалтыг жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг. Үүний зэрэгцээ 10 судалгааны төв нь судлаач оюутнуудыг суралцах хугацаандаа монгол оронд тулгамдаж буй асуудлаар судалгаа хийх боломжийг олгож байна. Манай сургуулийн 60 жилийн ойг тохиолдуулан Монголын барилгын инженерүүдийн холбоо /МБИХ/ болон манай сургуультай хамтран ажиллаж байгаа ОХУ-ын Лира Софт компанийн төлөөлөл 20 ширхэг оюутны лицензтэй Лира программыг бидэнд бэлэглэлээ. Энэ нь суралцаж байгаа оюутнуудад орчин үеийн лицензтэй программаар сургалтыг явуулж мэргэжил эзэмших боломжийг бүрдүүлж байгаа юм.
-Барилгын салбарт ажиллаж, ирээдүйн боловсон хүчинг бэлтгэж буй эрдэмтэн багш хүний хувьд энэ салбарт өөрчлөгдөж, шинэчлэгдээсэй гэж харж, бодож явдаг зүйл юу байна вэ?
-Барилгын салбар маань маш хурдацтай хөгжиж байна. Шинэ техник технологи нэлээдгүй нэвтэрч байна. Энэ бол сайхан зүйл. Гадны орны хөгжсөн технологийг оруулж ирээд нэвтрүүлэх амархан. Гол нь тэрхүү технологи манай орны нөхцөлд тохирох уу, үгүй юу гэдэг судалгааг сайн хийх шаардлагатай. Иймээс бидэнд өөрийн орны нөхцөлд тохирсон шинэ технологийг судалгааны үндсэн дээр нутагшуулах нь зүйтэй гэж үздэг. Ер нь бид цаашдаа хэрхэн хөгжих вэ гэдгээ сайн бодох ёстой. Өөрөөр хэлбэл, дагуул хотууд, аймгийн төв, сум, суурин газруудаа хөгжүүлж ажлын байр, хөгжлийг бий болгоход анхаарах цаг нь болсон. Улаанбаатар хотын маань даац өнөөдөр ямар хэмжээнд хүрээд байгааг бид бүхэн бүгд мэдэж байгаа. Цаашид Улаанбаатар хот болон улс орноо хөгжүүлэхэд инженерийн нарийн төлөвлөлт, зохион байгуулалт, салбар хоорондын уялдаа холбоо чухал гэж боддог.
-Инженерийн нарийн төлөвлөлт, зохион байгуулалт, зөв систем, зөв уялдаа буюу салбар хоорондын уялдаа холбоонд ШУТИС-ийн зүгээс ямар оролцоо байх ёстой гэж бодож байна?
- Миний бодлоор бол ШУТИС-ийн бүрэлдэхүүн сургуулиудын эрдэмтэн профессор багш нар, ахисан түвшний хөтөлбөрийн оюутнуудын хамтын судалгаа шинжилгээний ажил, түүнийг үйлдвэрлэл практикт нэвтрүүлэх, оюуны бүтээлийг олон нийтэд хүргэх нь чухал гэж хардаг.
Ярилцсанд баярлалаа.