Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Инженерүүд их байх тусам улс орон хурдацтай хөгждөг
Барилгын салбарт хийж бүтээсэн зүйлээрээ үеийн залуусаа манлайлан амжилттай ажиллаж байгаа инженерүүдийг урин ярилцдаг "Залуу инженер" булангийн энэ удаагийн дугаарт “Текра Монгол” ХХК-ны ерөнхий инженер О.Эрдэнэбаатар оролцлоо.
-Юуны өмнө өөрийгөө танилцуулахгүй юу, барилгын салбарт хэдэн жил ажиллаж байна вэ?
-Миний бие ШУТИС–ийн БИАС-ийг Иргэний ба үйлдвэрлэлийн барилгын инженерээр төгссөн бөгөөд 2003-2006 онд Японы “Nihhon Wall” ХХК-д инженерийн туслахаар 3 жил, “Суруга Монгол” ХХК-д ахлах болон ерөнхий инженерээр 11 жил ажилласан. 2019 оноос Японы “Текра Монгол” ХХК-ны ерөнхий инженерээр ажиллаж байна. Өнгөрсөн онд “Спэшл прожектс” ХХК-ны захиалагчийн хяналт тавьж гүйцэтгэсэн “Цагаан хуаран” хотхоны III ээлжийн барилгад гар бие оролцож Улсын комисст амжилттай хүлээлгэж өгсөн. Одоо Японы архитекторуудтай хамтран “Текра Монгол” ХХК-ны “Ambassador residence” төслийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Миний хувьд япончуудтай 15 дахь жилдээ хамтран ажиллаж байна. Иймээс тэдний арга барил, туршлагаас нь суралцахын зэрэгцээ тэдний нягт нямбай шаардлагад нь нухлагдан маш нарийн төлөвлөгөө, хариуцлагатай ажилладаг болсон гэж өөрийгөө боддог.
-Япон инженерүүдийн ажиллах онцлог, арга барилын талаар хуваалцаач?
-Япончууд хэлсэн үгэндээ хүрдэг, маш хариуцлагатай хүмүүс. Урьдчилсан төлөвлөгөөг нарийн гаргаж, төлөвлөсөн цагтаа барилгаа хүлээлгэж өгөхийн төлөө хатуу ханддаг. Хэрэв барилга дээр ямар нэг асуудал гарвал буруутанг хайхаасаа илүү юуг буруу хийж, ямар техникийн алдаа гарсныг сайтар нягталж, асуудлыг олон талаас харж, шалтгааныг нь заавал олж, дахиж алдаа гаргахгүй ажиллахыг зорьдог хүмүүс. Японы барилгын чанар, шинэ техник технологи нэвтрүүлэх хөгжил асар хурдацтай өсч байна. Төвөгтэй, хэцүү асуудлаас гарахын тулд үргэлж өөр технологи, өөр арга барилыг хайж байдаг нь гайхалтай. Мөн ажилтан нэг бүр ажлаа маш сайн ойлгож, хийх ёстой гэж үздэг. Тэр ч утгаараа бүх ажлын зургийг нарийн гаргаж, ажил эхлэх хамгийн эхний цэгийг хүртэл тайлбарлаж, тэмдэг тэмдэглэгээг тавьж өгөхөөс гадна зургийн нарийвчлал болон барилга дээр тодорхой зурж өгдөг. Тиймээс инженер байтугай ажилтан хүртэл хараад ойлгохоор байдаг. Үүнийг дагаад ажилтнууддаа ч өндөр хариуцлагатай ажиллахыг шаарддаг. Гэтэл манай зарим инженер тухайн ажлаа талбайд шууд гүйцэтгэж болох нарийн ажлын зургуудыг боловсруулахгүйгээр ерөнхий зураг төслөө гүйцэтгэгч болон ажилчдад өгч эргээд өөрсөддөө ачаалал үүсгэдэг. Энэ нь ч цаашлаад барилга дээр дахин засварлах ажлууд гарч маргаан үүсэх гол үндэс болдог. Япончууд ажлын талбар дээр ойлгомжгүй зүйл байх ёсгүй гэж үздэг бөгөөд шинэ, залуу инженерүүдийг эхний 5-7 жил зөвхөн барилга дээр хяналт хийлгүүлэхээс гадна ажилчдад чиглэсэн ажлын нарийн зураг зурах, хөдөлмөр хамгааллыг чанд сахиулах, зохион байгуулалт болон харилцааны арга барил, туршлагыг эзэмшүүлдэг.
-Хөдөлмөр, аюулгүй байдал, эрүүл ахуйд ч их анхаардаг байх. Танай байгууллагын хувьд ажилтнуудынхаа хөдөлмөр, аюулгүй байдлыг хангах чиглэлд тус улсын жишгийн дагуу ажилладаг уу?
-Миний бодлоор барилга байгууламжийг ашиглалтад өгсний дараа үр дүнг нь үнэлэхдээ чанараас гадна осол, эндэгдэлгүй ажилласан уу гэдгийг давхар үнэлэх ёстой гэж боддог. Хэрэв тухайн барилга байгууламж дээр хөдөлмөр хамгааллын ноцтой эрсдэл гарсан бол захиалагч, гүйцэтгэгч аль, аль талдаа сэтгэл дундуур байна шүү дээ. Эрсдэл гарч, хүний алтан аминаас илүү үнэтэй барилга босвол харамсалтай. Энэ утгаараа манай байгууллагад хоёр инженер ХАБЭА-н чиглэлээр ажилтнуудад хяналт тавьж ажилладаг. Мөн гүйцэтгэгч байгууллагуудтайгаа долоо хоногт 3 удаа нарийвчилсан хурал хийхээс гадна гүйцэтгэгч, захиалагч байгууллагын хамтарсан хариуцлагын гэрээг ажил гүйцэтгэх үндсэн гэрээнээс тусад нь байгуулан ажилладаг. Учир нь, ХАБЭА-н хариуцлагын гэрээнд үнийн дүн бичигддэггүй учраас ажилчдад шууд танилцуулж шаардлага тавихаас гадна хөдөлмөр хамгааллын хариуцлагатай орчин бүрдүүлэх давуу талтай. Хамгийн гол нь хөдөлмөр, аюулгүй байдлыг хангаж ажиллахад барилгын талбайн зохион байгуулалтыг зөв шийдэх ёстой. Манай байгууллагын хувьд ажилчид аль хэсгээр зорчих, эхний материал дуусахад дараагийнхыг хаана буулгах, бараа материалуудыг стандартын дагуу хэрхэн хадгалах, хураахад илүүтэй анхаарч ажилладаг. Мөн нийт ажилтууддаа аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааг тогтмол өгдөг. Барилгын талбайд галын аюулгүй байдлыг хангаж давхар бүрт тамхины цэгийг байршуулахаас гада ариун цэврийн өрөө, гал тогоо, хувцас солих өрөө гэх мэт газрыг тус тусад нь гаргаж, эрүүл ахуйг хангахын зэрэгцээ тогтмол хяналт тавьж ажилладаг. Мөн барилгын ажилд гэрэлтүүлэг муу бол осол, гэмтэл гарах эрсдэлтэй учраас аль болох тохирсон, тод гэрэлтэй байлгахыг хичээдэг. МХЕГ, ОБЕГ, Улаан загалмай, даатгалын байгууллагуудтай хамтран ажиллаж хөдөлмөр, хамгааллын зохих ёсны мэдлэгүүдийг цаг алдалгүй хүргэхийн зэрэгцээ ажилтнуудынхаа сэтгэл санаанд дэмжлэг болох үүднээс 2 сард нэг удаа сургалт зохион байгуулдаг. Ерөнхий инженерийн хувьд талбайн хяналт шалгалт, шаардлагыг зохих хэм хэмжээний дагуу тавьж, барилгын талбайд ямар ч хүн нэвтэрсэн бүгд хууль, дүрэм, журмаа мөрдөхийг шаардаж ажилладаг. Энд нэг зүйлийг онцолж хэлэхэд, манайхан мэргэжлийн хяналт, шалгалтын байгууллагуудыг зөвхөн торгодог, шийтгэдэг талаас нь хардаг. Энэ бол буруу. Түүний оронд харин ч эсрэгээрээ эдгээр байгууллагын мэргэжилтнүүдийг урьж ирүүлэн ажлаа зоригтойгоор шалгуулахаас гадна нэмэлт зөвлөмжүүдийг тэднээс байнга авч хамтран ажилладаг байх ёстой. Манай байгууллагын удирдлагууд ингэж ажилладагт инженерүүд бидний хувьд ажиллах урам зориг өгдөг.
-Сүүлийн үед Монголд газар хөдлөлт идэвхжих болсон. Тиймээс газар хөдлөлтөд тэсвэртэй барилгаараа дэлхийд тэргүүлж буй Японы туршлагаас судалж байв уу?
-Монгол Улсын хэмжээнд өдөрт 100 гаруй удаа газар хөдөлдөг гэж сонсоод үнэхээр гайхсан. Мөн Улаанбаатар хотод гэхэд 2019 оны эхний 2 сарын байдлаар 200 гаруй газар хөдлөлт болсон нь бидэнд онцгой санамж дохио болж байна. Энэ ч утгаараа газар хөдлөлтийн 8 баллд тэсвэртэй зураг төсөл зохиож, түүнийхээ дагуу барилга барих шаардлагыг улсаас тавьсан байх. Инженер хүн газар хөдлөлтийн талаарх мэдлэгээс гадна барилга байгууламжийг зохиогчийн болон захиалагчийн хяналтан дор маш сайн чанартай гүйцэтгэх ёстой. Газар хөдлөлтөд тэсвэртэй барилга барихад бүтээцийн хувьд карказын арматурчлалын диаметр болон тоо нэмэгдэж, хөндлөн огтлолууд зузаардаг тул ажилбарын хувьд илүү төвөгтэй болдог. Мөн материал их ордог учраас үнэтэй тусч, тэр хэмжээгээрээ барилгын үнэ өсдөг. Миний хувьд газар хөдлөлтөд тэсвэртэй 50-60 метр өндөр угсармал барилга дээр туршлага судалж байсан. Тус улсын барилгачид олон жилийн туршлагаа харуулж барилгын сууринд лист, нарийн жийрэг резин ашиглаж, суурийн хөндлөн чиглэлд амартизатор суурилуулснаар газар хөдлөлтөд барилгыг тодорхой хэмжээгээр ганхуулах боломж бүхий технологи ашиглаж байсныг харсан. Японд газар хөдлөлтийн тусдаа бие даасан хүрээлэн байдаг бөгөөд газар хөдлөлтийн чичиргээ, түүний мэдээллийг аль болох олон минут, секундийн өмнө мэдэж аваарын дохиог иргэддээ шуурхай дамжуулснаар гарз, хохирол бага амсдаг.
-Японы барилгын салбараас Монголдоо нутагшуулмаар ямар шинэ, дэвшилтэт технологиуд байна вэ?
-Монголдоо нэвтрүүлмээр, нутагшуулмаар хэд, хэдэн энгийн хэрнээ ухаалаг технологи байна. Жишээлбэл, Японы зарим орон сууцны шалнууд хөндий байдаг бөгөөд ус алдалт, янз бүрийн засвар үйлчилгээ авах үед хөндий шалаа аваад засвараа хийлгэх боломжийг бий болгосон байдаг. Мөн нар тусах боломжгүй зай талбай багатай орон сууцнуудад дээврээс доош чиглэсэн байдлаар толин ойлтууд хийж байгалийн гэрэлтүүлэг өгсөн байдаг. Түүнчлэн хаалганы ухаалаг бариул юм. Өөрөөр хэлбэл, хурууны хээ, картаа уншуулаад нэвтрэх боломжтой төдийгүй дотор талаасаа бага зэрэг түлхэлт өгөхөд өөрөө нээгддэг. Сүүлийн үед барилгын суурийн хөрсний асуудал манайд их хөндөгдөж байна. Иймээс хөрсний ус орохоос хамгаалж бетоны хэвтээ болон босоо хийцлэлийн залгаас хэсэгт ус үл нэвчүүлэх тэлэгч суулгаж өгдөг. Мөн төслийн удирдлагууд барилгын ажлын явцыг 360 градусын камераар иж бүрэн хянах, барилгын компаниуд тодорхой хугацаагаар инженерүүдээ хоорондоо солилцож ажиллах зарчмаар туршлага хуваалцдаг менежментийг Монголдоо хэрэгжүүлмээр санагддаг.
-Сүүлийн үеийн хот төлөвлөлтийн талаар Таны санал бодлыг сонсмоор байна. Инженер хүний хувьд хот төлөвлөлтийг нэг зохион байгуулалтад оруулах боломжийг хэрхэн харж байна вэ?
-Заавал орон сууцжуулах гэхээсээ илүү дэд бүтцийн шийдэлтэй жишиг хорооллыг бий болгох нь хамгийн богино хугацаанд хэрэгжих боломжтой төсөл гэж бодож байна. Жишээлбэл, нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүрэгт эхний жишиг айлууд бий боллоо шүү дээ. Ер нь иргэдийн сонирхол хоёр янз. Зарим нь өөрийн гэсэн эзэмшил газартай, хувийн байшинтай байхыг илүүд үздэг. Харин зарим нь орон сууцанд амьдрах сонирхолтой байна. Иймээс гэр хороолол, орон сууцыг зэрэг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Миний бодлоор гэр хорооллын дэд бүтцийг бий болгохдоо сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглавал илүү оновчтой санагддаг. Манжуур хот гэхэд 300 гаруй мянган хүн амтай бөгөөд 60-70 ширхэг салхин сэнс ашиглаж цахилгаанаа шийддэг. Гэтэл Улаанбаатар хот 1.5 гаруй сая хүн амтай, үүний 40-50 хувь нь гэр хороололд амьдарч байна. Өнөөдрийг хүртэл утааны эсрэг зарцуулсан мөнгөн дүнг сонсоод сэтгэл дундуур байдаг. Тэр их мөнгөөр гэр хорооллуудын дулааныг шийдэх нэлээд олон салхин сэнсийг боломжит газруудад байрлуулж үр дүнг нь үзэж болох байсан. Мөн орон сууцанд амьдрах хүсэлтэй ихэнх залуус байрныхаа урьдчилгааг төлж чадахгүй, дээрээс нь зээлийн хүү өндөр учраас хамрагдах боломж бага байна. Харих Японд зээлийн хүү 1.3 хувь байдаг тул залуус хүссэн байрандаа амьдрах боломжтой байдаг. Зээлээ хичнээн жил төлсөн ч хүүний дарамт бага. Уг нь Монголд байрны зээлийн урьдчилгааг 10, зээлийн хүүг 4 хувь болгочихвол орон сууцны худалдан авалт ихсэнэ. Үүнийг дагаад барилга үйлдвэрлэлт, барилгын бараа материал, цахилгаан болон гэр ахуйн барааны борлуулалт цаашлаад эдийн засгийн эргэлт ч сайжирна. Ер нь аливаа улсын эдийн засаг барилгын салбараа дагаж өсч, буурч байдаг.
-Утаа, түгжрэлээс гадна автомашины зогсоол асуудал болж байна. Үүнийг барилгын зураг төслийн шатанд нь шийдчихвэл болох юм шиг санагдах юм?
-Үнэхээр автомашины зогсоолын асуудлыг шийдсэн барилга барих нь хамгийн чухал асуудлын нэг болоод байна. Зогсоолын асуудал дээр зураг төслийн шатанд нь хянаж шаардлага тавихаас гадна технологийн дэвшлийг эрэлхийлэх нь зүйтэй гэж боддог. Өндөр хөгжилтэй орнуудын жишгээр бага зай талбайд автомашиныг автоматаар давхарлан хурааж парклах технологийг нэвтрүүлсэн байгууллага олширвол худалдан авагчдын сэтгэл ханамж, борлуулалтад онцгой нөлөө үзүүлэх нь ойлгомжтой. Цаг үеэ дагаад шинэ, дэвшилтэд технологиудыг эх орондоо зоригтойгоор нэвтрүүлэх хувь хүн, байгууллагууд цаашид олон болно гэдэгт итгэлтэй байна.
-Залуу инженерүүдийн ур чадвар хэр байна, юун дээрээ анхаарах хэрэгтэй гэж Та бодож байна вэ?
-Цаг үеэ дагаад залуу инженерүүд маань маш сайн сурч, хөгжиж байна. Ялангуяа шинэ техник технологийн тал дээр. Гэхдээ залуу инженерүүд ажлын талбайд хүнд сурталгүй ажиллаж, аливаа ажлыг цагт нь хийж гүйцэтгэж, харилцаа, өөрийгөө хөгжүүлэх, суралцах, удирдах, хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг ханган ажиллах гэх мэт тал бүрийн өндөр мэдлэг, туршлагатай болох ёстой. Ер нь залуу инженерүүд өөрсдийгөө байнга хөгжүүлж, боловсруулж байх хэрэгтэй. Японд шинэ, залуу инженерүүдийг эхний 3-5 жил өндөр шаардлагатай ажиллуулж, 5 жил болсны дараа инженерийн удирдлаган доор тодорхой ажил хариуцаж ажиллахыг зөвшөөрдөг. Бараг 15 орчим жил ажиллаад барилга хариуцах эрхтэй болдог. Барилга гэдэг хамтын хүчээр босч, олон хүний хүчин чармайлт, оролцоотойгоор зурган дээр байгаа барилга бодит болон сүндэрлэдэг. Тиймээс багаа сайн бүрдүүлэх хэрэгтэй. Нэг хүний алдаанаас болж тухайн баг цаашлаад барилга, байгууллагын нэр хүнд унах, осол эндэгдэл гарах эрсдэлтэй байдаг. Мэс заслын эмч алдаа гаргахад нэг хүний амь яригдана, харин инженер хүн алдаа гаргахад олон мянган хүний алтан амь яригддаг. Мөн инженер хүн олон ажлыг зэрэг зохион байгуулж ажиллах шаардлагатай учраас төлөвлөгөөг маш нарийн, тодорхой гаргаж сурах хэрэгтэй. Ажилчдаа удирдана, барилгын материалаа цаг тухайд нь авчирч, чанарыг нь алдагдуулахгүй ашиглах тал дээр анхаарна. Наад зах нь авто замын түгжрлээс болоод бетоны технологи алдагдах эрсдлийг тооцоолох шаардлагатай. Үүгээр зогсохгүй ямар материалыг өвөл, ямар материалыг зун захиалах уу, хадгалалтын хугацаа, горим ямар байх, хаана хадгалах, хэрхэн зөөх, зөөхөд ямар нэгэн технологи шаарлагатай юу гээд бүгдийг хооронд нь уялдаатай, зөв төлөвлөж сурах нь чухал. Жишээлбэл, чийглэг орноос ирсэн модон материалууд манай 1000м-ээс дээш өндөрт ирээд хаталт, агшилт хүртэл өгч инженерүүд болон худалдан авагчдын санааг зовоодог. Иймээс ажлын төлөвлөлт хийхдээ хамгийн наад зах нь үдээс өмнө, хойно, 7 хоног, сар, жил, цаашлаад 5, 10 жилийн төлөвлөгөөг гаргаж ажилладаг байх ёстой. Мөн ажлын төлөвлөлтөө ахин дахин нарийн нягталж олон талаас нь сэтгэл гаргаж төвлөрч, олуулаа хэлэлцэж байх хэрэгтэй. Баг хамт олны найрсаг харилцаа, хамтын сайн үр дүнтэй ажиллагаа, ажлын таатай орчин бүрдүүлэх нь удирдах албаны ажилтнаас шууд хамааралтай. Миний хувьд хамт олон, ажилчиддаа байнга урам өгч алдааг дахин давтахгүй байх талд зөвлөгөө өгч дэмжихээс гадна өөрөө үлгэр жишээ болж ажиллахыг зорьдог.
-Олон улсад барилгын салбар ногоон байгууламж, эко барилгуудад анхаарах болсон. Танай компани энэ талд хэрхэн ажиллаж байгаа вэ?
-Барилгын зарим төсөл зургандаа ногоон байгууламжийг тусгадаг боловч ажил гүйцэтгэх явцдаа санхүүг нь танах, бүр хийхгүй тохиолдол ч байгаа харагддаг. Үнэнийг хэлэхэд инженерүүд бидний хувьд төслийг санаачлагчид болон зураг төслийн даалгаврын дагуу л ажлыг гүйцэтгэхээс өөр боломж, мэдэл байхгүй. Өмнө нь ажиллаж байсан “Суруга Монгол” ХХК-ны төсөл ногоон байгууламжийг дээд зэргээр бий болгосон. Тэр хэмжээгээрээ хөрөнгө санхүү их зарсан. Гэхдээ одоо хотын төвд цэцэрлэгжүүлэлт бий болгож, ногоон байгууламжтай барилга барих бараг боломжгүй болсон. Харин Яармаг руу юм уу эсвэл хотын зах руу баригдаж байгаа барилгыг ногоон байгууламжтай нь төлөвлөж барих хэрэгтэй юм. Мөн гэр хорооллын дахин төлөвлөлтүүдэд бас төсөл санаачлагчид анхаарна гэдэгт итгэлтэй байгаа.
-Цаашдаа Монголынхоо барилгын салбарт өөрийнхөө хувь нэмрийг хэрхэн оруулъя гэж бодож байна. Ирээдүйн төлөвлөгөөнийхөө талаар бидэнтэй хуваалцахгүй юу?
-Мэргэжилдээ эзэн нь болж ажиллахсан гэж хүсдэг. Учир нь, намайг өдий зэрэгтэй хүн болгож өсгөж хүмүүжүүлсэн аав, ээж минь “Миний хүү хийсэн бүтээсэн зүйлтэй, түүгээрээ бахархаж сайн хичээж ажиллаарай” гэж үргэлж захидаг юм. Иймээс нэгэнт энэ мэргэжлийг сонгосон учраас ажилдаа эзэн болж итгэлийг нь алдахгүйгээр барилгын салбартаа үр бүтээлтэй ажиллахыг хичээж яваа жирийн нэг инженер. Ер нь хүн болгон захирал болох албагүй шүү дээ. Нэлээд олон жил барилгын салбарт ажиллалаа, хувийн компаниа байгуулж болоогүй юм уу гэж хүмүүс их асуудаг. Миний хувьд мэргэжлээ илүү сайн эзэмшиж, өөрийгөө хөгжүүлэхийг зорьж ажилладаг. Мөн удирдлагатайгаа нягт хамтран ажиллаад өөрийнхөө мэргэжлийн үр шимийг хүртэх нь хувь хүний хувьд илүү чухал. Мэргэжилдээ эзэн нь болсноор чанартай, сайхан барилгуудыг эх орондоо сүндэрлүүлж хувь нэмрээ оруулах болно.
-Юуны өмнө өөрийгөө танилцуулахгүй юу, барилгын салбарт хэдэн жил ажиллаж байна вэ?
-Миний бие ШУТИС–ийн БИАС-ийг Иргэний ба үйлдвэрлэлийн барилгын инженерээр төгссөн бөгөөд 2003-2006 онд Японы “Nihhon Wall” ХХК-д инженерийн туслахаар 3 жил, “Суруга Монгол” ХХК-д ахлах болон ерөнхий инженерээр 11 жил ажилласан. 2019 оноос Японы “Текра Монгол” ХХК-ны ерөнхий инженерээр ажиллаж байна. Өнгөрсөн онд “Спэшл прожектс” ХХК-ны захиалагчийн хяналт тавьж гүйцэтгэсэн “Цагаан хуаран” хотхоны III ээлжийн барилгад гар бие оролцож Улсын комисст амжилттай хүлээлгэж өгсөн. Одоо Японы архитекторуудтай хамтран “Текра Монгол” ХХК-ны “Ambassador residence” төслийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Миний хувьд япончуудтай 15 дахь жилдээ хамтран ажиллаж байна. Иймээс тэдний арга барил, туршлагаас нь суралцахын зэрэгцээ тэдний нягт нямбай шаардлагад нь нухлагдан маш нарийн төлөвлөгөө, хариуцлагатай ажилладаг болсон гэж өөрийгөө боддог.
-Япон инженерүүдийн ажиллах онцлог, арга барилын талаар хуваалцаач?
-Япончууд хэлсэн үгэндээ хүрдэг, маш хариуцлагатай хүмүүс. Урьдчилсан төлөвлөгөөг нарийн гаргаж, төлөвлөсөн цагтаа барилгаа хүлээлгэж өгөхийн төлөө хатуу ханддаг. Хэрэв барилга дээр ямар нэг асуудал гарвал буруутанг хайхаасаа илүү юуг буруу хийж, ямар техникийн алдаа гарсныг сайтар нягталж, асуудлыг олон талаас харж, шалтгааныг нь заавал олж, дахиж алдаа гаргахгүй ажиллахыг зорьдог хүмүүс. Японы барилгын чанар, шинэ техник технологи нэвтрүүлэх хөгжил асар хурдацтай өсч байна. Төвөгтэй, хэцүү асуудлаас гарахын тулд үргэлж өөр технологи, өөр арга барилыг хайж байдаг нь гайхалтай. Мөн ажилтан нэг бүр ажлаа маш сайн ойлгож, хийх ёстой гэж үздэг. Тэр ч утгаараа бүх ажлын зургийг нарийн гаргаж, ажил эхлэх хамгийн эхний цэгийг хүртэл тайлбарлаж, тэмдэг тэмдэглэгээг тавьж өгөхөөс гадна зургийн нарийвчлал болон барилга дээр тодорхой зурж өгдөг. Тиймээс инженер байтугай ажилтан хүртэл хараад ойлгохоор байдаг. Үүнийг дагаад ажилтнууддаа ч өндөр хариуцлагатай ажиллахыг шаарддаг. Гэтэл манай зарим инженер тухайн ажлаа талбайд шууд гүйцэтгэж болох нарийн ажлын зургуудыг боловсруулахгүйгээр ерөнхий зураг төслөө гүйцэтгэгч болон ажилчдад өгч эргээд өөрсөддөө ачаалал үүсгэдэг. Энэ нь ч цаашлаад барилга дээр дахин засварлах ажлууд гарч маргаан үүсэх гол үндэс болдог. Япончууд ажлын талбар дээр ойлгомжгүй зүйл байх ёсгүй гэж үздэг бөгөөд шинэ, залуу инженерүүдийг эхний 5-7 жил зөвхөн барилга дээр хяналт хийлгүүлэхээс гадна ажилчдад чиглэсэн ажлын нарийн зураг зурах, хөдөлмөр хамгааллыг чанд сахиулах, зохион байгуулалт болон харилцааны арга барил, туршлагыг эзэмшүүлдэг.
-Хөдөлмөр, аюулгүй байдал, эрүүл ахуйд ч их анхаардаг байх. Танай байгууллагын хувьд ажилтнуудынхаа хөдөлмөр, аюулгүй байдлыг хангах чиглэлд тус улсын жишгийн дагуу ажилладаг уу?
-Миний бодлоор барилга байгууламжийг ашиглалтад өгсний дараа үр дүнг нь үнэлэхдээ чанараас гадна осол, эндэгдэлгүй ажилласан уу гэдгийг давхар үнэлэх ёстой гэж боддог. Хэрэв тухайн барилга байгууламж дээр хөдөлмөр хамгааллын ноцтой эрсдэл гарсан бол захиалагч, гүйцэтгэгч аль, аль талдаа сэтгэл дундуур байна шүү дээ. Эрсдэл гарч, хүний алтан аминаас илүү үнэтэй барилга босвол харамсалтай. Энэ утгаараа манай байгууллагад хоёр инженер ХАБЭА-н чиглэлээр ажилтнуудад хяналт тавьж ажилладаг. Мөн гүйцэтгэгч байгууллагуудтайгаа долоо хоногт 3 удаа нарийвчилсан хурал хийхээс гадна гүйцэтгэгч, захиалагч байгууллагын хамтарсан хариуцлагын гэрээг ажил гүйцэтгэх үндсэн гэрээнээс тусад нь байгуулан ажилладаг. Учир нь, ХАБЭА-н хариуцлагын гэрээнд үнийн дүн бичигддэггүй учраас ажилчдад шууд танилцуулж шаардлага тавихаас гадна хөдөлмөр хамгааллын хариуцлагатай орчин бүрдүүлэх давуу талтай. Хамгийн гол нь хөдөлмөр, аюулгүй байдлыг хангаж ажиллахад барилгын талбайн зохион байгуулалтыг зөв шийдэх ёстой. Манай байгууллагын хувьд ажилчид аль хэсгээр зорчих, эхний материал дуусахад дараагийнхыг хаана буулгах, бараа материалуудыг стандартын дагуу хэрхэн хадгалах, хураахад илүүтэй анхаарч ажилладаг. Мөн нийт ажилтууддаа аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааг тогтмол өгдөг. Барилгын талбайд галын аюулгүй байдлыг хангаж давхар бүрт тамхины цэгийг байршуулахаас гада ариун цэврийн өрөө, гал тогоо, хувцас солих өрөө гэх мэт газрыг тус тусад нь гаргаж, эрүүл ахуйг хангахын зэрэгцээ тогтмол хяналт тавьж ажилладаг. Мөн барилгын ажилд гэрэлтүүлэг муу бол осол, гэмтэл гарах эрсдэлтэй учраас аль болох тохирсон, тод гэрэлтэй байлгахыг хичээдэг. МХЕГ, ОБЕГ, Улаан загалмай, даатгалын байгууллагуудтай хамтран ажиллаж хөдөлмөр, хамгааллын зохих ёсны мэдлэгүүдийг цаг алдалгүй хүргэхийн зэрэгцээ ажилтнуудынхаа сэтгэл санаанд дэмжлэг болох үүднээс 2 сард нэг удаа сургалт зохион байгуулдаг. Ерөнхий инженерийн хувьд талбайн хяналт шалгалт, шаардлагыг зохих хэм хэмжээний дагуу тавьж, барилгын талбайд ямар ч хүн нэвтэрсэн бүгд хууль, дүрэм, журмаа мөрдөхийг шаардаж ажилладаг. Энд нэг зүйлийг онцолж хэлэхэд, манайхан мэргэжлийн хяналт, шалгалтын байгууллагуудыг зөвхөн торгодог, шийтгэдэг талаас нь хардаг. Энэ бол буруу. Түүний оронд харин ч эсрэгээрээ эдгээр байгууллагын мэргэжилтнүүдийг урьж ирүүлэн ажлаа зоригтойгоор шалгуулахаас гадна нэмэлт зөвлөмжүүдийг тэднээс байнга авч хамтран ажилладаг байх ёстой. Манай байгууллагын удирдлагууд ингэж ажилладагт инженерүүд бидний хувьд ажиллах урам зориг өгдөг.
-Сүүлийн үед Монголд газар хөдлөлт идэвхжих болсон. Тиймээс газар хөдлөлтөд тэсвэртэй барилгаараа дэлхийд тэргүүлж буй Японы туршлагаас судалж байв уу?
-Монгол Улсын хэмжээнд өдөрт 100 гаруй удаа газар хөдөлдөг гэж сонсоод үнэхээр гайхсан. Мөн Улаанбаатар хотод гэхэд 2019 оны эхний 2 сарын байдлаар 200 гаруй газар хөдлөлт болсон нь бидэнд онцгой санамж дохио болж байна. Энэ ч утгаараа газар хөдлөлтийн 8 баллд тэсвэртэй зураг төсөл зохиож, түүнийхээ дагуу барилга барих шаардлагыг улсаас тавьсан байх. Инженер хүн газар хөдлөлтийн талаарх мэдлэгээс гадна барилга байгууламжийг зохиогчийн болон захиалагчийн хяналтан дор маш сайн чанартай гүйцэтгэх ёстой. Газар хөдлөлтөд тэсвэртэй барилга барихад бүтээцийн хувьд карказын арматурчлалын диаметр болон тоо нэмэгдэж, хөндлөн огтлолууд зузаардаг тул ажилбарын хувьд илүү төвөгтэй болдог. Мөн материал их ордог учраас үнэтэй тусч, тэр хэмжээгээрээ барилгын үнэ өсдөг. Миний хувьд газар хөдлөлтөд тэсвэртэй 50-60 метр өндөр угсармал барилга дээр туршлага судалж байсан. Тус улсын барилгачид олон жилийн туршлагаа харуулж барилгын сууринд лист, нарийн жийрэг резин ашиглаж, суурийн хөндлөн чиглэлд амартизатор суурилуулснаар газар хөдлөлтөд барилгыг тодорхой хэмжээгээр ганхуулах боломж бүхий технологи ашиглаж байсныг харсан. Японд газар хөдлөлтийн тусдаа бие даасан хүрээлэн байдаг бөгөөд газар хөдлөлтийн чичиргээ, түүний мэдээллийг аль болох олон минут, секундийн өмнө мэдэж аваарын дохиог иргэддээ шуурхай дамжуулснаар гарз, хохирол бага амсдаг.
-Японы барилгын салбараас Монголдоо нутагшуулмаар ямар шинэ, дэвшилтэт технологиуд байна вэ?
-Монголдоо нэвтрүүлмээр, нутагшуулмаар хэд, хэдэн энгийн хэрнээ ухаалаг технологи байна. Жишээлбэл, Японы зарим орон сууцны шалнууд хөндий байдаг бөгөөд ус алдалт, янз бүрийн засвар үйлчилгээ авах үед хөндий шалаа аваад засвараа хийлгэх боломжийг бий болгосон байдаг. Мөн нар тусах боломжгүй зай талбай багатай орон сууцнуудад дээврээс доош чиглэсэн байдлаар толин ойлтууд хийж байгалийн гэрэлтүүлэг өгсөн байдаг. Түүнчлэн хаалганы ухаалаг бариул юм. Өөрөөр хэлбэл, хурууны хээ, картаа уншуулаад нэвтрэх боломжтой төдийгүй дотор талаасаа бага зэрэг түлхэлт өгөхөд өөрөө нээгддэг. Сүүлийн үед барилгын суурийн хөрсний асуудал манайд их хөндөгдөж байна. Иймээс хөрсний ус орохоос хамгаалж бетоны хэвтээ болон босоо хийцлэлийн залгаас хэсэгт ус үл нэвчүүлэх тэлэгч суулгаж өгдөг. Мөн төслийн удирдлагууд барилгын ажлын явцыг 360 градусын камераар иж бүрэн хянах, барилгын компаниуд тодорхой хугацаагаар инженерүүдээ хоорондоо солилцож ажиллах зарчмаар туршлага хуваалцдаг менежментийг Монголдоо хэрэгжүүлмээр санагддаг.
-Сүүлийн үеийн хот төлөвлөлтийн талаар Таны санал бодлыг сонсмоор байна. Инженер хүний хувьд хот төлөвлөлтийг нэг зохион байгуулалтад оруулах боломжийг хэрхэн харж байна вэ?
-Заавал орон сууцжуулах гэхээсээ илүү дэд бүтцийн шийдэлтэй жишиг хорооллыг бий болгох нь хамгийн богино хугацаанд хэрэгжих боломжтой төсөл гэж бодож байна. Жишээлбэл, нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүрэгт эхний жишиг айлууд бий боллоо шүү дээ. Ер нь иргэдийн сонирхол хоёр янз. Зарим нь өөрийн гэсэн эзэмшил газартай, хувийн байшинтай байхыг илүүд үздэг. Харин зарим нь орон сууцанд амьдрах сонирхолтой байна. Иймээс гэр хороолол, орон сууцыг зэрэг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Миний бодлоор гэр хорооллын дэд бүтцийг бий болгохдоо сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглавал илүү оновчтой санагддаг. Манжуур хот гэхэд 300 гаруй мянган хүн амтай бөгөөд 60-70 ширхэг салхин сэнс ашиглаж цахилгаанаа шийддэг. Гэтэл Улаанбаатар хот 1.5 гаруй сая хүн амтай, үүний 40-50 хувь нь гэр хороололд амьдарч байна. Өнөөдрийг хүртэл утааны эсрэг зарцуулсан мөнгөн дүнг сонсоод сэтгэл дундуур байдаг. Тэр их мөнгөөр гэр хорооллуудын дулааныг шийдэх нэлээд олон салхин сэнсийг боломжит газруудад байрлуулж үр дүнг нь үзэж болох байсан. Мөн орон сууцанд амьдрах хүсэлтэй ихэнх залуус байрныхаа урьдчилгааг төлж чадахгүй, дээрээс нь зээлийн хүү өндөр учраас хамрагдах боломж бага байна. Харих Японд зээлийн хүү 1.3 хувь байдаг тул залуус хүссэн байрандаа амьдрах боломжтой байдаг. Зээлээ хичнээн жил төлсөн ч хүүний дарамт бага. Уг нь Монголд байрны зээлийн урьдчилгааг 10, зээлийн хүүг 4 хувь болгочихвол орон сууцны худалдан авалт ихсэнэ. Үүнийг дагаад барилга үйлдвэрлэлт, барилгын бараа материал, цахилгаан болон гэр ахуйн барааны борлуулалт цаашлаад эдийн засгийн эргэлт ч сайжирна. Ер нь аливаа улсын эдийн засаг барилгын салбараа дагаж өсч, буурч байдаг.
-Утаа, түгжрэлээс гадна автомашины зогсоол асуудал болж байна. Үүнийг барилгын зураг төслийн шатанд нь шийдчихвэл болох юм шиг санагдах юм?
-Үнэхээр автомашины зогсоолын асуудлыг шийдсэн барилга барих нь хамгийн чухал асуудлын нэг болоод байна. Зогсоолын асуудал дээр зураг төслийн шатанд нь хянаж шаардлага тавихаас гадна технологийн дэвшлийг эрэлхийлэх нь зүйтэй гэж боддог. Өндөр хөгжилтэй орнуудын жишгээр бага зай талбайд автомашиныг автоматаар давхарлан хурааж парклах технологийг нэвтрүүлсэн байгууллага олширвол худалдан авагчдын сэтгэл ханамж, борлуулалтад онцгой нөлөө үзүүлэх нь ойлгомжтой. Цаг үеэ дагаад шинэ, дэвшилтэд технологиудыг эх орондоо зоригтойгоор нэвтрүүлэх хувь хүн, байгууллагууд цаашид олон болно гэдэгт итгэлтэй байна.
-Залуу инженерүүдийн ур чадвар хэр байна, юун дээрээ анхаарах хэрэгтэй гэж Та бодож байна вэ?
-Цаг үеэ дагаад залуу инженерүүд маань маш сайн сурч, хөгжиж байна. Ялангуяа шинэ техник технологийн тал дээр. Гэхдээ залуу инженерүүд ажлын талбайд хүнд сурталгүй ажиллаж, аливаа ажлыг цагт нь хийж гүйцэтгэж, харилцаа, өөрийгөө хөгжүүлэх, суралцах, удирдах, хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг ханган ажиллах гэх мэт тал бүрийн өндөр мэдлэг, туршлагатай болох ёстой. Ер нь залуу инженерүүд өөрсдийгөө байнга хөгжүүлж, боловсруулж байх хэрэгтэй. Японд шинэ, залуу инженерүүдийг эхний 3-5 жил өндөр шаардлагатай ажиллуулж, 5 жил болсны дараа инженерийн удирдлаган доор тодорхой ажил хариуцаж ажиллахыг зөвшөөрдөг. Бараг 15 орчим жил ажиллаад барилга хариуцах эрхтэй болдог. Барилга гэдэг хамтын хүчээр босч, олон хүний хүчин чармайлт, оролцоотойгоор зурган дээр байгаа барилга бодит болон сүндэрлэдэг. Тиймээс багаа сайн бүрдүүлэх хэрэгтэй. Нэг хүний алдаанаас болж тухайн баг цаашлаад барилга, байгууллагын нэр хүнд унах, осол эндэгдэл гарах эрсдэлтэй байдаг. Мэс заслын эмч алдаа гаргахад нэг хүний амь яригдана, харин инженер хүн алдаа гаргахад олон мянган хүний алтан амь яригддаг. Мөн инженер хүн олон ажлыг зэрэг зохион байгуулж ажиллах шаардлагатай учраас төлөвлөгөөг маш нарийн, тодорхой гаргаж сурах хэрэгтэй. Ажилчдаа удирдана, барилгын материалаа цаг тухайд нь авчирч, чанарыг нь алдагдуулахгүй ашиглах тал дээр анхаарна. Наад зах нь авто замын түгжрлээс болоод бетоны технологи алдагдах эрсдлийг тооцоолох шаардлагатай. Үүгээр зогсохгүй ямар материалыг өвөл, ямар материалыг зун захиалах уу, хадгалалтын хугацаа, горим ямар байх, хаана хадгалах, хэрхэн зөөх, зөөхөд ямар нэгэн технологи шаарлагатай юу гээд бүгдийг хооронд нь уялдаатай, зөв төлөвлөж сурах нь чухал. Жишээлбэл, чийглэг орноос ирсэн модон материалууд манай 1000м-ээс дээш өндөрт ирээд хаталт, агшилт хүртэл өгч инженерүүд болон худалдан авагчдын санааг зовоодог. Иймээс ажлын төлөвлөлт хийхдээ хамгийн наад зах нь үдээс өмнө, хойно, 7 хоног, сар, жил, цаашлаад 5, 10 жилийн төлөвлөгөөг гаргаж ажилладаг байх ёстой. Мөн ажлын төлөвлөлтөө ахин дахин нарийн нягталж олон талаас нь сэтгэл гаргаж төвлөрч, олуулаа хэлэлцэж байх хэрэгтэй. Баг хамт олны найрсаг харилцаа, хамтын сайн үр дүнтэй ажиллагаа, ажлын таатай орчин бүрдүүлэх нь удирдах албаны ажилтнаас шууд хамааралтай. Миний хувьд хамт олон, ажилчиддаа байнга урам өгч алдааг дахин давтахгүй байх талд зөвлөгөө өгч дэмжихээс гадна өөрөө үлгэр жишээ болж ажиллахыг зорьдог.
-Олон улсад барилгын салбар ногоон байгууламж, эко барилгуудад анхаарах болсон. Танай компани энэ талд хэрхэн ажиллаж байгаа вэ?
-Барилгын зарим төсөл зургандаа ногоон байгууламжийг тусгадаг боловч ажил гүйцэтгэх явцдаа санхүүг нь танах, бүр хийхгүй тохиолдол ч байгаа харагддаг. Үнэнийг хэлэхэд инженерүүд бидний хувьд төслийг санаачлагчид болон зураг төслийн даалгаврын дагуу л ажлыг гүйцэтгэхээс өөр боломж, мэдэл байхгүй. Өмнө нь ажиллаж байсан “Суруга Монгол” ХХК-ны төсөл ногоон байгууламжийг дээд зэргээр бий болгосон. Тэр хэмжээгээрээ хөрөнгө санхүү их зарсан. Гэхдээ одоо хотын төвд цэцэрлэгжүүлэлт бий болгож, ногоон байгууламжтай барилга барих бараг боломжгүй болсон. Харин Яармаг руу юм уу эсвэл хотын зах руу баригдаж байгаа барилгыг ногоон байгууламжтай нь төлөвлөж барих хэрэгтэй юм. Мөн гэр хорооллын дахин төлөвлөлтүүдэд бас төсөл санаачлагчид анхаарна гэдэгт итгэлтэй байгаа.
-Цаашдаа Монголынхоо барилгын салбарт өөрийнхөө хувь нэмрийг хэрхэн оруулъя гэж бодож байна. Ирээдүйн төлөвлөгөөнийхөө талаар бидэнтэй хуваалцахгүй юу?
-Мэргэжилдээ эзэн нь болж ажиллахсан гэж хүсдэг. Учир нь, намайг өдий зэрэгтэй хүн болгож өсгөж хүмүүжүүлсэн аав, ээж минь “Миний хүү хийсэн бүтээсэн зүйлтэй, түүгээрээ бахархаж сайн хичээж ажиллаарай” гэж үргэлж захидаг юм. Иймээс нэгэнт энэ мэргэжлийг сонгосон учраас ажилдаа эзэн болж итгэлийг нь алдахгүйгээр барилгын салбартаа үр бүтээлтэй ажиллахыг хичээж яваа жирийн нэг инженер. Ер нь хүн болгон захирал болох албагүй шүү дээ. Нэлээд олон жил барилгын салбарт ажиллалаа, хувийн компаниа байгуулж болоогүй юм уу гэж хүмүүс их асуудаг. Миний хувьд мэргэжлээ илүү сайн эзэмшиж, өөрийгөө хөгжүүлэхийг зорьж ажилладаг. Мөн удирдлагатайгаа нягт хамтран ажиллаад өөрийнхөө мэргэжлийн үр шимийг хүртэх нь хувь хүний хувьд илүү чухал. Мэргэжилдээ эзэн нь болсноор чанартай, сайхан барилгуудыг эх орондоо сүндэрлүүлж хувь нэмрээ оруулах болно.