Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Мэдээлэл технологийн өндөр оролцоотой энэ цаг үед бидэнд асар их боломж бий
“Барилга.МН” сэтгүүл зочид сэтгүүлчээс үл хамааран хоёр биедээ асуулт тавьж, хариулах зарчмаар явагддаг дуэль ярилцлага хүргээд багагүй хугацаа өнгөрчээ. Сар бүр тогтмол хүргэдэг энэхүү булангийн энэ удаагийн зочдоор “Термигас Импианти технологи” ХХК-ийн захирал Раффаеле Орефиче, “Эн Си Ди Групп”-ийн барилгын инженер С.Удвал нар оролцож, барилгын салбарын тухай болоод өөрсдийн үзэл бодол, хүсэл тэмүүллийнхээ талаар ярилцсан юм.
Монголчууд Өмнөд болон Зүүн өмнөд азийн хүмүүстэй харьцуулахад тэс өөр
Раффаеле Орефиче: Юуны өмнө хоёулаа хоёр биенээ танилцуулж, хийж хэрэгжүүлсэн болон ажиллаж байсан төслийнхөө талаараа ярилцлагаа эхлэх үү?
С.Удвал: Юуны өмнө тантай ярилцана гэдгээ мэдээд их л эмээж байлаа. Гэхдээ үүний зэрэгцээ бас баярлаж байсан. Учир нь, тантай ярилцсанаар таны туршлага, мэдлэг чадвараас бага ч гэсэн зүйлийг мэдэж, ойлгож авах болсондоо олзуурхаж байна. Мэдээж бидний ярилцлага үр дүнтэй, басхүү өгөөжтэй болно гэдэгт итгэлтэй байна. Миний хувьд 2011 онд БНХАУ-ын Хэбэй их сургуулийг Иргэний ба үйлдвэрийн барилгын инженер мэргэжлээр төгссөн. Эхлээд 2011-2013 онд ТЭЦ-IV ХК-ийн өргөтгөл, “Гранд Хилл” зочид буудлын угсралт, 2013 оноос “Эн Си Ди Групп”-т барилгын инженерээр “Ривер гарден”, “Тайм скүэр” төслүүдэд ажиллаж байсан. Харин одоо “Гарден сити” төсөл дээр ажиллаж байна.
Раффаеле Орефиче: Бидэнд ч залуу инженерүүдээсээ суралцах зүйл их шүү дээ. Иймээс миний хувьд ч залуу инженертэй ярилцана гэдэг сайхан байна. Би архитектор, бүтээцийн инженер мэргэжилтэй. Манай “Термигас Импианти технологи” нь Италийн компани бөгөөд 2009 оноос Монголд үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Гэхдээ миний хувьд 4 жил гаруй хугацаанд компаниа төлөөлж Монголд ажиллаж байна. Түүний өмнө Вьетнамд 8 жил, Хятад, Шанхай, Испани болон Европын орнуудад мөн хугацааны турш ажиллаж байсан. Энэ хугацаанд ихэвчлэн орон сууц, оффисийн барилга, байгууламж, зочид буудлын төсөл дээр ажилласан. Харин Монголд ирэх үед манай компани “Хан хиллс” төсөл дээр ажиллаж байсан тул түүнийг үргэжлүүлж ажиллаад дараа нь “Улаанбаатар” зочид буудлын газар доорхи 2 давхар гараашийн сантехник, цахилгаан зэрэг бүх системийн төсөл дээр ажилласан. Үүний зэрэгцээ жижиг төслүүд дээр ч ажиллаж байсан. Үүнээс гадна манай байгууллагын үйл ажиллагаа гадаадын нэр хүндтэй брэндүүдийн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан, борлуулах чиглэлд ажилладаг. Иймээс Монголд хэрэгжиж байсан маш олон төсөл дээр гүйцэтгэл хийгээгүй ч материал нийлүүлэлтийг хариуцан ажилласан. Харин төв компанийн хувьд олон улсад сантехник, цахилгааны системүүдийн угсралт, зураг төсөл боловсруулалт, материал нийлүүлэлт, гүйцэтгэл, зөвлөх, төлөвлөлт болон менежментийн чиглэлээр 60 жил үйл ажиллагаа явуулж байна. Ажиллах хүрээ нь худалдааны төв, үйлдвэр, зочид буудал, орон сууц, эрдэм шинжилгээний төв, эмнэлэг, оффисын барилгууд гэх мэт олон салбарыг хамардаг ч эмнэлгийн барилга байгууламжаар илүүтэй мэргэшсэн. Европт хамгийн томд тоооцогдох нэртэй эмнэлгүүдийг барьж байгуулахаас гадна эдгээр эмнэлгийн барилгынх нь засвар, үйлчилгээг хариуцдаг. Мөн үйлдвэрийн барилга байгууламж, Европийн хэд хэдэн орны метроны сүлжээн дээр ажиллаж байсан. Италийн нэг км үргэлжилсэн “Улаан км” барилга, цементийн лабораторийн барилга, Миланы “Босоо ой” зэрэг бидний барьж байгуулсан олон барилга, байгууламж дэлхийд нэр хүндтэй архитектурын шагналыг удаа дараа хүртэж байсан.
С.Удвал: Монголд анх ирсэн сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу. Сэтгэлд сайхан санагдсан зүйл юу байв. Мэдээж шүүмжилмээр зүйл ч харагдсан болов уу. Энэ талаар илэн далангүй ярихгүй юу?
Раффаеле Орефиче: Би их аялах дуртай тул Өмнөд болон Зүүн өмнөд азийн олон орноор аялж байсан. Энэ орны хүмүүстэй харьцуулахад монголчууд тэс өөр санагдсан. Иргэд нь ч европ төрхтэй. Хүмүүсийн зан араншин, аливаа зүйлд хандах хандлага нь ч Азийн бусад орноос нэг л өөр. Барилга байгууламжинд ч ийм өнгө аяс шингэсэн. Магадгүй энэ нь ОХУ буюу хуучнаар ЗСБНХУ-тай харилцаатай байсантай холбоотой байх. Гэхдээ миний хувьд тус улстай хамтран барьж босгосон барилга байгууламжууд үнэхээр сонирхолтой, сайхан санагдсан. Өөрөөр хэлбэл, төлөвлөлт сайтай буюу орон зай нь зөв, хуваарилалт, зохион байгуулалт сайтай. Орон сууцны хороололдоо хүний хэрэгцээний бүх асуудлыг нэг дор цогцоор шийдэж чадсан нь үнэхээр таалагдсан. Уучлаарай, одоо шүүмжлэлтэй санагдсан зүйлээ хэлье. Харин сүүлийн үеийн барилга байгууламж нь ямарч төлөвлөлт, зохион байгуулалтгүй. Магадгүй нэг талаар хуучин, шинэ барилга, байгууламжийн нэгдэл сонирхолтой архитектур гэж харагдаж болно. Гэвч эмх замбараагүй, зохион байгуулалт, төлөвлөлтгүй байдал нь эргээд автомашины түгжрэл, бөөгнөрөл, агаарын бохирдол, хүмүүсийн уур бухимдлын гол үндэс, суурь нь болж байна. Ер нь явган хүнд биш автомашинд зориулсан л хот гэлтэй.
С.Удвал: Үнэхээр тантай санал нийлж байна. Энэ бүхэн нийслэлийн хот төлөвлөлт, ерөнхий төлөвлөгөөний хэрэгжилт, хяналт сул, уялдаа холбоогүй байгаатай шууд холбоотой. Газар олголт замбараагүй. Газраа худалдаж авсан л бол тэндээ юу ч барьж болно гэж ойлгоод байх шиг. Орон сууц барихдаа ногоон байгууламж, хүүхдийн тоглоомын талбай, сургууль цэцэрлэг, эмнэлэг зэргийг төлөвлөхгүйгээр барьчихдаг. Ер нь энэ талд төрийн хяналт, зохицуулалт муу байна гэж боддог.
Раффаеле Орефиче: Барилга байгууламж барьж буй компани, аж ахуйн нэгж бүрийн хамгийн түрүүнд анхаарах зүйл нь оршин суугчид, үйлчлүүлэгдийнхээ тав тухыг хангах, ногоон байгууламжтай орчин бүрдүүлэх. Гэтэл нэлээдгүй нь үүнийг орхигдуулж хэдхэн автомашины зогсоол хийчихээд боллоо гээд үзээд байх шиг. Харин “Эн Си Ди Групп”-ийн хувьд өөр гэж би дүгнэдэг. Иймээс танай компанийн энэ талд баримталдаг зарчмын талаар сонирхож болох уу?
С.Удвал: Манай компани хотхон дотор оршин суугчдын хэрэгцээг хангасан бүхий л үйлчилгээ, хэрэгцээт орчныг нэг дор бүрдүүлнэ гэсэн зарчмыг баримталсан. Зөвхөн орон сууц биш эмийн сан, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, дэлгүүр, супермаркет гээд хүний хэрэгцээтэй бүх үйлчилгээг хотхондоо бүрдүүлсэн. Тэр ч утгаараа “Ривер Гарден”, “Тайм скуэр” хотхоны оршин суугчид аль нэг үйлчилгээг авахын тулд хотхоноосоо гарах шаардлагагүй болж байгаа юм. Ногоон байгууламж, ногоон орчин, хиймэл нуур, спорт талбай болон хүүхдийн тоглоомын талбай гээд гэр бүлийн гишүүд бүгдээрээ чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх боломжтой орчинг бий болголоо. Цаашлаад зоогийн газрууд, гоо сайхны үйлчилгээ, банк, сургалтын төвүүд, хүүхдийн цэцэрлэг, сургууль, фитнесс клубууд, усан бассейн гээд бүгд байна. Эндээс дараа, дараагийн төслүүддээ баримтлах компанийхаа алсын харааг тодорхой болгосон байгаа. Эрхэм зорилгоо “Ногоон ирээдүйг бүтээнэ” гэж тодорхойлоод “Эн Си Ди Групп” ногоон технологи, ногоон барилга, ногоон орчин, ногоон байгаль руу тэмүүлж ажиллах зорилго тавиад ажиллаж байна.
Раффаеле Орефиче:Танайх хот төлөвлөлтийн дагуу мөн улсаас баталсан норм дүрмийн дагуу барилга байгууламжаа барьдаг уу эсвэл өөрийн тогтоосон хэм хэмжээний дагуу бүтээн байгуулалтаа хийдэг үү?
С.Удвал: Батлагдсан норм дүрэм, стандартыг дагаж мөрдөхөөс гадна дэлхийн стандартад нийцсэн дэвшилтэт техник, технологийг эх орондоо нэвтрүүлж, эх орныхоо хөгжил цэцэглэлтэд нэмэр болж ажиллахыг зорьдог. Мөн агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлд бусаддаа үлгэр дуурайл болохуйц ногоон байгууламж, хотхоны тохижилтын стандартыг хэрэгжүүлэн сүүлийн 10 гаруй жилийг орон сууц, үйлчилгээний цогцолбор жишиг хотхон байгуулах чиглэлээр дагнан ажиллаж байна.
Раффаеле Орефиче:Үнэхээр Монголд жишиг стандартыг тогтоож чадсан сайн төсөл гэж би боддог. Гэхдээ эрсдэлийг нь тухайн үед хэрхэн тооцож байсан бол?
С.Удвал: Зах зээлийн тухайд манай компани өөрсдөө ч, судалгааны байгууллагуудаар судалгаа хийлгэж байсан. Гэтэл барилгын компаниуд маань зураг төслийнхний гаргасан зургийн дагуу гүйцэтгэл хийдэггүй, зурагт тусгасан тав тухтай орчин, өнгө үзэмжийг тусгаж өгдөггүйд иргэдийн зүгээс их шүүмжлэлтэй ханддаг. Харин манай компаний хувьд төслүүдээ яг зураг төслийнх нь дагуу гүйцэтгэж, цаасан дээрх төлөвлөлтийг бодит биелэл болгохыг зорьж ажилладаг. Эрсдэл бол аль ч төсөлд байдаг зүйл болов уу. Зах зээлээ судлаад хэрэглэгчид яг юу хүсэж байна, тэр бүтээгдэхүүнийг нь өгч чадвал харьцангуй эрсдэл багатай. Харин зах зээлээ судлахгүйгээр бүтээгдэхүүнээ гаргах нь өөрөө маш том эрсдэл юм. Энэ зах зээлд байгаа захиалагч, худалдан авагчидтайгаа бид аль болох ойр байхыг хичээж тэд юу хүсч, юуг мэдэрч байгааг цаг алдалгүй сонсож, олж мэдэж дараагийн төслүүддээ тусгахыг зорьдог. Ингэснээр эрсдлийг тодорхой хувиар бууруулж байгаа гэж боддог.
Өрсөлдөөн байгаа газарт ямар нэгэн ялгарал бий болно
Раффаеле Орефиче: Миний хувьд ойлгохгүй байгаа нэг зүйл нь танай компани энэ бүх норм дүрмийн дагуу ажилладаг атал яагаад зарим нэгэн нь үүнийг баримталдаггүй юм бэ. Ер нь нэгдсэн норм дүрэм гэж байх ёстой биз дээ. Эсвэл энэ бүхнийг заавал баримтлах шаардлагагүй юм уу. Үүнд хариулт өгөхгүй юу?
С.Удвал: Мэдээж баримтлах норм дүрэм, стандарт байлгүй яахав. Миний бодлоор засаг солигдох бүрт бүх зүйл өөрчлөгдөөд барилгын салбарын хөгжилд тушаа болоод байна. Боловсрол, соёл урлаг, эрүүл мэнд, уул уурхай, аялал жуулчлал, эдийн засаг, барилга гээд л бүхий л салбараа хөгжүүлэхээр зорьсон тогтвортой, удаан хугацааны бодлоготой, цалин хөлсний хэмжээ нь амьдралд бүрэн хүрэлцээтэй, шударга үнэн байдлыг бодитоор хэрэгжүүлэх шаардлагатай юм. Гэхдээ сүүлийн үед орон сууцны барилгын салбар маань харьцангуй өрсөлдөөн ихтэй, хэрэглэгчид нь өөрсдөө шаардлага тавьдаг хариуцлагатай зах зээл болон төлөвшиж байна гэж боддог. Өрсөлдөөн байгаа газарт ямар нэгэн ялгарал бий болж, сайн хийж чаддаг чиглэл тус бүрээрээ дагнаад хөгжих боломж бүрдэнэ. Шударга өрсөлдөөн салбарын зах зээлийг эрүүлжүүлж, хөгжүүлж, чанаржуулна гэж боддог.
Раффаеле Орефиче: Уг нь Улаанбаатар том хот биш. Байнгын оршин суугч нь 1.3 сая орчим. Гэтэл 20 сая хүн амтай хот шиг л агаарын бохирдол, авто замын бөглөрөлтэй. Авто замыг хооронд нь холбож, түгжрэлийг сааруулах боломжтой гол, гол хэсэгт байшин барилга барьчихсан байх жишээтэй. Уг нь аль ч улсад шинээр барилга байгууламж барихдаа тохижилт болон бусад зүйлс нь орчинтойгоо хэр зохицож байгаа эсэх, хэдий хэмжээний хүн амд тохирох, ямар төлөвлөлт хийвэл тухайн орчинд хэрэгцээтэй байхыг хамгийн түрүүнд судалж судалгаа хийдэг. Үүний дараа барилга, байшингийн өнгө загвар, хэлбэр хэмжээ, тохижилт, зам талбайн төлөвлөлт ордог. Ер нь архитектурыг хотын нэгдсэн төлөвлөлттэй цогц байдлаар авч үзэхийг хэлдэг болов уу гэж би боддог. Гэтэл Улаанбаатарт баригдаж буй зарим барилга байгууламжинд ийм зүйл огт тусгагддаггүй. Энэ талд төрөөс нэгдсэн хөтөлбөр төлөвлөгөө байж, түүнийг нь баримталж ажилладаг баймаар юм.
Раффаеле Орефиче: Салбарын гал тогоонд нь ажиллаж байгаа хүний хувьд таны бодлыг сонсмоор байна. Яг хаана энэ бүхэн алдагдаад, ингэж эмх замбараагүй хотжилт бий болоод байна вэ?
С.Удвал: Энэ бол хот төлөвлөлттэй шууд холбоотой. Уг нь хот төлөвлөлт гэдэг зүйл бий. Гэхдээ засаг төр солигдох бүрт мэргэжлийн бус хүмүүс салбарт орж, ажилд их саад болдог. Ер нь Барилга, хот байгуулалтын яам болон хот төлөвлөлтийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн захиргааны байгууллагуудад мэргэжлийн бус хүмүүс ажилласантай холбоотой болов уу. Мөн салбарын техникийн бодлого, норм стандартын шинэчлэл хөгжлийн хурдаас хоцорч, удаан байна. Үүний зэрэгцээ манай салбарт эрдэм шинжилгээ судалгааны бие даасан байгууллага нэн шаардлагатай байгаа. Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, судалгаа, үнэлгээ, дүгнэлтгүйгээр яаж ч бодлогоо тодорхойлох билээ гэж боддог юм.
С.Удвал: Архитектор мэргэжлийг Та яагаад сонгох болсон бэ. Үүнд таны гэр бүлийн байдал нөлөөлсөн үү эсвэл өөрийн хүсэл сонирхлын дагуу юу?
Раффаеле Орефиче: Миний хувьд аав маань барилгын салбарт ажиллаж байсан нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн. Гэхдээ хамгийн гол нөлөөлсөн зүйл бол төрсөн эх нутаг минь. Италийн нэг хуучны хотод төрж өссөн бөгөөд ер нь Италийн хот төлөвлөлт, архитекторыг хүн бүр сонирхохгүй байхын аргагүй. Би их аялах дуртай. Аялж буй тухайн улс орны хот төлөвлөлт, архитектур нь миний сонирхлыг их татдаг байсан. Энэ бүхэн мэргэжлээ сонгоход хүчтэй нөлөөлсөн болов уу. Их сургуульд 5 жил архитектуроор суралцаад түүний дараа үргэлжлүүлж нарийн мэргэжлээр суралцах ёстой байдаг. Иймээс газар хөдлөлийн бүтээцийн мэргэжил сонгоод 3 жил суралцсан. Дараа нь энэ чиглэлээрээ докторын зэрэг хамгаалж байсан. Учир нь, Итали газар хөдлөлийн идэвхитэй бүсэд байрладаг бөгөөд давтамж нь ойрхон болдог. Үүнд түүхийн дурсгалтай хот, барилга байгууламжууд багагүй өртөж эвдэрч гэмтэх нь ч нэлээдгүй. Иймээс нийгэмд тулгамдаад буй энэ мэт асуудлыг шийдвэрлэхэд миний оролцоо, хувь нэмэр юу вэ гэж бодоод дээрх мэргэжлээр суралцсан юм.
Раффаеле Орефиче: Харин таны хувьд энэ мэргэжлийг яагаад сонгох болов. Миний бодлоор эмэгтэй хүнд жаахан хүнд, хэцүү биш үү?
С.Удвал: Миний хувьд мэргэжил сонгоход нөлөөлсөн зүйл байхгүй ээ. Ерөнхий боловсролын сургуульд суралцаж байхдаа л сонирхож эхэлсэн. Анх энэ мэргэжлийг сонгох үед аав, ээж минь дургүйцэж байсан ч миний сонголтыг хүндэтгэж БНХАУ-ын Хэбэйн их сургуульд суралцахаар явж байсан. Суралцахаар очих үед таны хэлсэн шиг эмэгтэй хүнд суралцахад бэрхшээлтэй, хүнд хэцүү гэсэн шалтгаанаар гадаад оюутныг барилгын инженер мэргэжлээр сургахгүй гээд хүлээж аваагүй. Иймээс учир байдлаа тайлбарласан өргөдөл бичиж өгөөд сарын дараа суралцах эрхээ авч байлаа. Тухайн үед тулгарч байсан саад бэрхшээлийг даван туулж дөрвөн жил амжилттай суралцаж төгссөн. Одоо сонгосон мэргэжлээрээ бахархаж мэргэжилдээ эзэн байхыг хичээн ажиллаж байна.
Архитектур хүний нүдээр харахад Монголд маш их боломж бий
С.Удвал: Таны энэ амьдралдаа баримталдаг зарчим тань юу вэ?
Раффаеле Орефиче: Хувь хүнийхээ хувьд ч, ажил мэргэжил дээрээ ч Маслоугийн гурвалжинг гол зарчмаа болгож, баримтлахыг хичээж ажилладаг. Тодруулбал, менежментийн ухаанд нэрд гарсан судлаач Абрахам Маслоугийн гаргасан хэрэгцээний 5 шатлалын онол гэсэн үг. Эхнийх нь физиологийн хэрэгцээ буюу хүн амьд явахад зайлшгүй чухал зүйлс болох хооллох, хувцаслах, орон гэртэй байх, унтаж амрах гэх мэт амьдралын нэн чухал хэрэгцээ. Хоёр дахь нь аюулгүй байх буюу ирээдүйдээ итгэлтэй байх хэрэгцээ. Энэ хэрэгцээний илрэл бол даатгал, тэтгэвэр тэтгэмж, баталгаатай, найдвартай ажлын байр, ажиллах ая тухтай нөхцөлөөр хангагдсан мэргэжил, боловсролтой юм. Удаах нь нийгмийн хэрэгцээ буюу оролцооны хэрэгцээ. Өөрөөр хэлбэл, хэн нэгэнд хамаатайгаа мэдрэх бусад хүмүүст хүн ёсоор үзэгдэхээ мэдрэх, дотночлох хайрлагдах, дэмжигдэхээ мэдрэх гэх мэт социоль харилцан үйлчлэлийн хэрэгцээ. Түүний дараа хүндлүүлэх хэрэгцээ. Үүнд өөрийгөө хүндлэх хувийн амжилт, мэдлэг чадвар, хүрээлэлдээ хүндлүүлэх, хүлээн зөвшөөрүүлэх хэрэгцээ багтдаг. Хамгийн сүүлийнх нь өөрийгөө илэрхийлэх хэрэгцээ буюу өөртөө байгаа хүч бололцоог борлуулах, хувь хүний хувьд өсөн дэвжих юм. Энэ бүхнийг баримталж нөгөө талаар хийж байгаа ажил минь урт хугацааны, чанартай байж, худалдан авсан хүндээ үнэ цэнээ өгөх тийм эрхэм байгаасай гэж боддог.
Раффаеле Орефиче: Харин өөрийн тань хувьд ажилдаа болон амьдралдаа баримталдаг зан чанар чинь юу вэ?
С.Удвал: Би цаг баримталж, аливааг эмх цэгцтэй, сайн хийхийг хүсдэг. Мөн худлаа ярьдаг хүнд дургүй. Өөрөө ч гэсэн худлаа, хуурамч зан гаргахгүй юмсан гэж хичээдэг. Хүн ер нь ямар ч зүйлд сэтгэлээсээ хандаж, зөв бодол, сэтгэлтэй явбал зам мөр нь зөв залагддаг гэдэгт итгэдэг. Залуучууд бидэнд сүүлийн үед маш их боломж бий болсон. Гагцхүү түүнийг зөв зүйлд л зориулах хэрэгтэй болов уу. Уг нь монголчууд бид оюуны чадамж өндөртэй гэгдэх боловч зарим залуус амар хялбар аргаар мөнгө олохыг боддог мэт санагддаг. Гэхдээ бас ухамсартай шантардаггүй, хүчирхэг, хүсэл мөрөөдөлтэй залуус зөндөө. Уг нь залуус бидэнд мэдээлэл технологийн өндөр оролцоотой цаг үед амьдарч байгаа тул боломж асар их харагддаг.
С.Удвал: Та чөлөөт цагаараа юу хийх дуртай вэ?
Раффаеле Орефиче: Аль улс, оронд байхаас шалтгаалдаг. Монгол орны хувьд хөдөө нутгаар аялах их дуртай. Байгалийн дурсгалт бүх газрыг бараг очиж үзсэн. Тэр дундаас хуучин сүм, хийдийн барилга, түүний архитектур төлөвлөлтийг нь илүү их харах дуртай. Хэнтий аймаг маш их таалагдсан. Ялангуяа, нэрийг нь хэлж мэдэхгүй байна, хуучин сүмийн тэр нэг барилга, тэр орчмын байгаль нь үнэхээр хараад ханамгүй. Ингэж аялахдаа тухайн аймгийн төвийн хот төлөвлөлттэй нь ч заавал танилцдаг. Харин хотод байхдаа найзуудтайгаа гадуур хооллонгоо санал бодлоо солилцож ярьж хөөрөх дуртай шүү.
С.Удвал: Мэргэжлийн хүний хувьд Та Монголын барилгын салбарт ололттой тал юу гэж харж байна вэ?
Раффаеле Орефиче: Архитектур хүний нүдээр харахад Монголд маш их боломж харагддаг. Тухайлбал, хотын хуучин барилга, байгууламжуудыг сэргээн засварлах боломжтой. Энэ бол нэг давуу тал. Хуучин барилга байгууламж гэхээр л хүмүүс нураах, буулгах талаар боддог. Миний хувьд эсрэг байр суурьтай байдаг. Тэр барилгууд бүгд он цагийн түүх, дурсгалын гэрч байсаар ирсэн. Хуучны барилга байгууламж тухайн үеийн хөгжил дэвшил, инженер хүний арга ухааныг шингээж байдаг. Мөн асар олон хүний дурсамжийг шингээн оршдог. Тиймээс аль болох засч залруулж, хүчитгэн бэхжүүлж, хайрлах хамгаалах талаас нь бодох хэрэгтэй. Европын орнууд үүнд анхаарч ажилладаг бол Азийн орнууд ийм барилгуудаа буулгаад шинээр барьдаг. Хоёрдугаарт, дагуул хотуудыг шинээр барих, хөгжүүлэх бүрэн боломжтой. Нөгөө талаар Монголд хуулбарласан төсөл биш өөрийн гэсэн өнгө төрхтэй, улсынхаа хот төлөвлөлт, соёлтой уялдсан архитекторууд шинээр гарч ирэх боломж байна. Яг одоогийн байдлаар Монгол Улсыг, Улаанбаатар хотын хэв шинжийг илэрхийлэх барилга байгууламж хамгийн их үгүйлэгдэж байна. Жишээлбэл, Шангрилла бол Европ, Азийн аль ч хотод байдаг л барилга.
С.Удвал: Монгол хэв шинжийг харуулсан барилга байгууламж үнэхээр ховор гэдэгтэй санал нийлнэ. Шинээр баригдсан барилга байгууламжийн дийлэнх нь гаднаас хуулбарласан хэв шинжтэй. Гэхдээ удахгүй үндэсний хэв шинжийг агуулсан, өв уламжлал үүх түүхээ харуулсан түүнийг илэрхийлсэн мөн хотын өнгө төрхийг тодорхойлсон барилга байгууламжтай болно гэдэгт итгэлтэй байдаг. Дэлхийн шинэ техник технологиийн эрин зуунд хөл нийлүүлэн хурдацтай хөгжих боломж их байна.
-Раффаеле Орефиче: Монголд ажиллаж байгаа барилгын инженерүүдийн хувьд хүндрэлтэй тал нь юу вэ. Мөн Монгол инженерүүдийн чадвар гадаадын инженерүүдтэй харьцуулахад хэр гэж Та бодож байна?
С.Удвал: Томоохон төсөл дээр хамтран ажиллаж байсан гадаадын инженерүүдийн чадвар манай инженерүүдийн чадвар хоёрын хооронд том ялгаа олж хараагүй. Манайхан эн тэнцүү, магадгүй хурдтай сурах, дасан зохицох чадвараараа илүү ч байж магад. Харин мэргэжлийн диплом, эсвэл хэлний мэдлэгээрээ л дутмаг байж болох юм. Хүндрэлтэй тал нь байгаль, цаг агаарын эрс тэс өөр нөхцөл болов уу. Бидний хувьд жилийн дөрвөн улирал ажлаа сул зогсолтгүйгээр зөв төлөвлөж, хөдөлмөрийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг нэн тэргүүнд тавьж, чанарыг эрхэмлэн ажилладаг.
Гоё сайхан барилгад биш байгаль орчинд ээлтэй, эко технологи нэвтрүүлсэн төсөлд шагнал олгодог
Раффаеле Орефиче: Уучлаарай, дам сонссон нэг асуудлыг тодруулж асууя. “Ривер гарден”, “Тайм скүэр” зэрэг хотхон нь голд ойрхон буюу усан дээр баригдсан тул асуудал дагуулж магадгүй гэж байсан. Энэ талаар тайлбар өгөхгүй юу?
С.Удвал: Зөвхөн эдгээр хотхон биш Улаанбаатар хот нь голын ай сав учир хөрсний усны түвшин өндөр байдаг. Хамгийн гол нь сууриас эхлээд системтэйгээр зөв төлөвлөж тооцоолох ёстой. Манай компаниийн хувьд хэрэгжүүлж буй бүхий л төслийн төлөвлөлт, барилгын зураг төсөл, инженерчлэлийн шийдлийг гаргахдаа борооны ус болон бусад байгалийн болзошгүй эрсдлийг Монгол Улсад мөрдөгдөж буй хууль тогтоомж, Барилгын норм, дүрэм, стандартын дагуу тооцоолон төлөвлөж, гүйцэтгэдэг. Түүнчлэн “Ривер гарден” хотхоны хувьд төслийг хэрэгжүүлэх явцдаа үерийн уснаас хамгаалах төмөр бетон даланг нэмж барьж байгуулсан.
С.Удвал: Харин Италид энэ тохиолдолд хэрхэн төлөвлөж, ажилладаг бол?
Раффаеле Орефиче: Итали газар нутгийн хувьд далай руу түрж орсон байдалтай тул хөрсөн доороо маш их устай. Их чийглэг учраас усны асуудал маш их. Иймээс мянган, мянган жилийн өмнөөс үүний эсрэг арга хэмжээ авч сурсан, туршлагатай гэж хэлж болно. Бид барилгыг барих явцдаа суурин дээрээ ус зайлуулах системийг суурилуулдаг. Гэхдээ энэ систем бүх оронд байдаг.
С.Удвал: Танай компанийн хэдэн хувийг монгол ажилтан эзэлдэг бол. Ямар шалгуураар ажилтнуудаа сонгож авдаг вэ?
Раффаеле Орефиче: Термигас 11 улсад салбартай. Иймээс хэрвээ энд эмнэлэг барих бол мэргэжилтнүүдээ авчирч ажиллуулдаг. Түүнээс Улаанбаатарт байнгын ажиллах ажилтан тэр бүр шаардлагагүй. Харин монгол ажилтнуудын хувьд зуучилдаг агентуудаар дамжуулан авч эхэлснээр өөрийн гэсэн тодорхой баазтай болсон. Зарим тохиолдолд жижиг туслан гүйцэтгэх ажил дээр хүн авч ажиллуулаад үнэхээр чадварлаг бол манай компанид ажиллах санал тавьдаг. 3 сарын хугацаатай ажиллуулаад чадвартай бол гэрээг нь сунгадаг.
С.Удвал: Дэвшилтэт техник технологи нэвтрүүлэх чиглэлд хэрхэн ажиллаж байна вэ?
Раффаеле Орефиче: Шинэ дэвшилтэт гэхээсээ илүүтэй олон улсад өргөн ашигладаг, үр өгөөжөө өгсөн монголчууд мэддэг атлаа ашиглаж, хэрэглэж чадахгүй байгаа тэр л технологиудыг нэвтрүүлэх, хэрэглүүлэхийг зорьж нарны эрчим хүч, газрын гүний дулаан, дулааны насос гэх мэтчилэн зүйлсийг нэвтрүүлж ажиллаж байна. Гэхдээ энэ мэт төсөл дээр дотоодын компаниуддаа дэмжлэг үзүүлдэг, тэндээс илүү үйлдвэрлэсэн энергийг нь худалдаж авах эсвэл ийм төсөл хэрэгжүүлж байгаа компанийг татвараас хөнгөлөх зэрэг үйлчилгээг төр засаг нь үзүүлдэг байх ёстой. Эдийн засгийн хувьд дэмжих хөшүүрэг байх ёстой. Энэ бүхнийг бодлогын хувьд шийдэж өгөх ёстой гэсэн үг. Италид ч энэ талд их дэмжлэг үзүүлдэг. Гоё сайхан барилгад биш байгаль орчинд ээлтэй, эко технологийг амьдралд нэвтрүүлсэн төсөлд шагнал их олгодог. Нөгөө талаар миний хувьд санаа зовоож буй зүйл нь бүтээгдэхүүний чанар гэдэг асуудал. Зарим бараа бүтээгдэхүүн дээр чанар стандарт гэдэг зүйл яриад ч хэрэггүй. Уг нь Монгол улсад орж ирж байгаа бүх бараа, бүтээгдэхүүн чанартай байх ёстой. Сар эсвэл жил хүрэхгүй хугацаанд тараа таниулдаг зүйлийг импортлох ёсгүй. Яагаад гэвэл, энэ бүхний эцэст хэрэглэгч л буруутаад, чанаргүй зүйл оруулж ирсэн этгээд нь ямар ч хариуцлага хүлээхгүй харин ч ашиг олж үлдээд байна. Иймээс энэ талд хатуу бодлого, дүрэм байдаг бас түүнийгээ хатуу мөрддөг байх ёстой гэж бодож байна. Үнэндээ хуулийн дагуу ажиллавал энэ бүх асуудал үгүй болно. Төлөвлөлт гэдэг зөвхөн гадна харагдах үзэмжиндээ биш шүү дээ.
С.Удвал: Сүүлийн жилүүдэд хүн бүрийг эмзэглүүлж байгаа зүйл бол утаа. Монголд багагүй хугацааны турш ажиллаж байгаа дээр нь мэргэжлийн хүний хувьд асуухад энэ утааг бууруулах чиглэлд ямар санал бодол танд байдаг бол. Бид яавал энэ их утаанаас салах боломжтой гэж харж байна вэ?
Раффаеле Орефиче: Энэ бол үнэхээр нэн даруй шийдэх ёстой ажил. Хүн ам цөөхөн буюу 1.3 орчим сая байнгын оршин суугчтай хот дэлхийн хамгийн их агаарын бохирдолттой байна гэдэг үнэхээрийн хариуцлагагүй гэхээс өөр хэлэх зүйл алга. Агаар бохирдуулах хэмжээний үйлдвэрлэл энд явагдаад байна уу гэхээр үгүй. Зөвхөн хүмүүс халааж, дулаацахын тулд л энэ их утааг үүсгэж байна. Юуны өмнө аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад ил гал түлж байгаа явдлыг эрс хориглох хэрэгтэй. Зайсангийн амнуудад байгаа барилгын компаниудын харуул манаач нар нь байнга ил гал түлж, нүүрс хэрэглэж байгаа харагддаг. Үүнийг болиулах ёстой. Ер нь хатуухан бодлого барьж ажиллавал салах бүрэн боломжтой. Гэхдээ төрийн дээд байгууллагууд ингэж ажиллах хүсэл сонирхол байдаггүй юм уу гэж ажиглагдсан. Уучлаарай, энэ миний бодол шүү. Учир нь, хэдэн жил ярилаа, хийж, хэрэгжүүлсэн ажил байхгүй хэвээр өнөөдрийг хүрлээ. Нөгөө утаа нь одоо гамшгийн хэмжээнд хүрлээ. Барилгын компаниуд нь ч нийтийн биш хувийнхаа эрх ашигт илүү анхаараад байх шиг. Ямарч төлөвлөлт, дэд бүтэц, ирээдүйн хэрэгцээгээ тооцохгүйгээр хэн дуртай нь хашаа хатгаад байшин барилга барьж байна. Үүнийг хянаж зохицуулах бодлого, төлөвлөлт ч алга. Заримдаа бүр зүрх шимширдэг шүү.
С.Удвал: Миний бодлоор агаарын бохирдлоос ангижирч чадсан улс орнуудын бодитой үр дүнд хүрсэн туршлагуудаас судлах, гэр хорооллын дахин төлөвлөлт хийж, амины орон сууц барьж, ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлж байж энэ утаа багасах болов уу гэж боддог. Түүнээс шахмал түлш, яндан шүүгчээр бид утаанаас салахгүй. Ганцхан манай оронд энэ асуудал байна уу гэхээр үгүй. Агаарын бохирдолтой маш олон орон байсан. Харин энэ асуудлаасаа хэрхэн, яаж ангижирсан талаас нь судалж хэрэгжүүлбэл утаанаас салах боломж байна. Гэхдээ одооноос тууштай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж чадвал арван жилийн дараа гэхэд Улаанбаатар маань улам хөгжиж, илүү сайхан хот болно гэдэгт итгэдэг шүү.
Раффаеле Орефиче: Тантай санал нэг байна.
Монголчууд Өмнөд болон Зүүн өмнөд азийн хүмүүстэй харьцуулахад тэс өөр
Раффаеле Орефиче: Юуны өмнө хоёулаа хоёр биенээ танилцуулж, хийж хэрэгжүүлсэн болон ажиллаж байсан төслийнхөө талаараа ярилцлагаа эхлэх үү?
С.Удвал: Юуны өмнө тантай ярилцана гэдгээ мэдээд их л эмээж байлаа. Гэхдээ үүний зэрэгцээ бас баярлаж байсан. Учир нь, тантай ярилцсанаар таны туршлага, мэдлэг чадвараас бага ч гэсэн зүйлийг мэдэж, ойлгож авах болсондоо олзуурхаж байна. Мэдээж бидний ярилцлага үр дүнтэй, басхүү өгөөжтэй болно гэдэгт итгэлтэй байна. Миний хувьд 2011 онд БНХАУ-ын Хэбэй их сургуулийг Иргэний ба үйлдвэрийн барилгын инженер мэргэжлээр төгссөн. Эхлээд 2011-2013 онд ТЭЦ-IV ХК-ийн өргөтгөл, “Гранд Хилл” зочид буудлын угсралт, 2013 оноос “Эн Си Ди Групп”-т барилгын инженерээр “Ривер гарден”, “Тайм скүэр” төслүүдэд ажиллаж байсан. Харин одоо “Гарден сити” төсөл дээр ажиллаж байна.
Раффаеле Орефиче: Бидэнд ч залуу инженерүүдээсээ суралцах зүйл их шүү дээ. Иймээс миний хувьд ч залуу инженертэй ярилцана гэдэг сайхан байна. Би архитектор, бүтээцийн инженер мэргэжилтэй. Манай “Термигас Импианти технологи” нь Италийн компани бөгөөд 2009 оноос Монголд үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Гэхдээ миний хувьд 4 жил гаруй хугацаанд компаниа төлөөлж Монголд ажиллаж байна. Түүний өмнө Вьетнамд 8 жил, Хятад, Шанхай, Испани болон Европын орнуудад мөн хугацааны турш ажиллаж байсан. Энэ хугацаанд ихэвчлэн орон сууц, оффисийн барилга, байгууламж, зочид буудлын төсөл дээр ажилласан. Харин Монголд ирэх үед манай компани “Хан хиллс” төсөл дээр ажиллаж байсан тул түүнийг үргэжлүүлж ажиллаад дараа нь “Улаанбаатар” зочид буудлын газар доорхи 2 давхар гараашийн сантехник, цахилгаан зэрэг бүх системийн төсөл дээр ажилласан. Үүний зэрэгцээ жижиг төслүүд дээр ч ажиллаж байсан. Үүнээс гадна манай байгууллагын үйл ажиллагаа гадаадын нэр хүндтэй брэндүүдийн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдан, борлуулах чиглэлд ажилладаг. Иймээс Монголд хэрэгжиж байсан маш олон төсөл дээр гүйцэтгэл хийгээгүй ч материал нийлүүлэлтийг хариуцан ажилласан. Харин төв компанийн хувьд олон улсад сантехник, цахилгааны системүүдийн угсралт, зураг төсөл боловсруулалт, материал нийлүүлэлт, гүйцэтгэл, зөвлөх, төлөвлөлт болон менежментийн чиглэлээр 60 жил үйл ажиллагаа явуулж байна. Ажиллах хүрээ нь худалдааны төв, үйлдвэр, зочид буудал, орон сууц, эрдэм шинжилгээний төв, эмнэлэг, оффисын барилгууд гэх мэт олон салбарыг хамардаг ч эмнэлгийн барилга байгууламжаар илүүтэй мэргэшсэн. Европт хамгийн томд тоооцогдох нэртэй эмнэлгүүдийг барьж байгуулахаас гадна эдгээр эмнэлгийн барилгынх нь засвар, үйлчилгээг хариуцдаг. Мөн үйлдвэрийн барилга байгууламж, Европийн хэд хэдэн орны метроны сүлжээн дээр ажиллаж байсан. Италийн нэг км үргэлжилсэн “Улаан км” барилга, цементийн лабораторийн барилга, Миланы “Босоо ой” зэрэг бидний барьж байгуулсан олон барилга, байгууламж дэлхийд нэр хүндтэй архитектурын шагналыг удаа дараа хүртэж байсан.
С.Удвал: Монголд анх ирсэн сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу. Сэтгэлд сайхан санагдсан зүйл юу байв. Мэдээж шүүмжилмээр зүйл ч харагдсан болов уу. Энэ талаар илэн далангүй ярихгүй юу?
Раффаеле Орефиче: Би их аялах дуртай тул Өмнөд болон Зүүн өмнөд азийн олон орноор аялж байсан. Энэ орны хүмүүстэй харьцуулахад монголчууд тэс өөр санагдсан. Иргэд нь ч европ төрхтэй. Хүмүүсийн зан араншин, аливаа зүйлд хандах хандлага нь ч Азийн бусад орноос нэг л өөр. Барилга байгууламжинд ч ийм өнгө аяс шингэсэн. Магадгүй энэ нь ОХУ буюу хуучнаар ЗСБНХУ-тай харилцаатай байсантай холбоотой байх. Гэхдээ миний хувьд тус улстай хамтран барьж босгосон барилга байгууламжууд үнэхээр сонирхолтой, сайхан санагдсан. Өөрөөр хэлбэл, төлөвлөлт сайтай буюу орон зай нь зөв, хуваарилалт, зохион байгуулалт сайтай. Орон сууцны хороололдоо хүний хэрэгцээний бүх асуудлыг нэг дор цогцоор шийдэж чадсан нь үнэхээр таалагдсан. Уучлаарай, одоо шүүмжлэлтэй санагдсан зүйлээ хэлье. Харин сүүлийн үеийн барилга байгууламж нь ямарч төлөвлөлт, зохион байгуулалтгүй. Магадгүй нэг талаар хуучин, шинэ барилга, байгууламжийн нэгдэл сонирхолтой архитектур гэж харагдаж болно. Гэвч эмх замбараагүй, зохион байгуулалт, төлөвлөлтгүй байдал нь эргээд автомашины түгжрэл, бөөгнөрөл, агаарын бохирдол, хүмүүсийн уур бухимдлын гол үндэс, суурь нь болж байна. Ер нь явган хүнд биш автомашинд зориулсан л хот гэлтэй.
С.Удвал: Үнэхээр тантай санал нийлж байна. Энэ бүхэн нийслэлийн хот төлөвлөлт, ерөнхий төлөвлөгөөний хэрэгжилт, хяналт сул, уялдаа холбоогүй байгаатай шууд холбоотой. Газар олголт замбараагүй. Газраа худалдаж авсан л бол тэндээ юу ч барьж болно гэж ойлгоод байх шиг. Орон сууц барихдаа ногоон байгууламж, хүүхдийн тоглоомын талбай, сургууль цэцэрлэг, эмнэлэг зэргийг төлөвлөхгүйгээр барьчихдаг. Ер нь энэ талд төрийн хяналт, зохицуулалт муу байна гэж боддог.
Раффаеле Орефиче: Барилга байгууламж барьж буй компани, аж ахуйн нэгж бүрийн хамгийн түрүүнд анхаарах зүйл нь оршин суугчид, үйлчлүүлэгдийнхээ тав тухыг хангах, ногоон байгууламжтай орчин бүрдүүлэх. Гэтэл нэлээдгүй нь үүнийг орхигдуулж хэдхэн автомашины зогсоол хийчихээд боллоо гээд үзээд байх шиг. Харин “Эн Си Ди Групп”-ийн хувьд өөр гэж би дүгнэдэг. Иймээс танай компанийн энэ талд баримталдаг зарчмын талаар сонирхож болох уу?
С.Удвал: Манай компани хотхон дотор оршин суугчдын хэрэгцээг хангасан бүхий л үйлчилгээ, хэрэгцээт орчныг нэг дор бүрдүүлнэ гэсэн зарчмыг баримталсан. Зөвхөн орон сууц биш эмийн сан, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, дэлгүүр, супермаркет гээд хүний хэрэгцээтэй бүх үйлчилгээг хотхондоо бүрдүүлсэн. Тэр ч утгаараа “Ривер Гарден”, “Тайм скуэр” хотхоны оршин суугчид аль нэг үйлчилгээг авахын тулд хотхоноосоо гарах шаардлагагүй болж байгаа юм. Ногоон байгууламж, ногоон орчин, хиймэл нуур, спорт талбай болон хүүхдийн тоглоомын талбай гээд гэр бүлийн гишүүд бүгдээрээ чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх боломжтой орчинг бий болголоо. Цаашлаад зоогийн газрууд, гоо сайхны үйлчилгээ, банк, сургалтын төвүүд, хүүхдийн цэцэрлэг, сургууль, фитнесс клубууд, усан бассейн гээд бүгд байна. Эндээс дараа, дараагийн төслүүддээ баримтлах компанийхаа алсын харааг тодорхой болгосон байгаа. Эрхэм зорилгоо “Ногоон ирээдүйг бүтээнэ” гэж тодорхойлоод “Эн Си Ди Групп” ногоон технологи, ногоон барилга, ногоон орчин, ногоон байгаль руу тэмүүлж ажиллах зорилго тавиад ажиллаж байна.
Раффаеле Орефиче:Танайх хот төлөвлөлтийн дагуу мөн улсаас баталсан норм дүрмийн дагуу барилга байгууламжаа барьдаг уу эсвэл өөрийн тогтоосон хэм хэмжээний дагуу бүтээн байгуулалтаа хийдэг үү?
С.Удвал: Батлагдсан норм дүрэм, стандартыг дагаж мөрдөхөөс гадна дэлхийн стандартад нийцсэн дэвшилтэт техник, технологийг эх орондоо нэвтрүүлж, эх орныхоо хөгжил цэцэглэлтэд нэмэр болж ажиллахыг зорьдог. Мөн агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлд бусаддаа үлгэр дуурайл болохуйц ногоон байгууламж, хотхоны тохижилтын стандартыг хэрэгжүүлэн сүүлийн 10 гаруй жилийг орон сууц, үйлчилгээний цогцолбор жишиг хотхон байгуулах чиглэлээр дагнан ажиллаж байна.
Раффаеле Орефиче:Үнэхээр Монголд жишиг стандартыг тогтоож чадсан сайн төсөл гэж би боддог. Гэхдээ эрсдэлийг нь тухайн үед хэрхэн тооцож байсан бол?
С.Удвал: Зах зээлийн тухайд манай компани өөрсдөө ч, судалгааны байгууллагуудаар судалгаа хийлгэж байсан. Гэтэл барилгын компаниуд маань зураг төслийнхний гаргасан зургийн дагуу гүйцэтгэл хийдэггүй, зурагт тусгасан тав тухтай орчин, өнгө үзэмжийг тусгаж өгдөггүйд иргэдийн зүгээс их шүүмжлэлтэй ханддаг. Харин манай компаний хувьд төслүүдээ яг зураг төслийнх нь дагуу гүйцэтгэж, цаасан дээрх төлөвлөлтийг бодит биелэл болгохыг зорьж ажилладаг. Эрсдэл бол аль ч төсөлд байдаг зүйл болов уу. Зах зээлээ судлаад хэрэглэгчид яг юу хүсэж байна, тэр бүтээгдэхүүнийг нь өгч чадвал харьцангуй эрсдэл багатай. Харин зах зээлээ судлахгүйгээр бүтээгдэхүүнээ гаргах нь өөрөө маш том эрсдэл юм. Энэ зах зээлд байгаа захиалагч, худалдан авагчидтайгаа бид аль болох ойр байхыг хичээж тэд юу хүсч, юуг мэдэрч байгааг цаг алдалгүй сонсож, олж мэдэж дараагийн төслүүддээ тусгахыг зорьдог. Ингэснээр эрсдлийг тодорхой хувиар бууруулж байгаа гэж боддог.
Өрсөлдөөн байгаа газарт ямар нэгэн ялгарал бий болно
Раффаеле Орефиче: Миний хувьд ойлгохгүй байгаа нэг зүйл нь танай компани энэ бүх норм дүрмийн дагуу ажилладаг атал яагаад зарим нэгэн нь үүнийг баримталдаггүй юм бэ. Ер нь нэгдсэн норм дүрэм гэж байх ёстой биз дээ. Эсвэл энэ бүхнийг заавал баримтлах шаардлагагүй юм уу. Үүнд хариулт өгөхгүй юу?
С.Удвал: Мэдээж баримтлах норм дүрэм, стандарт байлгүй яахав. Миний бодлоор засаг солигдох бүрт бүх зүйл өөрчлөгдөөд барилгын салбарын хөгжилд тушаа болоод байна. Боловсрол, соёл урлаг, эрүүл мэнд, уул уурхай, аялал жуулчлал, эдийн засаг, барилга гээд л бүхий л салбараа хөгжүүлэхээр зорьсон тогтвортой, удаан хугацааны бодлоготой, цалин хөлсний хэмжээ нь амьдралд бүрэн хүрэлцээтэй, шударга үнэн байдлыг бодитоор хэрэгжүүлэх шаардлагатай юм. Гэхдээ сүүлийн үед орон сууцны барилгын салбар маань харьцангуй өрсөлдөөн ихтэй, хэрэглэгчид нь өөрсдөө шаардлага тавьдаг хариуцлагатай зах зээл болон төлөвшиж байна гэж боддог. Өрсөлдөөн байгаа газарт ямар нэгэн ялгарал бий болж, сайн хийж чаддаг чиглэл тус бүрээрээ дагнаад хөгжих боломж бүрдэнэ. Шударга өрсөлдөөн салбарын зах зээлийг эрүүлжүүлж, хөгжүүлж, чанаржуулна гэж боддог.
Раффаеле Орефиче: Уг нь Улаанбаатар том хот биш. Байнгын оршин суугч нь 1.3 сая орчим. Гэтэл 20 сая хүн амтай хот шиг л агаарын бохирдол, авто замын бөглөрөлтэй. Авто замыг хооронд нь холбож, түгжрэлийг сааруулах боломжтой гол, гол хэсэгт байшин барилга барьчихсан байх жишээтэй. Уг нь аль ч улсад шинээр барилга байгууламж барихдаа тохижилт болон бусад зүйлс нь орчинтойгоо хэр зохицож байгаа эсэх, хэдий хэмжээний хүн амд тохирох, ямар төлөвлөлт хийвэл тухайн орчинд хэрэгцээтэй байхыг хамгийн түрүүнд судалж судалгаа хийдэг. Үүний дараа барилга, байшингийн өнгө загвар, хэлбэр хэмжээ, тохижилт, зам талбайн төлөвлөлт ордог. Ер нь архитектурыг хотын нэгдсэн төлөвлөлттэй цогц байдлаар авч үзэхийг хэлдэг болов уу гэж би боддог. Гэтэл Улаанбаатарт баригдаж буй зарим барилга байгууламжинд ийм зүйл огт тусгагддаггүй. Энэ талд төрөөс нэгдсэн хөтөлбөр төлөвлөгөө байж, түүнийг нь баримталж ажилладаг баймаар юм.
Раффаеле Орефиче: Салбарын гал тогоонд нь ажиллаж байгаа хүний хувьд таны бодлыг сонсмоор байна. Яг хаана энэ бүхэн алдагдаад, ингэж эмх замбараагүй хотжилт бий болоод байна вэ?
С.Удвал: Энэ бол хот төлөвлөлттэй шууд холбоотой. Уг нь хот төлөвлөлт гэдэг зүйл бий. Гэхдээ засаг төр солигдох бүрт мэргэжлийн бус хүмүүс салбарт орж, ажилд их саад болдог. Ер нь Барилга, хот байгуулалтын яам болон хот төлөвлөлтийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн захиргааны байгууллагуудад мэргэжлийн бус хүмүүс ажилласантай холбоотой болов уу. Мөн салбарын техникийн бодлого, норм стандартын шинэчлэл хөгжлийн хурдаас хоцорч, удаан байна. Үүний зэрэгцээ манай салбарт эрдэм шинжилгээ судалгааны бие даасан байгууллага нэн шаардлагатай байгаа. Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, судалгаа, үнэлгээ, дүгнэлтгүйгээр яаж ч бодлогоо тодорхойлох билээ гэж боддог юм.
С.Удвал: Архитектор мэргэжлийг Та яагаад сонгох болсон бэ. Үүнд таны гэр бүлийн байдал нөлөөлсөн үү эсвэл өөрийн хүсэл сонирхлын дагуу юу?
Раффаеле Орефиче: Миний хувьд аав маань барилгын салбарт ажиллаж байсан нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн. Гэхдээ хамгийн гол нөлөөлсөн зүйл бол төрсөн эх нутаг минь. Италийн нэг хуучны хотод төрж өссөн бөгөөд ер нь Италийн хот төлөвлөлт, архитекторыг хүн бүр сонирхохгүй байхын аргагүй. Би их аялах дуртай. Аялж буй тухайн улс орны хот төлөвлөлт, архитектур нь миний сонирхлыг их татдаг байсан. Энэ бүхэн мэргэжлээ сонгоход хүчтэй нөлөөлсөн болов уу. Их сургуульд 5 жил архитектуроор суралцаад түүний дараа үргэлжлүүлж нарийн мэргэжлээр суралцах ёстой байдаг. Иймээс газар хөдлөлийн бүтээцийн мэргэжил сонгоод 3 жил суралцсан. Дараа нь энэ чиглэлээрээ докторын зэрэг хамгаалж байсан. Учир нь, Итали газар хөдлөлийн идэвхитэй бүсэд байрладаг бөгөөд давтамж нь ойрхон болдог. Үүнд түүхийн дурсгалтай хот, барилга байгууламжууд багагүй өртөж эвдэрч гэмтэх нь ч нэлээдгүй. Иймээс нийгэмд тулгамдаад буй энэ мэт асуудлыг шийдвэрлэхэд миний оролцоо, хувь нэмэр юу вэ гэж бодоод дээрх мэргэжлээр суралцсан юм.
Раффаеле Орефиче: Харин таны хувьд энэ мэргэжлийг яагаад сонгох болов. Миний бодлоор эмэгтэй хүнд жаахан хүнд, хэцүү биш үү?
С.Удвал: Миний хувьд мэргэжил сонгоход нөлөөлсөн зүйл байхгүй ээ. Ерөнхий боловсролын сургуульд суралцаж байхдаа л сонирхож эхэлсэн. Анх энэ мэргэжлийг сонгох үед аав, ээж минь дургүйцэж байсан ч миний сонголтыг хүндэтгэж БНХАУ-ын Хэбэйн их сургуульд суралцахаар явж байсан. Суралцахаар очих үед таны хэлсэн шиг эмэгтэй хүнд суралцахад бэрхшээлтэй, хүнд хэцүү гэсэн шалтгаанаар гадаад оюутныг барилгын инженер мэргэжлээр сургахгүй гээд хүлээж аваагүй. Иймээс учир байдлаа тайлбарласан өргөдөл бичиж өгөөд сарын дараа суралцах эрхээ авч байлаа. Тухайн үед тулгарч байсан саад бэрхшээлийг даван туулж дөрвөн жил амжилттай суралцаж төгссөн. Одоо сонгосон мэргэжлээрээ бахархаж мэргэжилдээ эзэн байхыг хичээн ажиллаж байна.
Архитектур хүний нүдээр харахад Монголд маш их боломж бий
С.Удвал: Таны энэ амьдралдаа баримталдаг зарчим тань юу вэ?
Раффаеле Орефиче: Хувь хүнийхээ хувьд ч, ажил мэргэжил дээрээ ч Маслоугийн гурвалжинг гол зарчмаа болгож, баримтлахыг хичээж ажилладаг. Тодруулбал, менежментийн ухаанд нэрд гарсан судлаач Абрахам Маслоугийн гаргасан хэрэгцээний 5 шатлалын онол гэсэн үг. Эхнийх нь физиологийн хэрэгцээ буюу хүн амьд явахад зайлшгүй чухал зүйлс болох хооллох, хувцаслах, орон гэртэй байх, унтаж амрах гэх мэт амьдралын нэн чухал хэрэгцээ. Хоёр дахь нь аюулгүй байх буюу ирээдүйдээ итгэлтэй байх хэрэгцээ. Энэ хэрэгцээний илрэл бол даатгал, тэтгэвэр тэтгэмж, баталгаатай, найдвартай ажлын байр, ажиллах ая тухтай нөхцөлөөр хангагдсан мэргэжил, боловсролтой юм. Удаах нь нийгмийн хэрэгцээ буюу оролцооны хэрэгцээ. Өөрөөр хэлбэл, хэн нэгэнд хамаатайгаа мэдрэх бусад хүмүүст хүн ёсоор үзэгдэхээ мэдрэх, дотночлох хайрлагдах, дэмжигдэхээ мэдрэх гэх мэт социоль харилцан үйлчлэлийн хэрэгцээ. Түүний дараа хүндлүүлэх хэрэгцээ. Үүнд өөрийгөө хүндлэх хувийн амжилт, мэдлэг чадвар, хүрээлэлдээ хүндлүүлэх, хүлээн зөвшөөрүүлэх хэрэгцээ багтдаг. Хамгийн сүүлийнх нь өөрийгөө илэрхийлэх хэрэгцээ буюу өөртөө байгаа хүч бололцоог борлуулах, хувь хүний хувьд өсөн дэвжих юм. Энэ бүхнийг баримталж нөгөө талаар хийж байгаа ажил минь урт хугацааны, чанартай байж, худалдан авсан хүндээ үнэ цэнээ өгөх тийм эрхэм байгаасай гэж боддог.
Раффаеле Орефиче: Харин өөрийн тань хувьд ажилдаа болон амьдралдаа баримталдаг зан чанар чинь юу вэ?
С.Удвал: Би цаг баримталж, аливааг эмх цэгцтэй, сайн хийхийг хүсдэг. Мөн худлаа ярьдаг хүнд дургүй. Өөрөө ч гэсэн худлаа, хуурамч зан гаргахгүй юмсан гэж хичээдэг. Хүн ер нь ямар ч зүйлд сэтгэлээсээ хандаж, зөв бодол, сэтгэлтэй явбал зам мөр нь зөв залагддаг гэдэгт итгэдэг. Залуучууд бидэнд сүүлийн үед маш их боломж бий болсон. Гагцхүү түүнийг зөв зүйлд л зориулах хэрэгтэй болов уу. Уг нь монголчууд бид оюуны чадамж өндөртэй гэгдэх боловч зарим залуус амар хялбар аргаар мөнгө олохыг боддог мэт санагддаг. Гэхдээ бас ухамсартай шантардаггүй, хүчирхэг, хүсэл мөрөөдөлтэй залуус зөндөө. Уг нь залуус бидэнд мэдээлэл технологийн өндөр оролцоотой цаг үед амьдарч байгаа тул боломж асар их харагддаг.
С.Удвал: Та чөлөөт цагаараа юу хийх дуртай вэ?
Раффаеле Орефиче: Аль улс, оронд байхаас шалтгаалдаг. Монгол орны хувьд хөдөө нутгаар аялах их дуртай. Байгалийн дурсгалт бүх газрыг бараг очиж үзсэн. Тэр дундаас хуучин сүм, хийдийн барилга, түүний архитектур төлөвлөлтийг нь илүү их харах дуртай. Хэнтий аймаг маш их таалагдсан. Ялангуяа, нэрийг нь хэлж мэдэхгүй байна, хуучин сүмийн тэр нэг барилга, тэр орчмын байгаль нь үнэхээр хараад ханамгүй. Ингэж аялахдаа тухайн аймгийн төвийн хот төлөвлөлттэй нь ч заавал танилцдаг. Харин хотод байхдаа найзуудтайгаа гадуур хооллонгоо санал бодлоо солилцож ярьж хөөрөх дуртай шүү.
С.Удвал: Мэргэжлийн хүний хувьд Та Монголын барилгын салбарт ололттой тал юу гэж харж байна вэ?
Раффаеле Орефиче: Архитектур хүний нүдээр харахад Монголд маш их боломж харагддаг. Тухайлбал, хотын хуучин барилга, байгууламжуудыг сэргээн засварлах боломжтой. Энэ бол нэг давуу тал. Хуучин барилга байгууламж гэхээр л хүмүүс нураах, буулгах талаар боддог. Миний хувьд эсрэг байр суурьтай байдаг. Тэр барилгууд бүгд он цагийн түүх, дурсгалын гэрч байсаар ирсэн. Хуучны барилга байгууламж тухайн үеийн хөгжил дэвшил, инженер хүний арга ухааныг шингээж байдаг. Мөн асар олон хүний дурсамжийг шингээн оршдог. Тиймээс аль болох засч залруулж, хүчитгэн бэхжүүлж, хайрлах хамгаалах талаас нь бодох хэрэгтэй. Европын орнууд үүнд анхаарч ажилладаг бол Азийн орнууд ийм барилгуудаа буулгаад шинээр барьдаг. Хоёрдугаарт, дагуул хотуудыг шинээр барих, хөгжүүлэх бүрэн боломжтой. Нөгөө талаар Монголд хуулбарласан төсөл биш өөрийн гэсэн өнгө төрхтэй, улсынхаа хот төлөвлөлт, соёлтой уялдсан архитекторууд шинээр гарч ирэх боломж байна. Яг одоогийн байдлаар Монгол Улсыг, Улаанбаатар хотын хэв шинжийг илэрхийлэх барилга байгууламж хамгийн их үгүйлэгдэж байна. Жишээлбэл, Шангрилла бол Европ, Азийн аль ч хотод байдаг л барилга.
С.Удвал: Монгол хэв шинжийг харуулсан барилга байгууламж үнэхээр ховор гэдэгтэй санал нийлнэ. Шинээр баригдсан барилга байгууламжийн дийлэнх нь гаднаас хуулбарласан хэв шинжтэй. Гэхдээ удахгүй үндэсний хэв шинжийг агуулсан, өв уламжлал үүх түүхээ харуулсан түүнийг илэрхийлсэн мөн хотын өнгө төрхийг тодорхойлсон барилга байгууламжтай болно гэдэгт итгэлтэй байдаг. Дэлхийн шинэ техник технологиийн эрин зуунд хөл нийлүүлэн хурдацтай хөгжих боломж их байна.
-Раффаеле Орефиче: Монголд ажиллаж байгаа барилгын инженерүүдийн хувьд хүндрэлтэй тал нь юу вэ. Мөн Монгол инженерүүдийн чадвар гадаадын инженерүүдтэй харьцуулахад хэр гэж Та бодож байна?
С.Удвал: Томоохон төсөл дээр хамтран ажиллаж байсан гадаадын инженерүүдийн чадвар манай инженерүүдийн чадвар хоёрын хооронд том ялгаа олж хараагүй. Манайхан эн тэнцүү, магадгүй хурдтай сурах, дасан зохицох чадвараараа илүү ч байж магад. Харин мэргэжлийн диплом, эсвэл хэлний мэдлэгээрээ л дутмаг байж болох юм. Хүндрэлтэй тал нь байгаль, цаг агаарын эрс тэс өөр нөхцөл болов уу. Бидний хувьд жилийн дөрвөн улирал ажлаа сул зогсолтгүйгээр зөв төлөвлөж, хөдөлмөрийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг нэн тэргүүнд тавьж, чанарыг эрхэмлэн ажилладаг.
Гоё сайхан барилгад биш байгаль орчинд ээлтэй, эко технологи нэвтрүүлсэн төсөлд шагнал олгодог
Раффаеле Орефиче: Уучлаарай, дам сонссон нэг асуудлыг тодруулж асууя. “Ривер гарден”, “Тайм скүэр” зэрэг хотхон нь голд ойрхон буюу усан дээр баригдсан тул асуудал дагуулж магадгүй гэж байсан. Энэ талаар тайлбар өгөхгүй юу?
С.Удвал: Зөвхөн эдгээр хотхон биш Улаанбаатар хот нь голын ай сав учир хөрсний усны түвшин өндөр байдаг. Хамгийн гол нь сууриас эхлээд системтэйгээр зөв төлөвлөж тооцоолох ёстой. Манай компаниийн хувьд хэрэгжүүлж буй бүхий л төслийн төлөвлөлт, барилгын зураг төсөл, инженерчлэлийн шийдлийг гаргахдаа борооны ус болон бусад байгалийн болзошгүй эрсдлийг Монгол Улсад мөрдөгдөж буй хууль тогтоомж, Барилгын норм, дүрэм, стандартын дагуу тооцоолон төлөвлөж, гүйцэтгэдэг. Түүнчлэн “Ривер гарден” хотхоны хувьд төслийг хэрэгжүүлэх явцдаа үерийн уснаас хамгаалах төмөр бетон даланг нэмж барьж байгуулсан.
С.Удвал: Харин Италид энэ тохиолдолд хэрхэн төлөвлөж, ажилладаг бол?
Раффаеле Орефиче: Итали газар нутгийн хувьд далай руу түрж орсон байдалтай тул хөрсөн доороо маш их устай. Их чийглэг учраас усны асуудал маш их. Иймээс мянган, мянган жилийн өмнөөс үүний эсрэг арга хэмжээ авч сурсан, туршлагатай гэж хэлж болно. Бид барилгыг барих явцдаа суурин дээрээ ус зайлуулах системийг суурилуулдаг. Гэхдээ энэ систем бүх оронд байдаг.
С.Удвал: Танай компанийн хэдэн хувийг монгол ажилтан эзэлдэг бол. Ямар шалгуураар ажилтнуудаа сонгож авдаг вэ?
Раффаеле Орефиче: Термигас 11 улсад салбартай. Иймээс хэрвээ энд эмнэлэг барих бол мэргэжилтнүүдээ авчирч ажиллуулдаг. Түүнээс Улаанбаатарт байнгын ажиллах ажилтан тэр бүр шаардлагагүй. Харин монгол ажилтнуудын хувьд зуучилдаг агентуудаар дамжуулан авч эхэлснээр өөрийн гэсэн тодорхой баазтай болсон. Зарим тохиолдолд жижиг туслан гүйцэтгэх ажил дээр хүн авч ажиллуулаад үнэхээр чадварлаг бол манай компанид ажиллах санал тавьдаг. 3 сарын хугацаатай ажиллуулаад чадвартай бол гэрээг нь сунгадаг.
С.Удвал: Дэвшилтэт техник технологи нэвтрүүлэх чиглэлд хэрхэн ажиллаж байна вэ?
Раффаеле Орефиче: Шинэ дэвшилтэт гэхээсээ илүүтэй олон улсад өргөн ашигладаг, үр өгөөжөө өгсөн монголчууд мэддэг атлаа ашиглаж, хэрэглэж чадахгүй байгаа тэр л технологиудыг нэвтрүүлэх, хэрэглүүлэхийг зорьж нарны эрчим хүч, газрын гүний дулаан, дулааны насос гэх мэтчилэн зүйлсийг нэвтрүүлж ажиллаж байна. Гэхдээ энэ мэт төсөл дээр дотоодын компаниуддаа дэмжлэг үзүүлдэг, тэндээс илүү үйлдвэрлэсэн энергийг нь худалдаж авах эсвэл ийм төсөл хэрэгжүүлж байгаа компанийг татвараас хөнгөлөх зэрэг үйлчилгээг төр засаг нь үзүүлдэг байх ёстой. Эдийн засгийн хувьд дэмжих хөшүүрэг байх ёстой. Энэ бүхнийг бодлогын хувьд шийдэж өгөх ёстой гэсэн үг. Италид ч энэ талд их дэмжлэг үзүүлдэг. Гоё сайхан барилгад биш байгаль орчинд ээлтэй, эко технологийг амьдралд нэвтрүүлсэн төсөлд шагнал их олгодог. Нөгөө талаар миний хувьд санаа зовоож буй зүйл нь бүтээгдэхүүний чанар гэдэг асуудал. Зарим бараа бүтээгдэхүүн дээр чанар стандарт гэдэг зүйл яриад ч хэрэггүй. Уг нь Монгол улсад орж ирж байгаа бүх бараа, бүтээгдэхүүн чанартай байх ёстой. Сар эсвэл жил хүрэхгүй хугацаанд тараа таниулдаг зүйлийг импортлох ёсгүй. Яагаад гэвэл, энэ бүхний эцэст хэрэглэгч л буруутаад, чанаргүй зүйл оруулж ирсэн этгээд нь ямар ч хариуцлага хүлээхгүй харин ч ашиг олж үлдээд байна. Иймээс энэ талд хатуу бодлого, дүрэм байдаг бас түүнийгээ хатуу мөрддөг байх ёстой гэж бодож байна. Үнэндээ хуулийн дагуу ажиллавал энэ бүх асуудал үгүй болно. Төлөвлөлт гэдэг зөвхөн гадна харагдах үзэмжиндээ биш шүү дээ.
С.Удвал: Сүүлийн жилүүдэд хүн бүрийг эмзэглүүлж байгаа зүйл бол утаа. Монголд багагүй хугацааны турш ажиллаж байгаа дээр нь мэргэжлийн хүний хувьд асуухад энэ утааг бууруулах чиглэлд ямар санал бодол танд байдаг бол. Бид яавал энэ их утаанаас салах боломжтой гэж харж байна вэ?
Раффаеле Орефиче: Энэ бол үнэхээр нэн даруй шийдэх ёстой ажил. Хүн ам цөөхөн буюу 1.3 орчим сая байнгын оршин суугчтай хот дэлхийн хамгийн их агаарын бохирдолттой байна гэдэг үнэхээрийн хариуцлагагүй гэхээс өөр хэлэх зүйл алга. Агаар бохирдуулах хэмжээний үйлдвэрлэл энд явагдаад байна уу гэхээр үгүй. Зөвхөн хүмүүс халааж, дулаацахын тулд л энэ их утааг үүсгэж байна. Юуны өмнө аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад ил гал түлж байгаа явдлыг эрс хориглох хэрэгтэй. Зайсангийн амнуудад байгаа барилгын компаниудын харуул манаач нар нь байнга ил гал түлж, нүүрс хэрэглэж байгаа харагддаг. Үүнийг болиулах ёстой. Ер нь хатуухан бодлого барьж ажиллавал салах бүрэн боломжтой. Гэхдээ төрийн дээд байгууллагууд ингэж ажиллах хүсэл сонирхол байдаггүй юм уу гэж ажиглагдсан. Уучлаарай, энэ миний бодол шүү. Учир нь, хэдэн жил ярилаа, хийж, хэрэгжүүлсэн ажил байхгүй хэвээр өнөөдрийг хүрлээ. Нөгөө утаа нь одоо гамшгийн хэмжээнд хүрлээ. Барилгын компаниуд нь ч нийтийн биш хувийнхаа эрх ашигт илүү анхаараад байх шиг. Ямарч төлөвлөлт, дэд бүтэц, ирээдүйн хэрэгцээгээ тооцохгүйгээр хэн дуртай нь хашаа хатгаад байшин барилга барьж байна. Үүнийг хянаж зохицуулах бодлого, төлөвлөлт ч алга. Заримдаа бүр зүрх шимширдэг шүү.
С.Удвал: Миний бодлоор агаарын бохирдлоос ангижирч чадсан улс орнуудын бодитой үр дүнд хүрсэн туршлагуудаас судлах, гэр хорооллын дахин төлөвлөлт хийж, амины орон сууц барьж, ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлж байж энэ утаа багасах болов уу гэж боддог. Түүнээс шахмал түлш, яндан шүүгчээр бид утаанаас салахгүй. Ганцхан манай оронд энэ асуудал байна уу гэхээр үгүй. Агаарын бохирдолтой маш олон орон байсан. Харин энэ асуудлаасаа хэрхэн, яаж ангижирсан талаас нь судалж хэрэгжүүлбэл утаанаас салах боломж байна. Гэхдээ одооноос тууштай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж чадвал арван жилийн дараа гэхэд Улаанбаатар маань улам хөгжиж, илүү сайхан хот болно гэдэгт итгэдэг шүү.
Раффаеле Орефиче: Тантай санал нэг байна.