Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Амьдрал гэдэг хэцүү үедээ хэцүү ч туулаад гарахаар сайхан
Сэтгүүлчээс үл хамааран зочид өөрсдийн сонирхсон асуултыг харилцан асууж, сонирхолтой яриа өрнүүлдэг “Амжилтын эзэд” дуэль ярилцлагын энэ удаагийн дугаарт “И СИ СИ ” ХХК - ийн ерөнхий захирал Г.Батсүх, “Премиум бьюлдинг материалс” ХХК-ийн ахлах технологи инженер Э.Болдмаа нар оролцож, салбарынхаа болон хувь хүнийхээ талаас сонирхолтой яриа өрнүүллээ.
Г.Батсүх: Манай компани “Премиум бьюлдинг материалс” ХХК-тай нягт холбоотой, олон жил хамтран ажиллаж байна. Тиймээс энэ компанийхаа төлөөлөлтэй хамт оролцож байгаадаа баяртай байна. Юуны өмнө хоёулаа танилцъя?
Э.Болдмаа: Миний хувьд ийм мундаг хүнтэй уулзаж, туршлагаас нь сонсож, сонирхсон асуултаа асуух боломж олдсонд тун баяртай байна. Би Төв аймгийн Дэлгэрхаан суманд малчин гэр бүлд төрж, өссөн. Аав, ээж минь одоо ч тэндээ амьдарч байгаа. Миний хувьд 2010 онд ШУТИС–ийг барилгын бүтээц эдлэлийн технологич мэргэжлээр төгсөж, одоо компанидаа технологи инженерээр 7 дахь жилдээ ажиллаж байна.
Г.Батсүх: Хөдөө нутаг, мал ахуй ярьсан үнэхээр сайхан санагдаж байна. Би Увс аймгийн Зүүнговь суманд төрж өссөн. Аав маань малын эмч, ээж маань тогооч мэргэжилтэй хүмүүс байдаг. Багадаа аав шигээ малын эмч болно гэж бодож байсан боловч математик, физик, зураг, хөдөлмөрийн хичээлдээ илүү сайн, зурах авьяастай байсан тул сонирхлынхоо дагуу барилгын салбарыг сонгож ШУТИС–ын барилгын инженерийн ангид элсэн орсон. Сургуулиа төгсөөд салбартаа 6 жил ажиллаж байгаад 2005 онд “И СИ СИ” компаниа үүсгэн байгуулж байсан. Одоо манай компани 100 гаруй инженер техникийн ажилтантай Монголын нэр нүүр бүхий Шангри Ла, Шинэ нисэх онгоцны буудал, “Будда Виста” гэх мэт төслүүд дээр гар бие оролцсон барилгын салбарын томоохон төлөөллүүдийн нэг болсон байна.
Г.Батсүх: Монголын бетон үйлдвэрлэлийн салбарт тэргүүлэгч компаний хувьд ямар шинэ технологиудыг нэвтрүүлж байна. Нано бетон, механик элс үйлдвэрлэж байгаа гэж сонссон юм байна.
Э.Болдмаа: Манай компани эрдэмтэн, профессор, доктор гээд мэргэжилдээ чадварлаг олон ажилтнаас бүрдсэн R&D буюу Судалгаа хөгжүүлэлтийн багтай. Багийнхан маань дэлхийн зах зээлд үр өгөөж нь хэдийнэ танигдаж, нэвтэрсэн технологийг Монголд нэвтрүүлж, нутагшуулах чиглэлд цаг үргэлж судалгаа хийж ажилладаг. Энэ ажлын хүрээнд нано бетоныг энэ жил нийлүүлэхээр төлөвлөөд байна. Судалгаа, туршилтын ажил хийгдээд ерөнхийдөө дууссан. Нано нэмэлтийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлж, ашигласнаар бүтээгдэхүүний чанарыг хэд, хэдэн түвшинд сайжруулсан. Нэгдүгээрт, бүтээгдэхүүний эрт үеийн бат бэхийг хурдан, сайн авахуулдаг. Ингэснээр барилгын төслийн цаг хугацааг богиносгох, ажиллах хүч, материалын илүү зардлыг бууруулах давуу талтай. Энгийн бетонд төслийн бат бэх чанартаа хүрэхийн тулд 28 хоног шаардлагатай бол нано бетон 7 хоногийн дотор энэ хэмжээнд хүрч чаддаг. Хоёрдугаарт, нано бетон ус тусгаарлах шинж чанарыг өөртөө агуулснаараа бетонд ус нэвчих боломжгүй болдог. Энэ бол асар том давуу тал, боломжийг бий болгосон хэрэг. Энгийн бетонтой харьцуулбал 30-40 хувийн өгөөжтэй бөгөөд 100 жилийн настай. Эдийн засаг, цаг хугацааны хэмнэлттэй, өндөр чанартай бүтээгдэхүүн юм. Харин механик элс гэдэг бол уулын чулууг буталж, дайрга гаргаад түүний шааргыг дахин боловсруулаад элс гаргаж авахыг хэлж байгаа юм. Ойлгомжтой хэлбэл чулуугаар элс хийж байна гэсэн үг. Хоёр жилийн хугацаанд туршилт явагдсан. Ирэх зунаас нэвтрүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа. Мөн материал үйлчилгээний платформыг хөгжүүлэн, одоогийн байдлаар бетон зуурмагийн захиалгын аппыг энэ улиралдаа нэвтрүүлэхээр төлөвлөж байна.
Г.Батсүх: Танайх мөн өвлийн бетон үйлдвэрлэдэг. Технологийн онцлог, давуу тал гэх мэт үйлдвэрлэлийн талаас нь юун дээр илүү их анхаардаг вэ?
Э.Болдмаа: Манайх 2017 оноос хойш өвлийн бетон үйлдвэрлэж эхэлсэн. Өвөл барилгын ажлыг зогсоохгүй үргэлжлүүлснээр маш их хөрөнгө мөнгийг хэмнэх, богино хугацаанд барилгын ажлыг гүйцэтгэх боломжийг олгож байгаа юм. Өвлийн бетоны онцлог нь арчилгаа их шаардлагатай байдаг. Үйлдвэрлэлийн талаас дүүргэгч материалаа халааж, халуун усаар зуурдаг. Мөн миксерүүдээ хоёр давхар дулаалдаг юм. Бетоныг авч байгаа обьект нэмэх градустай байх ёстой бөгөөд бэхжих хугацаанд дор хаяж гурав хоног дулаан газар байлгах шаардлагатай.
Э.Болдмаа: Би таныг их алсын хараатай ажилладаг, амжилттай яваа удирдагч хүн гэж боддог. Хэрвээ нууц биш бол компанийхаа ойрын болон ирээдүйн зорилго, төлөвлөгөөний талаар яриач?
Г.Батсүх: Би инженер хүн учраас төслийнхөө талбай дээр барилга угсралтын ажилд илүү их анхаарал хандуулдаг байсан болохоор компанийхаа менежмент, маркетинг гэх мэт зүйлүүдийг орхигдуулдаг байж. Тийм болоод тэр үү олон нийт манай компанийг нэг их сайн мэддэггүй. Гэхдээ хийсэн бүтээсэн төслийг нь хүн бүхэн мэддэг. Нэг талаар хүн хийсэн бүтээсэн зүйлээрээ бусдад танигдах нь зөв. Гэхдээ нөгөө талаар компанийхаа менежмент, стратеги, хэтийн зорилтондоо анхаарал хандуулж ажиллах хэрэгтэйг ойлгож энэ талд ажиллахаар зорьж байна. Тиймээс компанидаа гадаад, дотоодын сургууль төгссөн өндөр боловсрол, мэдлэг, ур чадвартай залуучуудыг багтаа нэмж компанийн засаглал, менежмент тал руугаа чиглэсэн шинэ санал санаачлага, өөрчлөлтийг нэвтрүүлж эхлээд байна. Энэ өөрчлөлтийн хүрээнд бид “PMO” буюу Төслийн удирдлагын газрыг байгуулаад байна. Учир нь манай компани жилд ойролцоогоор 4-6 төсөл зэрэг хэрэгжүүлээд явдаг. Үүнд гардаг нэг хүндрэл нь тухайн төслийн гүйцэтгэл, чанар стандарт нь тухайн төслийн удирдагчийн ур чадвар, хичээл зүтгэлээс шууд хамаардаг. Гэтэл хүн бүр өөр учраас гарч байгаа үр дүн нь харилцан адилгүй, янз бүр байгаа нь эргээд энэ нь компанийн нэр хүнд болон гүйцэтгэлд олон янзаар нөлөөлдөг. Тиймээс Төслийн удирдлагын газрыг байгуулснаар хэрэгжиж байгаа нийт төслүүдээ нэгдсэн удирдлаган дор нэг стандартын дагуу хэрэгжүүлж нэг хэлээр ойлголцож, ижил үр дүн гаргах зорилготой юм. “Гэрээ засаад төрөө зас” гэдэг шиг эхлээд компанийхаа чадавхийг төлөвшүүлж цаашлаад улс орныхоо төлөө өөрсдийн хувь нэмрийг оруулах, барилгын салбарт ногоон барилгын тогтолцоог нэвтрүүлэх зорилгыг өөрсдийн ирээдүйн нэн тэргүүний ажлаа болгон мөн түүнийгээ төгөлдөржүүлэхээр хичээн ажиллаж байна
Г.Батсүх: “Премиум бюьлдинг материалс” ХХК бетоны зуурмаг үйлдвэрлэлтээрээ Монголд тэргүүлж байна. Энэ хөгжлийн нууц нь юу байна вэ?
Э.Болдмаа: Манай компани бетон зуурмагийн олон улсын стандартын 7 үйлдвэр, мэргэшсэн, туршлагатай инженер, техникийн ажилтнууд, бетон эрдэм шинжилгээний судалгаа хөгжүүлэлтийн баг гээд нийт 100 гаруй ажилтантай. Ажилтнууд маань дор бүрнээ ажлаа чин сэтгэлээсээ хийдэг учраас компани өсөн дэвжихэд хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг байх гэж би боддог. Мөн мэргэшсэн чадварлаг баг хамт олныг бүрдүүлэхээс гадна тасралтгүй сургалт, судалгаа шинжилгээ, туршилт хийгддэг учраас хурдацтайгаар хөгжиж байна. Аюулгүй ажиллагааг маш сайн хангаж, ажилчдынхаа харилцааны тал дээр ч анхааран ажилладаг. Мэдээж олон улсын томоохон төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэгч байгууллагуудтай хамтарч ажиллахад маш их туршлага, мэдлэг, мэдээллийг хуримтлуулж хэрэгжүүлж ажиллаж чаддаг гэж бодож байна.
“МӨНГӨТЭЙ Л БОЛ БАРИЛГЫН ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛ АВЧ МЭРГЭЖЛИЙН БУС ХҮМҮҮС БИЗНЕС ХИЙЖ БАЙНА”
Г.Батсүх: Салбарынхаа тулгамдаж байгаа асуудлын талаар ярих нь зөв байх гэж бодож байна. Барилгын материалын салбарт ололттой болон тулгамдаж байгаа ямар асуудлууд байна вэ?
Э.Болдмаа: Эн түрүүнд тулгамдаж байгаа асуудал бол чанаргүй түүхий эд юм. Бид хэдий бат бөх, чанартай бетон үйлдвэрлэхийг зорьсон ч түүхий эд муу учраас асуудал үүснэ. Тиймээс бэлтгэн нийлүүлэгч компаниуд энэ талд сайтар анхаарч ажиллах шаардлагатай байна. Мөн чанаргүй барилгууд миний санааг маш их зовоодог. Хэн, яаж үйлдвэрлэсэн нь тодорхойгүй бетоныг арматуртай нийлүүлээд барилга босгочихдог цөөнгүй газар байна. Тиймээс барилга барьж байгаа компаниуд буух эзэнтэй, буцах хаягтай газраас чанартай барилгын материал авах хэрэгтэй. Барилгын ажил эхлэхээр хэн дуртай нь бетон үйлдвэрлэдэг. Магадгүй хашаандаа бетон зуураад зарж байгааг үгүйсгэхгүй. Мөн барилгын компаниуд нэг барилга угсралтад өөр, өөр үйлдвэрийн бетон ашиглаж, чанар нь харилцан адилгүй, тавигдах шаардлагыг хангахгүй, бэхэжсэний дараа давхар бүрийн бетон нь өөр өөр харагддаг. Тиймээс барилгын хамгийн чухал материал болох бетоны үйлдвэрлэлтэд хяналт шалгалт сайн тавих хэрэгтэй.
Э.Болдмаа: Та барилгын салбарт олон жил ажилласан мөн Монголын томоохон барилгын компанийг удирдаад явж байгаа хүний хувьд энэ талаар ямар бодолтой явдаг вэ?
Г.Батсүх: Миний хувьд барилгын салбарын уналттай үеэс эхлээд өрнөл үе хүртэл инженерээр ажиллаж ирсэн. Намайг их сургуулиа төгсөж байхад “Улаанбаатар барилга” ХХК, “Гангар инвест” ХХК, “Эрэл” групп зэрэг хэдхэн барилгын компани байлаа. Тэр үед бетоны олдоц бага, зарим нь талбай дээрээ гараар зуурдаг, товарын бетон үйлдвэрлэдэг үйлдвэрээс барилгад хүргэхдээ самосвал машинаар зөөж, бадъяа ашиглан кранаар цутгалтаа хийдэг хүндхэн цаг үе байсан. Анх Герман болон Жайкагийн төслүүд Монголд хэрэгжиж бетоныг миксерээр зуураад барилга дээр авчирч байгааг хараад үнэхээр сайхан санагдаж хэзээ бид ингэж хийх бол гэж бодогдож байсан. Тэр үеийг бодвол одоо гадаадын барилгын салбарт ашиглагддаг ихэнх технологи манайд нэвтэрч, түүнийг дагаад барилгын компаниудын чадавхи ч сайжирч Оюутолгой гэх мэт томоохон төслүүдийн барилгын ажлыг гадны компаниудын дэмжлэггүйгээр өөрсдөө бүрэн хийж чадаж байгаа нь Монголын барилгын салбар хэрхэн хөгжиж, гадны туршлага, технологийг хэрхэн нутагшуулж чадсаныг харж болно. Энэ бол том ололт гэж би хардаг. Харин тулгамдаж байгаа асуудал цөөнгүй байгаагийн нэг нь барилгын компаниуд чадварлаг ажиллах хүчний хомсдолд орж байгаа явдал. Мөн чанарын шаардлага хангахгүй арматур, барилгын материал импортоор ихээр орж ирэхийн зэрэгцээ сүүлийн үед мөнгөтэй хүн барилгын тусгай зөвшөөрөл авч, мэргэжлийн бус хүмүүс бизнес хийж байгаа нь харамсалтай санагддаг. Учир нь барилга барина гэдэг бол тоглоом биш түүний ард маш том хариуцлага, олон хүний амь настай холбоотой асуудал байдаг. Тиймээс энэ талд холбогдох байгууллагууд нь хяналттай ажиллаж зөвшөөрөл олгохдоо компанийн судалгаа дүгнэлт, инженерийн баг, хэдэн хүн хэрхэн ажилладгийг шат дараалалтай хяналтаар баталгаажуулж тусгай зөвшөөрлийг олгох хэрэгтэй. Мөн тухайн компанийн үйл ажиллагааг тогтмол хянаж хэдэн төсөл хөтөлбөр амжилттай хэрэгжүүлсэн, чанар стандартын доголдол гаргасан эсэх гэх мэт тодорхой хатуу шалгуурын дагуу тусгай зөвшөөрлийг сунгах эсэхийг шийдвэрлэдэг болбол зөв гэж бодож байна. Монголын 10 000 гаруй тусгай зөвшөөрөлтэй компаниас 5 000 нь барилгын үйл ажиллагаа явуулдаг гэж үзэхэд үүнээс 50-100 нь үйл ажиллагаа нь тогтмол, үлдсэн нь үйл ажиллагаа нь тогтмол бус, их ашиг харсан мэргэжлийн бус мөнгөтэй хүмүүсийн түр зуур байгуулсан компани байх нь элбэг ажиглагддаг гэдгийг хэлэх нь зүйтэй болов уу.
Э.Болдмаа: Монголын барилгын салбарын тэргүүлэгч 5 компани нэгдэж “Үндэсний Бүтээн байгуулалтын Корпораци” -ийг байгуулсан. Ийнхүү нэгдсэний давуу тал, ач холбогдол юунд оршиж байна вэ?
Г.Батсүх: Монголын томоохон өрсөлдөгч 5 компани нэгдэж, нэг бүтээн байгуулалтанд гар, сэтгэл нийлэн ажиллаж байна. Бид өнгөрсөн жил Буянт-Ухаа 2 хорооллын барилгыг 2015 онд өгсөн үнэлгээ, өртгөөрөө улсад нэг ч төгрөг нэмэхгүйгээр хүлээлгэж өгсөн. Одоо БУ 2-2 төслийг мөн адил 4 жилийн өмнө өгсөн үнэлгээ, өртгөөрөө энэ жил хүлээлгэн өгөхөөр хичээн ажиллаж байна. Энэ нь нийгмийн өмнө хүлээсэн бидний хариуцлага гэж хардаг. Улсын төсвөөр барилга барьж байгаа компаниуд шатахууны үнэ өссөн, санхүүжилт цаг хугацаандаа ороогүй гэх мэт шалтгаанаар хөрөнгө нэмүүлж, төсөвт өөрчлөлт оруулдаг нь хариуцлагагүй зүйл гэж боддог. Манай корпорацийн давуу тал барилга угсралтын ажлыг богино хугацаанд, чанарын өндөр түвшинд гүйцэтгэж, өртгийг боломжит хамгийн багаар тооцдог байдал. Мөн бид Монголдоо томоохон бүтээн байгуулалтыг хэдий өрсөлдөгч компаниуд ч гэсэн хүсэл зорилго, сэтгэлээрээ нэгдэж богино хугацаанд амжилттай хэрэгжүүлж болдгийг харуулахыг зорьдог. Манай корпорацид барилгын салбарын үе үеийн төлөөлөл, үе үеийн өнгө төрх харагдаж байдаг. Тухайлбал Б.Жүгдэр гуай, Э.Эрдэнэбат гуай гээд мундаг хүмүүсээс маш их зүйл сурч бие биендээ их дэм тустай байгаа. Одоогийн байдлаар Монгол Улсын зөвлөх инженер, мэргэшсэн инженерүүдээр ахлуулсан 300-гаад инженер техникийн, 3000 гаруй мэргэшсэн, туршлагатай ажилтантай. Тэдний цалингийн төсөв л гэхэд 2 тэрбум төгрөг гардаг. Цаашдаа бид үндэсний болон олон улсын түвшинд хэрэгжих барилга, дэд бүтцийн төсөл хөтөлбөрүүдэд манлайлан оролцож улс орны хөгжлийг тодорхойлох төслүүдийг санаачлан хэрэгжүүлэгч үндэсний корпораци болохыг зорин ажилллаж байна.
БАРИЛГУУД ӨНДӨР, НАМ ЯГ Л ДЭЭШЭЭ УРГАЖ БУЙ УРГАМАЛ ШИГ ХАРАГДДАГ
Э.Болдмаа: Хот төлөвлөлтийн талаар ямар бодолтой явдаг тухай асуумаар байна. Замбараагүй төлөвлөгдсөн хотыг эмх цэгцэнд оруулах ямар боломж бий гэж та харж байна вэ?
Г.Батсүх: Миний бодлоор хэсэгчилсэн дэд бүтэцтэй болгож хөгжүүлэх хэрэгтэй. Шугамын элэгдлийг урьдчилж тооцоолоод, тодорхой үе шаттайгаар тунелийн системтэй болгож, эрчим хүчний сүлжээг өөрчилж шинэчлэх шаардлагатай. Энэ мэт хэсэг хэсгээр нь чанартай засаад явбал магадгүй 10 - 20 жилийн дараа гэхэд хот нэгдсэн дэд бүтэцтэй, нэг зохион байгуулалттай, нэг стандарттай болно. Одоо хотын төвд барилга барихыг хязгаарлах нь зөв. Гадаадын орнуудад тухайн хотын ерөнхий төлөвлөлт, ерөнхий архитектурын чиг үүргийн дагуу дүүрэг бүрийн барилгууд өөр өөрийн өнгө аястай, орон сууцнууд болон барилга байгууламжийн хэлбэр загвар, өндөр нам нь тухайн хотынхоо онцлогыг агуулсан архитектурын чиг хандлагын дагуу өөр хоорондоо уялдаа холбоотой баригддаг. Гэтэл манай барилгууд эрс тэс, өндөр нам, яг л энд тэндээс авчраад тавьцан барилгын цуглуулга шиг. Тиймээс хотын ерөнхий өнгө төрхийг илтгэх шинэ төлөвлөлт гаргаж, түүний дагуу бариулах хэрэгтэй. Мөн зарим компани барилгын зөвшөөрлөө авсныхаа дараа танил талаа ашиглан 5 давхар барих ёстой барилгаа 10 болгочихдог. Хот төлөвлөлт алдагдаж байгаа нь ерөөсөө л хот төлөвлөлтийн нэгдсэн бодлого байхгүй, компани бүр өөр өөрийнхөө дураар янз бүрийн өнгө төрх, хийц загвартай барилга барьж байна. Тиймээс Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектурын төлөвлөлт, стандартыг тодорхой болгож, түүнийгээ мөрдөж ажиллах хэрэгтэй. Миний бодлоор орон сууцны төсөл хэрэгжүүлэгч нэг бүрт тухайн газар нь үйлчилгээний төв, автомашины зогсоол, ногоон байгууламж, ойр орчинтойгоо уялдах болон хотын өнгө үзэмжийг нэмэх, инженерийн шугам сүлжээний хүчин чадалд нийцэх зэргийг цогцоор төлөвлөсөн эсэхийг харгалзан үзэж зөвшөөрлийг олгох хэрэгтэй. Ялангуяа ногоон байгууламжин дээр өндөр стандарт шаардлагыг тогтоох хэрэгтэй. Улсын нийслэл гэдэг бол дэлхийд танигдах нүүр царай байдаг. Тиймээс энэ талд хууль журам гаргаж, хатуу тогтоох хэрэгтэй. Ингэж байж бид хот шиг хоттой болж өндөр хөгжилтэй орнуудтай хөл нийлүүлэн алхах болно.
Э.Болдмаа: Таныг Дауны холбооны ерөнхийлөгчөөр ажилладаг гэж сонссон. Энэ хүүхдүүдэд чиглэсэн нийгэмд тустай ямар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
Г.Батсүх: Миний дөрөв дэх хүү дауны синдромтой төрсөн. Тийм болохоор хүүхэдтэй минь адилхан олон хүүхэд, багачууд, тэдний эцэг, эхчүүдэд чадах чинээгээрээ тусалж дэмжихийг хичээж ажилладаг. Ер нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд насанд хүрэхээрээ нийгэмших, хөдөлмөрийн зах зээл дээр гарахад олон асуудалтай тулгардаг учраас манай холбооныхон мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтарч хүүхдүүдээ нийгмийн хөдөлмөрийн оролцоонд хамруулахаар ажиллаж байна. Өнгөрсөн жил Япон Улсад эдгээр хүүхдүүдийг хэрхэн нийгэмшүүлэх талаар сургалтанд сууж, туршлага судлаад ирсэн. Үүний үр дүнд дауны синдромтой хүүхдүүдийн хөдөлмөр сургалтын төвийг бий болгохоор хичээн ажиллаж байна. Энэхүү төвийн гол зорилго хүүхдүүдийг үе шаттайгаар үйлчилгээний болон хүнсний технологийн салбарт ажиллах боломжийг олгох юм. Мөн эдгээр хүүхдийн эцэг эхчүүд болон хүүхдүүдээ сэтгэл санаагаар дэмжих, хөгжлийн бэрхшээлтэй гээд бусдаас өөр биш бусдын адил ажиллаж, амьдрах боломжтой хүмүүс гэдгийг ойлгуулах зорилгоор Дэлхийн дауны өдрийг жил болгон зохион байгуулдаг. Үүгээр зогсохгүй саажилттай, аутизмтай гэх мэт хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд өөрсдийн нөхцөл бололцоондоо тулгуурлан мэргэжлийн багшаар хичээл заалгах, цаашлаад ерөнхий боловсролын системд нэвтрүүлэх гэх мэт ажлыг хэрэгжүүлэхээр зорин ажиллаж байна. Энэ ажлын хүрээнд хэд, хэдэн хүүхдийг 130 дугаар сургуульд оруулж олон талын судалгаа хөгжүүлэлтийг хийж байна. Хэрэв амжилттай болбол хөдөө орон нутгийн сургуулиудад мөн хэрэгжүүлэх зорилготой байна. Энэ боломжийг ашиглаад бас хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг өөрөөр харалгүй, хамтдаа ажиллах боломж нөхцөл байвал халуун дотноор хүлээж авахыг бусад хувийн хэвшил, аж ахуйн нэгж болон олон нийтдээ уриалмаар байна.
Г.Батсүх: Танай компаниас нийгэмд тустай ямар үйл ажиллагаа явуулдаг вэ?
Э.Болдмаа: Өнгөрсөн онд нэгдүгээр сургуулийн охидын сагсан бөмбөгийн багийн өмсгөлийг хийлгэж өгсөн. Мөн Баянхошуунд цэцэрлэгийн барилгын бетон зуурмаг, Хан-Уул дүүрэгт Хүүхдийн нэгдсэн эмнэлгийн шалны бетоныг нийлүүлсэн гэх мэт өөрсдийн үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнээр тусламж, дэмжлэг үзүүлж ажилладаг.
Г.Батсүх: Эмэгтэй хүний хувьд хүндхэн мэргэжил сонгосон байна. Шантрах үе байсан уу?
Э.Болдмаа: Ер нь цаг наргүй ажил шүү дээ. Барилгын компани хичнээн бетон авна, түүнийг дуустал ажиллах ёстой. Нэг, хоёр өдөр үргэлжлэн, хонож ажиллах үе цөөнгүй. Гэхдээ одоо ажилдаа дасчихсаан. Анх сургуулиа төгсөөд Өмнөговь аймгийн Овоотын отрядын цэргийн анги дээр офицеруудад зориулсан 32 айлын орон сууц барих ажилд оролцож байлаа. Хангай нутгийн хүүхдэд говийн халуун нар, салхинд ажиллах үнэхээр хэцүү байсан. Мөн талбай дээр ажиллаж байгаа ганц эмэгтэй, дээр нь дөнгөж сургуулиа төгсөж ирсэн жаахан охин болохоор үгэнд ордог ажилтан тэр бүр байхгүй хүндхэн санагдах үе цөөнгүй. Гэхдээ даваад л гарсан. Үүний дараа Булган аймгийн Нутгийн удирдлагын барилгыг барих болсон. Энд мөн л ганцаараа эмэгтэй ажилтан нь. Тухайн үед ганц бие байсан тулдаа л санаа зовох зүйлгүй ажилладаг байж дээ. Барилгын талбай дагаж хөдөө, орон нутгаар яваад, олон эрчүүдийг удирдаж ажиллахдаа шантарсан шүү. Тиймээс материалын инженер хийхээр шийдсэн юм. Одоо бол үйлдвэр дээрээ ихэвчлэн ажилладаг.
БИД ЗУНЫ ДЭЛГЭР ЦАГТ ИД АЖИЛЛАДАГ УЧРААС АМРАХ ЗАВ ТӨДИЙЛӨН ОЛДДОГГҮЙ
Г.Батсүх: Материалын орц найрлаган дээр ажилладаг инженер хүнийхээ хувьд судалгаа, туршилт цөөнгүй хийдэг байх. Хувь хүн болон мэргэжил тал дээрээ хэрхэн хөгжүүлж байна вэ?
Э.Болдмаа: Компанийхаа хэрэгжүүлсэн том төслүүдэд бетон нийлүүлэх болон шаардлагатай бетон зуурмагийн ихэнх туршилтуудад гар бие оролцож ажилласан. Тухайлбал, хамгийн анхны гадаадын төсөл болох Төв аймаг салхин сэнсний суурийн бетон дээр Австрали инженерүүдтэй C40 ангийн 4-6 хувь агаарын агууламжтай бетон зуурмагийн туршилт болон үйлдвэрлэл дээр ажилласан. Мөн хурдасгууртай P буюу ус үл нэвтрүүлэлттэй бетон зуурмагийн туршилт, Шангри Ла зочид буудлын барилгын C30-C45 ангийн өвөл, зуны бетон зуурмагийн туршилт зэрэг олон туршилт шинжилгээний ажлууд хийж гүйцэтгэсэн. Хурдасгууртай буюу түргэн бэхжүүлэгчтэй бетон гэдэг нь үнсийг бетонд ашигласан туршилт юм. Гэхдээ олон хүмүүс бетонд үнсийг холих нь чанаргүй гэж ойлгодог. Энэ нь гал түлээд гарсан үнс биш, харин цахилгаан станцын дэгдэмхий, дээшээ нарийн фильтрээр шүүгдсэн үнс юм. Ингэснээр бетоны хэт халалт, хагарлаас сэргийлж, өөрийнх нь хөдөлгөөнт чанарыг сайжруулдаг, нүх сүвийг багасгаж өгөх гэх мэт олон төрлийн ашиг тустай байдаг.
Харин миний хувьд бие даан туршилт, судалгаа хийж төдийлөн амждаггүй. Ажлынхаа хажуугаар үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх, ар гэрийн ажлаа амжуулах гээд чамгүй л ажилтай байх юм. Иймээс таны хэлснээр цагийг маш зөв зохион байгуулалттай ашиглаж сурахыг эрмэлзэж байна даа. Мэдээж залуу хүний хувьд цаашид илүү суралцаж, олон зүйлийг мэдэхийг хүсэж байна. Ажлынхаа хажуугаар мэргэжлийнхээ дагуу магистрант болон мэргэшсэн инженерийн зэрэг горилох тал дээр суралцаж байгаа. Мөн материалын найрлаганд химийн мэдлэг чухал учраас энэ талын мэдлэгээ дээшлүүлнэ гэж боддог.
Г.Батсүх: Тантай санал нэг байна. Ер нь өнгөрсөн амьдралаа эргэцүүлээд харахад өнөөгийн энэ түвшинд яаж хүрэв. Юуны төлөө ингэж их зүтгэв гээд бодоод үзэхээр хүн ер нь үр хүүхдийнхээ төлөө л амьдардаг юм байна гэдгийг ойлгосон. Анх эхнэр бид хоёр ажил хийхийн тулд хүүхдүүдээ замын унаанд суулгаад нутаг руугаа явуулж байлаа. Тэр үед хүүхдүүд маань 3-7 насны хооронд. Бага охиноо эхнэр минь дөнгөж хөхүүлээд л явуулж байлаа. Гэхдээ одоо ингээд харахад амьдрал гэдэг хэцүү үедээ хэцүү. Гэхдээ туулаад гарахаар сайхан байдаг юм шүү дээ.
Э.Болдмаа: Энэ их ажлын хажуугаар өөртөө хэр зав гаргадаг вэ. Хоббиныхоо талаар яриач?
Г.Батсүх: Хүүхэд байхын спортод сонирхолтой. Одоо Б.Энхболд багшийн удирдлага дор “Хурд” дэвжээнд жудо бөхөөр хичээллэдэг. Энэ жилийн Самбо, жудо бөхийн ахмадын улсын аварга шалгаруулах тэмцээний 90 кг-ын жинд тэргүүн байр эзэлж хөлс хөдөлмөрийнхөө үр шимийг хүртсэн сайхан үйл явдал тохиолоо. Хэдэн жилийн өмнө жин нэмсэнээс нуруунд суулт өгч эхэлсэн юм. Тиймээс эрүүл байх үүднээс жудогоор хичээллэж одоо 20 кг хаяаад байна. Хүн ер нь хоббитой байснаар цагаа зөв зохицуулж, хувийн зохион байгуулалт сайжирч, төлөвлөгөө сайн гаргаж сурдаг. Мөн спортоор хичээллэх нь хүнд үргэлж эрч хүч, энерги өгдөг учраас ажилчдаа спортоор хичээллэж, эрүүл чийрэг байхыг уриалж, тогтмол зааланд тоглодог. Миний бодлоор спортоор хичээллэдэг хүнд туйлбартай, тогтвортой, тэвчээртэй зан чанартай байдаг бөгөөд аливаад шантрахгүй, тууштай байх чадвар суусан байдаг.
Г.Бастүх: Малчин айлд төрж, малч хүний ухаанаар өссөн нь өнөөгийн амжилтанд тань хэр нөлөөлсөн гэж боддог вэ?
Э.Болдмаа: Аав, ээжийн хэлж сургасан бүхэн миний өнөөгийн амжилтанд хүрэхэд нөлөөлсөн. Аливаад тэсвэр хатуужилтай, тууштай, туйлбартай ханддаг, хар бор ажлыг сайн хийж сурсан нь хөдөө нутагт мал дээр өссөнтэй минь холбоотой болов уу. Мөн технологи инженер мэргэжилд гар болоод харааны мэдрэмж их шаарддаг учраас энэ талын чадварт суралцахад чухал нөлөө үзүүлсэн байх гэж боддог. Сүүлийн үед нутагтаа очиж амжихгүй л явна. Бид зуны дэлгэр сайхан цагт ид ажилтай байдаг тул зав чөлөө гарахгүй. Ялангуяа гадаадын гүйцэтгэгч компанитай хамтарч ажиллаж байгаа үед Улсынхаа баяр наадмаар ч амрах завгүйажилладаг.
Э.Болдмаа: Та нутаг усынхаа талаар хуучлаач. Хамгийн сүүлд хэзээ очив. Аймагтаа бүтээн байгуулалт хийж байна уу?
Г.Батсүх: Хүн болгонд л төрж өссөн нутаг ус нь үргэлж сайхан санагдаж, боломж чадлынхаа хэрээр тусалж дэмжиж, хөгжүүлэхийг зорьдог байх. Түүний адил би нутгийнхаа олон түмэнд хэрэгтэй зүйл хийж өгөх юмсан гэж бодож явсаар жилийн өмнө Зүүнговь сумандаа ногоон байгууламж бүхий 800 гаруй хүний суудалтай, гүйлтийн зам болон ногоон зүлгэн мини хөл бөмбөгийн талбайтай цэнгэлдэх хүрээлэнгийн барилга байгууламжийг нутгийн зон олонтойгоо хамтарч бүтээн байгуулсан. Өмнө нь мөн ахмадуудын амрах байр, ногоон төгөлтэй цэцэрлэгт хүрээлэн зэргийг барьж өгсөн. Ер нь тэгээд боломж, бололцоо гарвал аль болох их зүйл хийж өгөхийг бодож, санаж явдаг. Ярилцлагынхаа төгсгөлд танай хамт олонд талархаж явдгаа хэлмээр байна. Бид Шангри Ла, “Будда Виста”, Шинэ нисэх онгоцны буудлын ангарын барилга гээд хэд, хэдэн томоохон төсөл дээр хамтран ажилласан. Энэ хугацаанд маш олон зүйлийг та бүгдээс суралцаж, ойлгож, тэр хэрээр тодорхой шатанд хөгжиж байгаа гэдгээ энд хэлмээр байна. Ялангуяа, барилгын материалын хангамж, материалын чанар дээр анхааран ажиллаж сурсан.
Э.Болдмаа: Баярлалаа. Ийм мундаг хүнээс магтаал, талархал сонсох үнэхээр сайхан байна. Таны цаашдын их үйлсэд тань амжилт хүсье.
Г.Батсүх: Манай компани “Премиум бьюлдинг материалс” ХХК-тай нягт холбоотой, олон жил хамтран ажиллаж байна. Тиймээс энэ компанийхаа төлөөлөлтэй хамт оролцож байгаадаа баяртай байна. Юуны өмнө хоёулаа танилцъя?
Э.Болдмаа: Миний хувьд ийм мундаг хүнтэй уулзаж, туршлагаас нь сонсож, сонирхсон асуултаа асуух боломж олдсонд тун баяртай байна. Би Төв аймгийн Дэлгэрхаан суманд малчин гэр бүлд төрж, өссөн. Аав, ээж минь одоо ч тэндээ амьдарч байгаа. Миний хувьд 2010 онд ШУТИС–ийг барилгын бүтээц эдлэлийн технологич мэргэжлээр төгсөж, одоо компанидаа технологи инженерээр 7 дахь жилдээ ажиллаж байна.
Г.Батсүх: Хөдөө нутаг, мал ахуй ярьсан үнэхээр сайхан санагдаж байна. Би Увс аймгийн Зүүнговь суманд төрж өссөн. Аав маань малын эмч, ээж маань тогооч мэргэжилтэй хүмүүс байдаг. Багадаа аав шигээ малын эмч болно гэж бодож байсан боловч математик, физик, зураг, хөдөлмөрийн хичээлдээ илүү сайн, зурах авьяастай байсан тул сонирхлынхоо дагуу барилгын салбарыг сонгож ШУТИС–ын барилгын инженерийн ангид элсэн орсон. Сургуулиа төгсөөд салбартаа 6 жил ажиллаж байгаад 2005 онд “И СИ СИ” компаниа үүсгэн байгуулж байсан. Одоо манай компани 100 гаруй инженер техникийн ажилтантай Монголын нэр нүүр бүхий Шангри Ла, Шинэ нисэх онгоцны буудал, “Будда Виста” гэх мэт төслүүд дээр гар бие оролцсон барилгын салбарын томоохон төлөөллүүдийн нэг болсон байна.
Г.Батсүх: Монголын бетон үйлдвэрлэлийн салбарт тэргүүлэгч компаний хувьд ямар шинэ технологиудыг нэвтрүүлж байна. Нано бетон, механик элс үйлдвэрлэж байгаа гэж сонссон юм байна.
Э.Болдмаа: Манай компани эрдэмтэн, профессор, доктор гээд мэргэжилдээ чадварлаг олон ажилтнаас бүрдсэн R&D буюу Судалгаа хөгжүүлэлтийн багтай. Багийнхан маань дэлхийн зах зээлд үр өгөөж нь хэдийнэ танигдаж, нэвтэрсэн технологийг Монголд нэвтрүүлж, нутагшуулах чиглэлд цаг үргэлж судалгаа хийж ажилладаг. Энэ ажлын хүрээнд нано бетоныг энэ жил нийлүүлэхээр төлөвлөөд байна. Судалгаа, туршилтын ажил хийгдээд ерөнхийдөө дууссан. Нано нэмэлтийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлж, ашигласнаар бүтээгдэхүүний чанарыг хэд, хэдэн түвшинд сайжруулсан. Нэгдүгээрт, бүтээгдэхүүний эрт үеийн бат бэхийг хурдан, сайн авахуулдаг. Ингэснээр барилгын төслийн цаг хугацааг богиносгох, ажиллах хүч, материалын илүү зардлыг бууруулах давуу талтай. Энгийн бетонд төслийн бат бэх чанартаа хүрэхийн тулд 28 хоног шаардлагатай бол нано бетон 7 хоногийн дотор энэ хэмжээнд хүрч чаддаг. Хоёрдугаарт, нано бетон ус тусгаарлах шинж чанарыг өөртөө агуулснаараа бетонд ус нэвчих боломжгүй болдог. Энэ бол асар том давуу тал, боломжийг бий болгосон хэрэг. Энгийн бетонтой харьцуулбал 30-40 хувийн өгөөжтэй бөгөөд 100 жилийн настай. Эдийн засаг, цаг хугацааны хэмнэлттэй, өндөр чанартай бүтээгдэхүүн юм. Харин механик элс гэдэг бол уулын чулууг буталж, дайрга гаргаад түүний шааргыг дахин боловсруулаад элс гаргаж авахыг хэлж байгаа юм. Ойлгомжтой хэлбэл чулуугаар элс хийж байна гэсэн үг. Хоёр жилийн хугацаанд туршилт явагдсан. Ирэх зунаас нэвтрүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа. Мөн материал үйлчилгээний платформыг хөгжүүлэн, одоогийн байдлаар бетон зуурмагийн захиалгын аппыг энэ улиралдаа нэвтрүүлэхээр төлөвлөж байна.
Г.Батсүх: Танайх мөн өвлийн бетон үйлдвэрлэдэг. Технологийн онцлог, давуу тал гэх мэт үйлдвэрлэлийн талаас нь юун дээр илүү их анхаардаг вэ?
Э.Болдмаа: Манайх 2017 оноос хойш өвлийн бетон үйлдвэрлэж эхэлсэн. Өвөл барилгын ажлыг зогсоохгүй үргэлжлүүлснээр маш их хөрөнгө мөнгийг хэмнэх, богино хугацаанд барилгын ажлыг гүйцэтгэх боломжийг олгож байгаа юм. Өвлийн бетоны онцлог нь арчилгаа их шаардлагатай байдаг. Үйлдвэрлэлийн талаас дүүргэгч материалаа халааж, халуун усаар зуурдаг. Мөн миксерүүдээ хоёр давхар дулаалдаг юм. Бетоныг авч байгаа обьект нэмэх градустай байх ёстой бөгөөд бэхжих хугацаанд дор хаяж гурав хоног дулаан газар байлгах шаардлагатай.
Э.Болдмаа: Би таныг их алсын хараатай ажилладаг, амжилттай яваа удирдагч хүн гэж боддог. Хэрвээ нууц биш бол компанийхаа ойрын болон ирээдүйн зорилго, төлөвлөгөөний талаар яриач?
Г.Батсүх: Би инженер хүн учраас төслийнхөө талбай дээр барилга угсралтын ажилд илүү их анхаарал хандуулдаг байсан болохоор компанийхаа менежмент, маркетинг гэх мэт зүйлүүдийг орхигдуулдаг байж. Тийм болоод тэр үү олон нийт манай компанийг нэг их сайн мэддэггүй. Гэхдээ хийсэн бүтээсэн төслийг нь хүн бүхэн мэддэг. Нэг талаар хүн хийсэн бүтээсэн зүйлээрээ бусдад танигдах нь зөв. Гэхдээ нөгөө талаар компанийхаа менежмент, стратеги, хэтийн зорилтондоо анхаарал хандуулж ажиллах хэрэгтэйг ойлгож энэ талд ажиллахаар зорьж байна. Тиймээс компанидаа гадаад, дотоодын сургууль төгссөн өндөр боловсрол, мэдлэг, ур чадвартай залуучуудыг багтаа нэмж компанийн засаглал, менежмент тал руугаа чиглэсэн шинэ санал санаачлага, өөрчлөлтийг нэвтрүүлж эхлээд байна. Энэ өөрчлөлтийн хүрээнд бид “PMO” буюу Төслийн удирдлагын газрыг байгуулаад байна. Учир нь манай компани жилд ойролцоогоор 4-6 төсөл зэрэг хэрэгжүүлээд явдаг. Үүнд гардаг нэг хүндрэл нь тухайн төслийн гүйцэтгэл, чанар стандарт нь тухайн төслийн удирдагчийн ур чадвар, хичээл зүтгэлээс шууд хамаардаг. Гэтэл хүн бүр өөр учраас гарч байгаа үр дүн нь харилцан адилгүй, янз бүр байгаа нь эргээд энэ нь компанийн нэр хүнд болон гүйцэтгэлд олон янзаар нөлөөлдөг. Тиймээс Төслийн удирдлагын газрыг байгуулснаар хэрэгжиж байгаа нийт төслүүдээ нэгдсэн удирдлаган дор нэг стандартын дагуу хэрэгжүүлж нэг хэлээр ойлголцож, ижил үр дүн гаргах зорилготой юм. “Гэрээ засаад төрөө зас” гэдэг шиг эхлээд компанийхаа чадавхийг төлөвшүүлж цаашлаад улс орныхоо төлөө өөрсдийн хувь нэмрийг оруулах, барилгын салбарт ногоон барилгын тогтолцоог нэвтрүүлэх зорилгыг өөрсдийн ирээдүйн нэн тэргүүний ажлаа болгон мөн түүнийгээ төгөлдөржүүлэхээр хичээн ажиллаж байна
Г.Батсүх: “Премиум бюьлдинг материалс” ХХК бетоны зуурмаг үйлдвэрлэлтээрээ Монголд тэргүүлж байна. Энэ хөгжлийн нууц нь юу байна вэ?
Э.Болдмаа: Манай компани бетон зуурмагийн олон улсын стандартын 7 үйлдвэр, мэргэшсэн, туршлагатай инженер, техникийн ажилтнууд, бетон эрдэм шинжилгээний судалгаа хөгжүүлэлтийн баг гээд нийт 100 гаруй ажилтантай. Ажилтнууд маань дор бүрнээ ажлаа чин сэтгэлээсээ хийдэг учраас компани өсөн дэвжихэд хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг байх гэж би боддог. Мөн мэргэшсэн чадварлаг баг хамт олныг бүрдүүлэхээс гадна тасралтгүй сургалт, судалгаа шинжилгээ, туршилт хийгддэг учраас хурдацтайгаар хөгжиж байна. Аюулгүй ажиллагааг маш сайн хангаж, ажилчдынхаа харилцааны тал дээр ч анхааран ажилладаг. Мэдээж олон улсын томоохон төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэгч байгууллагуудтай хамтарч ажиллахад маш их туршлага, мэдлэг, мэдээллийг хуримтлуулж хэрэгжүүлж ажиллаж чаддаг гэж бодож байна.
“МӨНГӨТЭЙ Л БОЛ БАРИЛГЫН ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛ АВЧ МЭРГЭЖЛИЙН БУС ХҮМҮҮС БИЗНЕС ХИЙЖ БАЙНА”
Г.Батсүх: Салбарынхаа тулгамдаж байгаа асуудлын талаар ярих нь зөв байх гэж бодож байна. Барилгын материалын салбарт ололттой болон тулгамдаж байгаа ямар асуудлууд байна вэ?
Э.Болдмаа: Эн түрүүнд тулгамдаж байгаа асуудал бол чанаргүй түүхий эд юм. Бид хэдий бат бөх, чанартай бетон үйлдвэрлэхийг зорьсон ч түүхий эд муу учраас асуудал үүснэ. Тиймээс бэлтгэн нийлүүлэгч компаниуд энэ талд сайтар анхаарч ажиллах шаардлагатай байна. Мөн чанаргүй барилгууд миний санааг маш их зовоодог. Хэн, яаж үйлдвэрлэсэн нь тодорхойгүй бетоныг арматуртай нийлүүлээд барилга босгочихдог цөөнгүй газар байна. Тиймээс барилга барьж байгаа компаниуд буух эзэнтэй, буцах хаягтай газраас чанартай барилгын материал авах хэрэгтэй. Барилгын ажил эхлэхээр хэн дуртай нь бетон үйлдвэрлэдэг. Магадгүй хашаандаа бетон зуураад зарж байгааг үгүйсгэхгүй. Мөн барилгын компаниуд нэг барилга угсралтад өөр, өөр үйлдвэрийн бетон ашиглаж, чанар нь харилцан адилгүй, тавигдах шаардлагыг хангахгүй, бэхэжсэний дараа давхар бүрийн бетон нь өөр өөр харагддаг. Тиймээс барилгын хамгийн чухал материал болох бетоны үйлдвэрлэлтэд хяналт шалгалт сайн тавих хэрэгтэй.
Э.Болдмаа: Та барилгын салбарт олон жил ажилласан мөн Монголын томоохон барилгын компанийг удирдаад явж байгаа хүний хувьд энэ талаар ямар бодолтой явдаг вэ?
Г.Батсүх: Миний хувьд барилгын салбарын уналттай үеэс эхлээд өрнөл үе хүртэл инженерээр ажиллаж ирсэн. Намайг их сургуулиа төгсөж байхад “Улаанбаатар барилга” ХХК, “Гангар инвест” ХХК, “Эрэл” групп зэрэг хэдхэн барилгын компани байлаа. Тэр үед бетоны олдоц бага, зарим нь талбай дээрээ гараар зуурдаг, товарын бетон үйлдвэрлэдэг үйлдвэрээс барилгад хүргэхдээ самосвал машинаар зөөж, бадъяа ашиглан кранаар цутгалтаа хийдэг хүндхэн цаг үе байсан. Анх Герман болон Жайкагийн төслүүд Монголд хэрэгжиж бетоныг миксерээр зуураад барилга дээр авчирч байгааг хараад үнэхээр сайхан санагдаж хэзээ бид ингэж хийх бол гэж бодогдож байсан. Тэр үеийг бодвол одоо гадаадын барилгын салбарт ашиглагддаг ихэнх технологи манайд нэвтэрч, түүнийг дагаад барилгын компаниудын чадавхи ч сайжирч Оюутолгой гэх мэт томоохон төслүүдийн барилгын ажлыг гадны компаниудын дэмжлэггүйгээр өөрсдөө бүрэн хийж чадаж байгаа нь Монголын барилгын салбар хэрхэн хөгжиж, гадны туршлага, технологийг хэрхэн нутагшуулж чадсаныг харж болно. Энэ бол том ололт гэж би хардаг. Харин тулгамдаж байгаа асуудал цөөнгүй байгаагийн нэг нь барилгын компаниуд чадварлаг ажиллах хүчний хомсдолд орж байгаа явдал. Мөн чанарын шаардлага хангахгүй арматур, барилгын материал импортоор ихээр орж ирэхийн зэрэгцээ сүүлийн үед мөнгөтэй хүн барилгын тусгай зөвшөөрөл авч, мэргэжлийн бус хүмүүс бизнес хийж байгаа нь харамсалтай санагддаг. Учир нь барилга барина гэдэг бол тоглоом биш түүний ард маш том хариуцлага, олон хүний амь настай холбоотой асуудал байдаг. Тиймээс энэ талд холбогдох байгууллагууд нь хяналттай ажиллаж зөвшөөрөл олгохдоо компанийн судалгаа дүгнэлт, инженерийн баг, хэдэн хүн хэрхэн ажилладгийг шат дараалалтай хяналтаар баталгаажуулж тусгай зөвшөөрлийг олгох хэрэгтэй. Мөн тухайн компанийн үйл ажиллагааг тогтмол хянаж хэдэн төсөл хөтөлбөр амжилттай хэрэгжүүлсэн, чанар стандартын доголдол гаргасан эсэх гэх мэт тодорхой хатуу шалгуурын дагуу тусгай зөвшөөрлийг сунгах эсэхийг шийдвэрлэдэг болбол зөв гэж бодож байна. Монголын 10 000 гаруй тусгай зөвшөөрөлтэй компаниас 5 000 нь барилгын үйл ажиллагаа явуулдаг гэж үзэхэд үүнээс 50-100 нь үйл ажиллагаа нь тогтмол, үлдсэн нь үйл ажиллагаа нь тогтмол бус, их ашиг харсан мэргэжлийн бус мөнгөтэй хүмүүсийн түр зуур байгуулсан компани байх нь элбэг ажиглагддаг гэдгийг хэлэх нь зүйтэй болов уу.
Э.Болдмаа: Монголын барилгын салбарын тэргүүлэгч 5 компани нэгдэж “Үндэсний Бүтээн байгуулалтын Корпораци” -ийг байгуулсан. Ийнхүү нэгдсэний давуу тал, ач холбогдол юунд оршиж байна вэ?
Г.Батсүх: Монголын томоохон өрсөлдөгч 5 компани нэгдэж, нэг бүтээн байгуулалтанд гар, сэтгэл нийлэн ажиллаж байна. Бид өнгөрсөн жил Буянт-Ухаа 2 хорооллын барилгыг 2015 онд өгсөн үнэлгээ, өртгөөрөө улсад нэг ч төгрөг нэмэхгүйгээр хүлээлгэж өгсөн. Одоо БУ 2-2 төслийг мөн адил 4 жилийн өмнө өгсөн үнэлгээ, өртгөөрөө энэ жил хүлээлгэн өгөхөөр хичээн ажиллаж байна. Энэ нь нийгмийн өмнө хүлээсэн бидний хариуцлага гэж хардаг. Улсын төсвөөр барилга барьж байгаа компаниуд шатахууны үнэ өссөн, санхүүжилт цаг хугацаандаа ороогүй гэх мэт шалтгаанаар хөрөнгө нэмүүлж, төсөвт өөрчлөлт оруулдаг нь хариуцлагагүй зүйл гэж боддог. Манай корпорацийн давуу тал барилга угсралтын ажлыг богино хугацаанд, чанарын өндөр түвшинд гүйцэтгэж, өртгийг боломжит хамгийн багаар тооцдог байдал. Мөн бид Монголдоо томоохон бүтээн байгуулалтыг хэдий өрсөлдөгч компаниуд ч гэсэн хүсэл зорилго, сэтгэлээрээ нэгдэж богино хугацаанд амжилттай хэрэгжүүлж болдгийг харуулахыг зорьдог. Манай корпорацид барилгын салбарын үе үеийн төлөөлөл, үе үеийн өнгө төрх харагдаж байдаг. Тухайлбал Б.Жүгдэр гуай, Э.Эрдэнэбат гуай гээд мундаг хүмүүсээс маш их зүйл сурч бие биендээ их дэм тустай байгаа. Одоогийн байдлаар Монгол Улсын зөвлөх инженер, мэргэшсэн инженерүүдээр ахлуулсан 300-гаад инженер техникийн, 3000 гаруй мэргэшсэн, туршлагатай ажилтантай. Тэдний цалингийн төсөв л гэхэд 2 тэрбум төгрөг гардаг. Цаашдаа бид үндэсний болон олон улсын түвшинд хэрэгжих барилга, дэд бүтцийн төсөл хөтөлбөрүүдэд манлайлан оролцож улс орны хөгжлийг тодорхойлох төслүүдийг санаачлан хэрэгжүүлэгч үндэсний корпораци болохыг зорин ажилллаж байна.
БАРИЛГУУД ӨНДӨР, НАМ ЯГ Л ДЭЭШЭЭ УРГАЖ БУЙ УРГАМАЛ ШИГ ХАРАГДДАГ
Э.Болдмаа: Хот төлөвлөлтийн талаар ямар бодолтой явдаг тухай асуумаар байна. Замбараагүй төлөвлөгдсөн хотыг эмх цэгцэнд оруулах ямар боломж бий гэж та харж байна вэ?
Г.Батсүх: Миний бодлоор хэсэгчилсэн дэд бүтэцтэй болгож хөгжүүлэх хэрэгтэй. Шугамын элэгдлийг урьдчилж тооцоолоод, тодорхой үе шаттайгаар тунелийн системтэй болгож, эрчим хүчний сүлжээг өөрчилж шинэчлэх шаардлагатай. Энэ мэт хэсэг хэсгээр нь чанартай засаад явбал магадгүй 10 - 20 жилийн дараа гэхэд хот нэгдсэн дэд бүтэцтэй, нэг зохион байгуулалттай, нэг стандарттай болно. Одоо хотын төвд барилга барихыг хязгаарлах нь зөв. Гадаадын орнуудад тухайн хотын ерөнхий төлөвлөлт, ерөнхий архитектурын чиг үүргийн дагуу дүүрэг бүрийн барилгууд өөр өөрийн өнгө аястай, орон сууцнууд болон барилга байгууламжийн хэлбэр загвар, өндөр нам нь тухайн хотынхоо онцлогыг агуулсан архитектурын чиг хандлагын дагуу өөр хоорондоо уялдаа холбоотой баригддаг. Гэтэл манай барилгууд эрс тэс, өндөр нам, яг л энд тэндээс авчраад тавьцан барилгын цуглуулга шиг. Тиймээс хотын ерөнхий өнгө төрхийг илтгэх шинэ төлөвлөлт гаргаж, түүний дагуу бариулах хэрэгтэй. Мөн зарим компани барилгын зөвшөөрлөө авсныхаа дараа танил талаа ашиглан 5 давхар барих ёстой барилгаа 10 болгочихдог. Хот төлөвлөлт алдагдаж байгаа нь ерөөсөө л хот төлөвлөлтийн нэгдсэн бодлого байхгүй, компани бүр өөр өөрийнхөө дураар янз бүрийн өнгө төрх, хийц загвартай барилга барьж байна. Тиймээс Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектурын төлөвлөлт, стандартыг тодорхой болгож, түүнийгээ мөрдөж ажиллах хэрэгтэй. Миний бодлоор орон сууцны төсөл хэрэгжүүлэгч нэг бүрт тухайн газар нь үйлчилгээний төв, автомашины зогсоол, ногоон байгууламж, ойр орчинтойгоо уялдах болон хотын өнгө үзэмжийг нэмэх, инженерийн шугам сүлжээний хүчин чадалд нийцэх зэргийг цогцоор төлөвлөсөн эсэхийг харгалзан үзэж зөвшөөрлийг олгох хэрэгтэй. Ялангуяа ногоон байгууламжин дээр өндөр стандарт шаардлагыг тогтоох хэрэгтэй. Улсын нийслэл гэдэг бол дэлхийд танигдах нүүр царай байдаг. Тиймээс энэ талд хууль журам гаргаж, хатуу тогтоох хэрэгтэй. Ингэж байж бид хот шиг хоттой болж өндөр хөгжилтэй орнуудтай хөл нийлүүлэн алхах болно.
Э.Болдмаа: Таныг Дауны холбооны ерөнхийлөгчөөр ажилладаг гэж сонссон. Энэ хүүхдүүдэд чиглэсэн нийгэмд тустай ямар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
Г.Батсүх: Миний дөрөв дэх хүү дауны синдромтой төрсөн. Тийм болохоор хүүхэдтэй минь адилхан олон хүүхэд, багачууд, тэдний эцэг, эхчүүдэд чадах чинээгээрээ тусалж дэмжихийг хичээж ажилладаг. Ер нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд насанд хүрэхээрээ нийгэмших, хөдөлмөрийн зах зээл дээр гарахад олон асуудалтай тулгардаг учраас манай холбооныхон мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтарч хүүхдүүдээ нийгмийн хөдөлмөрийн оролцоонд хамруулахаар ажиллаж байна. Өнгөрсөн жил Япон Улсад эдгээр хүүхдүүдийг хэрхэн нийгэмшүүлэх талаар сургалтанд сууж, туршлага судлаад ирсэн. Үүний үр дүнд дауны синдромтой хүүхдүүдийн хөдөлмөр сургалтын төвийг бий болгохоор хичээн ажиллаж байна. Энэхүү төвийн гол зорилго хүүхдүүдийг үе шаттайгаар үйлчилгээний болон хүнсний технологийн салбарт ажиллах боломжийг олгох юм. Мөн эдгээр хүүхдийн эцэг эхчүүд болон хүүхдүүдээ сэтгэл санаагаар дэмжих, хөгжлийн бэрхшээлтэй гээд бусдаас өөр биш бусдын адил ажиллаж, амьдрах боломжтой хүмүүс гэдгийг ойлгуулах зорилгоор Дэлхийн дауны өдрийг жил болгон зохион байгуулдаг. Үүгээр зогсохгүй саажилттай, аутизмтай гэх мэт хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд өөрсдийн нөхцөл бололцоондоо тулгуурлан мэргэжлийн багшаар хичээл заалгах, цаашлаад ерөнхий боловсролын системд нэвтрүүлэх гэх мэт ажлыг хэрэгжүүлэхээр зорин ажиллаж байна. Энэ ажлын хүрээнд хэд, хэдэн хүүхдийг 130 дугаар сургуульд оруулж олон талын судалгаа хөгжүүлэлтийг хийж байна. Хэрэв амжилттай болбол хөдөө орон нутгийн сургуулиудад мөн хэрэгжүүлэх зорилготой байна. Энэ боломжийг ашиглаад бас хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг өөрөөр харалгүй, хамтдаа ажиллах боломж нөхцөл байвал халуун дотноор хүлээж авахыг бусад хувийн хэвшил, аж ахуйн нэгж болон олон нийтдээ уриалмаар байна.
Г.Батсүх: Танай компаниас нийгэмд тустай ямар үйл ажиллагаа явуулдаг вэ?
Э.Болдмаа: Өнгөрсөн онд нэгдүгээр сургуулийн охидын сагсан бөмбөгийн багийн өмсгөлийг хийлгэж өгсөн. Мөн Баянхошуунд цэцэрлэгийн барилгын бетон зуурмаг, Хан-Уул дүүрэгт Хүүхдийн нэгдсэн эмнэлгийн шалны бетоныг нийлүүлсэн гэх мэт өөрсдийн үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнээр тусламж, дэмжлэг үзүүлж ажилладаг.
Г.Батсүх: Эмэгтэй хүний хувьд хүндхэн мэргэжил сонгосон байна. Шантрах үе байсан уу?
Э.Болдмаа: Ер нь цаг наргүй ажил шүү дээ. Барилгын компани хичнээн бетон авна, түүнийг дуустал ажиллах ёстой. Нэг, хоёр өдөр үргэлжлэн, хонож ажиллах үе цөөнгүй. Гэхдээ одоо ажилдаа дасчихсаан. Анх сургуулиа төгсөөд Өмнөговь аймгийн Овоотын отрядын цэргийн анги дээр офицеруудад зориулсан 32 айлын орон сууц барих ажилд оролцож байлаа. Хангай нутгийн хүүхдэд говийн халуун нар, салхинд ажиллах үнэхээр хэцүү байсан. Мөн талбай дээр ажиллаж байгаа ганц эмэгтэй, дээр нь дөнгөж сургуулиа төгсөж ирсэн жаахан охин болохоор үгэнд ордог ажилтан тэр бүр байхгүй хүндхэн санагдах үе цөөнгүй. Гэхдээ даваад л гарсан. Үүний дараа Булган аймгийн Нутгийн удирдлагын барилгыг барих болсон. Энд мөн л ганцаараа эмэгтэй ажилтан нь. Тухайн үед ганц бие байсан тулдаа л санаа зовох зүйлгүй ажилладаг байж дээ. Барилгын талбай дагаж хөдөө, орон нутгаар яваад, олон эрчүүдийг удирдаж ажиллахдаа шантарсан шүү. Тиймээс материалын инженер хийхээр шийдсэн юм. Одоо бол үйлдвэр дээрээ ихэвчлэн ажилладаг.
БИД ЗУНЫ ДЭЛГЭР ЦАГТ ИД АЖИЛЛАДАГ УЧРААС АМРАХ ЗАВ ТӨДИЙЛӨН ОЛДДОГГҮЙ
Г.Батсүх: Материалын орц найрлаган дээр ажилладаг инженер хүнийхээ хувьд судалгаа, туршилт цөөнгүй хийдэг байх. Хувь хүн болон мэргэжил тал дээрээ хэрхэн хөгжүүлж байна вэ?
Э.Болдмаа: Компанийхаа хэрэгжүүлсэн том төслүүдэд бетон нийлүүлэх болон шаардлагатай бетон зуурмагийн ихэнх туршилтуудад гар бие оролцож ажилласан. Тухайлбал, хамгийн анхны гадаадын төсөл болох Төв аймаг салхин сэнсний суурийн бетон дээр Австрали инженерүүдтэй C40 ангийн 4-6 хувь агаарын агууламжтай бетон зуурмагийн туршилт болон үйлдвэрлэл дээр ажилласан. Мөн хурдасгууртай P буюу ус үл нэвтрүүлэлттэй бетон зуурмагийн туршилт, Шангри Ла зочид буудлын барилгын C30-C45 ангийн өвөл, зуны бетон зуурмагийн туршилт зэрэг олон туршилт шинжилгээний ажлууд хийж гүйцэтгэсэн. Хурдасгууртай буюу түргэн бэхжүүлэгчтэй бетон гэдэг нь үнсийг бетонд ашигласан туршилт юм. Гэхдээ олон хүмүүс бетонд үнсийг холих нь чанаргүй гэж ойлгодог. Энэ нь гал түлээд гарсан үнс биш, харин цахилгаан станцын дэгдэмхий, дээшээ нарийн фильтрээр шүүгдсэн үнс юм. Ингэснээр бетоны хэт халалт, хагарлаас сэргийлж, өөрийнх нь хөдөлгөөнт чанарыг сайжруулдаг, нүх сүвийг багасгаж өгөх гэх мэт олон төрлийн ашиг тустай байдаг.
Харин миний хувьд бие даан туршилт, судалгаа хийж төдийлөн амждаггүй. Ажлынхаа хажуугаар үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх, ар гэрийн ажлаа амжуулах гээд чамгүй л ажилтай байх юм. Иймээс таны хэлснээр цагийг маш зөв зохион байгуулалттай ашиглаж сурахыг эрмэлзэж байна даа. Мэдээж залуу хүний хувьд цаашид илүү суралцаж, олон зүйлийг мэдэхийг хүсэж байна. Ажлынхаа хажуугаар мэргэжлийнхээ дагуу магистрант болон мэргэшсэн инженерийн зэрэг горилох тал дээр суралцаж байгаа. Мөн материалын найрлаганд химийн мэдлэг чухал учраас энэ талын мэдлэгээ дээшлүүлнэ гэж боддог.
Г.Батсүх: Тантай санал нэг байна. Ер нь өнгөрсөн амьдралаа эргэцүүлээд харахад өнөөгийн энэ түвшинд яаж хүрэв. Юуны төлөө ингэж их зүтгэв гээд бодоод үзэхээр хүн ер нь үр хүүхдийнхээ төлөө л амьдардаг юм байна гэдгийг ойлгосон. Анх эхнэр бид хоёр ажил хийхийн тулд хүүхдүүдээ замын унаанд суулгаад нутаг руугаа явуулж байлаа. Тэр үед хүүхдүүд маань 3-7 насны хооронд. Бага охиноо эхнэр минь дөнгөж хөхүүлээд л явуулж байлаа. Гэхдээ одоо ингээд харахад амьдрал гэдэг хэцүү үедээ хэцүү. Гэхдээ туулаад гарахаар сайхан байдаг юм шүү дээ.
Э.Болдмаа: Энэ их ажлын хажуугаар өөртөө хэр зав гаргадаг вэ. Хоббиныхоо талаар яриач?
Г.Батсүх: Хүүхэд байхын спортод сонирхолтой. Одоо Б.Энхболд багшийн удирдлага дор “Хурд” дэвжээнд жудо бөхөөр хичээллэдэг. Энэ жилийн Самбо, жудо бөхийн ахмадын улсын аварга шалгаруулах тэмцээний 90 кг-ын жинд тэргүүн байр эзэлж хөлс хөдөлмөрийнхөө үр шимийг хүртсэн сайхан үйл явдал тохиолоо. Хэдэн жилийн өмнө жин нэмсэнээс нуруунд суулт өгч эхэлсэн юм. Тиймээс эрүүл байх үүднээс жудогоор хичээллэж одоо 20 кг хаяаад байна. Хүн ер нь хоббитой байснаар цагаа зөв зохицуулж, хувийн зохион байгуулалт сайжирч, төлөвлөгөө сайн гаргаж сурдаг. Мөн спортоор хичээллэх нь хүнд үргэлж эрч хүч, энерги өгдөг учраас ажилчдаа спортоор хичээллэж, эрүүл чийрэг байхыг уриалж, тогтмол зааланд тоглодог. Миний бодлоор спортоор хичээллэдэг хүнд туйлбартай, тогтвортой, тэвчээртэй зан чанартай байдаг бөгөөд аливаад шантрахгүй, тууштай байх чадвар суусан байдаг.
Г.Бастүх: Малчин айлд төрж, малч хүний ухаанаар өссөн нь өнөөгийн амжилтанд тань хэр нөлөөлсөн гэж боддог вэ?
Э.Болдмаа: Аав, ээжийн хэлж сургасан бүхэн миний өнөөгийн амжилтанд хүрэхэд нөлөөлсөн. Аливаад тэсвэр хатуужилтай, тууштай, туйлбартай ханддаг, хар бор ажлыг сайн хийж сурсан нь хөдөө нутагт мал дээр өссөнтэй минь холбоотой болов уу. Мөн технологи инженер мэргэжилд гар болоод харааны мэдрэмж их шаарддаг учраас энэ талын чадварт суралцахад чухал нөлөө үзүүлсэн байх гэж боддог. Сүүлийн үед нутагтаа очиж амжихгүй л явна. Бид зуны дэлгэр сайхан цагт ид ажилтай байдаг тул зав чөлөө гарахгүй. Ялангуяа гадаадын гүйцэтгэгч компанитай хамтарч ажиллаж байгаа үед Улсынхаа баяр наадмаар ч амрах завгүйажилладаг.
Э.Болдмаа: Та нутаг усынхаа талаар хуучлаач. Хамгийн сүүлд хэзээ очив. Аймагтаа бүтээн байгуулалт хийж байна уу?
Г.Батсүх: Хүн болгонд л төрж өссөн нутаг ус нь үргэлж сайхан санагдаж, боломж чадлынхаа хэрээр тусалж дэмжиж, хөгжүүлэхийг зорьдог байх. Түүний адил би нутгийнхаа олон түмэнд хэрэгтэй зүйл хийж өгөх юмсан гэж бодож явсаар жилийн өмнө Зүүнговь сумандаа ногоон байгууламж бүхий 800 гаруй хүний суудалтай, гүйлтийн зам болон ногоон зүлгэн мини хөл бөмбөгийн талбайтай цэнгэлдэх хүрээлэнгийн барилга байгууламжийг нутгийн зон олонтойгоо хамтарч бүтээн байгуулсан. Өмнө нь мөн ахмадуудын амрах байр, ногоон төгөлтэй цэцэрлэгт хүрээлэн зэргийг барьж өгсөн. Ер нь тэгээд боломж, бололцоо гарвал аль болох их зүйл хийж өгөхийг бодож, санаж явдаг. Ярилцлагынхаа төгсгөлд танай хамт олонд талархаж явдгаа хэлмээр байна. Бид Шангри Ла, “Будда Виста”, Шинэ нисэх онгоцны буудлын ангарын барилга гээд хэд, хэдэн томоохон төсөл дээр хамтран ажилласан. Энэ хугацаанд маш олон зүйлийг та бүгдээс суралцаж, ойлгож, тэр хэрээр тодорхой шатанд хөгжиж байгаа гэдгээ энд хэлмээр байна. Ялангуяа, барилгын материалын хангамж, материалын чанар дээр анхааран ажиллаж сурсан.
Э.Болдмаа: Баярлалаа. Ийм мундаг хүнээс магтаал, талархал сонсох үнэхээр сайхан байна. Таны цаашдын их үйлсэд тань амжилт хүсье.