Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Инженер гэдэг энэ сайхан мэргэжил хүний харах өнцгийг нээж өгдөг
“Макс өргөө” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Т.Түмэн-Өлзий
-Ярилцлагынхаа эхэнд манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулна уу?
-ШУТИС-ийг Иргэний ба үйлдвэрийн барилгын инженер мэргэжлээр 2012 онд төгссөн. 2014 онд “Бетонд нь тулж хүчитгэсэн төмөр бетон дам нурууны даах чадварын судалгаа” сэдвээр барилгын конструктор магистр зэрэг хамгаалсан. Барилгын угсралт, засварын мэргэшсэн инженер, мэргэшсэн төсөвчин зэрэгтэй. Энэ мэргэжлээ дунд ангиасаа сонирхож, шохоорхож, дурлаж сонгосон. Миний зан араншин, хүмүүстэй харилцах харилцааны талд гээд ер нь надад их тохирсон мэргэжил. Ийм ч учраас сэтгэл их хангалуун байдаг тул ямар нэгэн ажлын ачаалал, стрессгүй ажилладаг. Харин ч илүү их эрч хүчийг ажлаасаа олж хардаг. Хамтарч ажилладаг төслийн болоод техникийн баг, хамт олонтойгоо өглөө бүр уулзаж ярилцаж, эрч хүчээр дүүрэн ажлаа эхлүүлдэг. Миний хувьд байнга хийдэг хэвшил болсон зүйл бол өглөө босоод биеэ бэлтгэж байхдаа тэр өдрийнхөө ажлаа хэрхэн, яаж амжилттай хийх тухай боддог. Ер нь мэргэжилдээ хэтэрхий их шунаж дурладаг гэж болно. Магадгүй үүнээс болж хааяа гэр бүлээ орхигдуулах гээд байдаг дутагдал бий. Гэхдээ хүн ер нь зорьж эзэмшсэн мэргэжлээрээ ажиллана гэдэг сайхан зүйл. Инженер хүн бусад салбар, мэргэжил рүү хөрвөх чадвартай байдаг бөгөөд инженер гэдэг энэ сайхан мэргэжил хүний харах өнцгийг нээж өгдөг. Миний хувьд инженерүүддээ “Энэ барилгыг толгой мэдэж хийлгэж байгаа хүн бол чи. Танай багт янз бүрийн ааш аршинтай хүн ажиллаж болно. Иймээс энэ бүх хүнээ зөв таних, мэдэх, зохион байгуулах нь зөвхөн чамаас шалтгаална. Чи өөрөө хийх ажилдаа 100 хувь итгэл үнэмшилтэй байж дээд удирдлагаараа асуудлаа шийдвэрлүүлж чадна. Иймээс өөртөө итгэл үнэмшилтэй. Ийм сэтгэлгээтэй байх хэрэгтэй. Нөгөө талаар нөхцөл байдалд тулгуурласан оновчтой шийдэл гаргаж чаддаг байх ёстой” гэж үргэлж хэлдэг. Монголчууд бид нүүдлийн соёл уламжлалтай ард түмэн. Дээр нь миний хувьд хөдөө нутагт бага насаа өнгөрүүлсэн болохоор барилгын талбайтай танилцах болоод барилгын ажлыг шалгана гэдэг мал маллах арга ухаантай адилтгаж ойлгодог. Гэхдээ энэ бол зөвхөн миний бодол шүү. Барилгын талбайн эмх цэгц хэр байна, үйлдвэрлэл өөрөө зөв процесстой явж байна уу гэдгийг маш сайн анзаарч хардаг байх ёстой. Яг л малчин хүн цаг үргэлж малынхаа зүс, тоо толгой нэг бүрийг нарийн ажиглаж хардагтай адил гэж хэлж болно. Барилга нэг бүрээ тойрч шалгахдаа хэчнээн бүрэлдэхүүн ажиллаж байна. Хаана, ямар үе шаттай ажил үргэлжилж байна. Технологи буруу байгаа эсэх, ажилтнууд маань сэтгэл санаа хэр байгаа, аюулгүй байдлаа хэрхэн хангасан гэх мэтчилэн бүх зүйлийг маш сайн харж шалгаж чаддаг байх ёстой. Ингэж ажиллахыг ч зорьдог. Гэхдээ ингэж ажиллахдаа болохгүй байгаа зүйлийг шууд хэлдэггүй. Харин хэнд хандвал энэ асуудлыг түргэн шуурхай шийдэж, зөв чиглэл өгч чадах вэ гэдгийг эхлээд боддог. Ингэснээр бидний үйлдвэрлэл аваар осолгүй, амжилт бүтээлтэй үргэлжилдэг. Миний хувьд техникийн ажилтнуудаа илүү их хүндэлж харилцдаг. Хамт олонтойгоо нээлттэй байж багийн ажиллагаа явуулдаг.
-Танай гэр бүлээс барилгын мэргэжилтэй хүн бий юу?
-Би 5 эгч, нэг ахтай айлын бага. Манайд барилгын салбарын хүн байхгүй. Ах, эгч нар маань бүгд улсын байгууллагад ажилладаг. Аав маань техникийн хүн, гарын их ур дүйтэй. Гагнуур хийх, дизель хөдөлгүүр, цахилгаан мотор, автомашин гээд техникийн зүйлсийг бүгдийг засч янзалдаг. Мөн алт, мөнгөөр янз бүрийн зүйл хийдэг. Хуримынхаа өмнө гэрийнхээ бүх модыг өөрөө бэлтгэсэн бөгөөд одоо ч байдаг. Эцэг, эх маань үр хүүхдүүд бидэндээ аливаа зүйлийг ингэж хийх ёстой гэж зааж, хэлж сургахаасаа илүү зүгээр суулгүй, аливаад бүтээлч, сэтгэлээсээ хандаж хийж сурахыг зөвхөн өөрсдийн үйлдлээрээ харуулж, сургаж өсгөсөн. Магадгүй аавын минь техник сэтгэлгээнээс надад жаахан суусан байх. Түүнээс барилгачин болж энэ том бүтээн байгуулалтад орж ажиллахыг минь зааж зөвлөсөн хүн үгүй. Манайх хотод шилжиж ирэх үед л өөртөө барилга барьдаг хүн болно гэж бор зүрхэндээ итгэж үнэмшсэн байсан. Мэдээж багш нар маань зааж чиглүүлж, урам зориг их өгдөг байсан. Манай ШУТИС бол мундаг сургууль шүү дээ. Маш сайн боловсон хүчинтэй. Хэрэв оюутан өөрөө л сурий гэж зориод хичээвэл бүрэн дүүрэн сурах боломжтой. Оюутны хандлагыг ч их зөв тавьдаг.
-Сургуулиа төгсөөд ажлын гараагаа хаанаас эхлүүлж байсан бэ?
-Сургуулиа төгсөөд “Алтай констракшн”-д орж байлаа. Гэхдээ эхлээд өөр нэг зүйлийн тухай ярих гэсэн юм. Миний хувьд хамгийн анхны бүтээн байгуулалт ч гэж хэлж болно. Өвөрхангай аймгийн төвд “Арцат трейд” худалдааны төвийн өргөтгөл агуулах барих ажил дээр манай ангийн 8 залуу, 2 охин нийт 10-уулаа 2 сар тэндээ байрлаж ажиллангаа дадлага хийсэн үе юм. Нийслэлд явуулдаг үйлдвэрлэлээс тэс ондоо. Жишээлбэл, бетон зуурмагын үйлдвэргүй, хэв хашмал эсгэх, зангидах, арматур бэлдэц хийх, боох, гараар бетон цутгах, гараар буцаан дүүргэлт хийх гэх мэт бүх ажлаа өөрсдөө хийнэ. Хучилтын тулаасыг шургаагаар хийдэг тухайн үед яг л дээхнэ үеийн бүтээн байгуулалт руу очсон мэт санагддаг байлаа. Гэхдээ ингэж ажилласнаар бид маш их зүйлийг сурч авсан. Миний хувьд барилгадаа улам илүү шунан дурлах гоё сэдэл болж билээ. Ядрах ч завгүй ажилладаг. Хэдийгээр одоо бодоход алдаа, оноотой зүйл байсан ч их зүйлийг бид сурч авсан. Ингэж ажилласны үр дүнд одоо бүгдээрээ салбартаа амжилттай явна. “Алтай констракшн”-д ч бас их зүйлийг сурч авсан. Ажилд орсноос хойш томоохон бүтээн байгуулалт гэвэл “Алтай бьюлдинг” барилгыг ашиглалтад өгсөн. Мөн “Tвин Тауэр” барилгыг нэрлэж болно. Гэхдээ энэ барилгын суурийн ажлыг эхлүүлэх үед олон асуудал тулгарч байлаа. Дулааны болон бохирын шугам, холбооны шилэн кабелийг гэмтээхгүй байх, Энэтхэг, Монголын хамтарсан сургуулийг суултанд оруулахгүй байх, ОХУ-ын Элчин сайдын яамны агаарын хил рүү орох эрсдэлтэй тул кран тавиулахгүй гэх мэтчилэн олон эрсдэл учирч байсан ч айж бэрхшээлгүй, ажлаа зоригтой эхлүүлж билээ. Ер нь чамгүй их сорьсон ажил байсан. Захиалагчийн инженерийн хувьд шөнө, орой гэлтгүй хонож ажилладаг. Гэхдээ залуу хүн завгүй ажиллах тусам их зүйлийг сурч, ойлгож, мэдэж авдаг юм байна гэдгийг ухаарсан. Түүний дараа “Саруул”, “Элит” хотхон гээд ар, араасаа бүтээн байгуулалтууд өрнөсөн дөө. Манайх ганцхан инженертэй тэр нь би. Ингэж шаргуу ажиллачихаад жилийн дараа эргээд өөрийгөө харахад ажил, мэргэжлийнхээ хувьд эрс ондоо болсон байсан. Түүний дараа буюу 2013 онд “М-Си-Эс Проперти” компанийн захирал байсан одоо “Пи Си Ди Пи” компанийн үүсгэн байгуулагч Ч.Маралмаа захиралтай 6 жил гаруй хугацаанд ажиллахдаа төслийн инженерээс төслийн ахлах инженер, төслийн удирдлагын албаны дарга, дэд захирал хүртлээ дэвшин ажилласан. Энэ хугацаандаа Эрдэнэт үйлдвэрийн өргөтгөлийн төсөл, Чойжин Сүитс сервис апартмент, И-март 1, 2 төслийн интерьерийн ажил, Оюутолгойн “Бетон зуурмагын үйлдвэр-4”-ийн цогцолбор төслүүдийг төслийн багаараа амжилттай хэрэгжүүлсэн. Энэ компанидаа ч мөн адил олон зүйлийг сурч авсан учраас үнэхээр талархаж явдаг. Ч.Маралмаа захирал их хөдөлмөрч, монголын барилгын салбарт төслийн менежмент, зөвлөх үйлчилгээг таниулах, нэвтрүүлэх том зорилгыг биелүүлж яваа нэгэн гэж бахархаж хүндэлдэг. Одоо ч бид найрсаг харилцаатай. Төслийн бүрэн хэмжээний менежмент буюу төслийн шинэ санаа, зураг төсөл, инженерчлэл, барилга угсралт цаашлаад төслийг захиалагчид хүлээлгэн өгөх шат хүртлэх бүхий л менежментүүдийг хийдэг. Одоо бол барилгын компани болгон төслийн менежментийн талаар сургалт авч, ийм зүйл хэрэгтэй гэдгийг анхааардаг болжээ. Хүмүүсийн харах өнцөг ч ондоо болж. Ийм болгохын төлөө манай компани 6 жил ажилласан юм. Тухайн үед давхардсан тоогоор жилд 30 гаруй компанид танилцуулдаг байсан. Ингэж манай компани төслийн менежемент үргэлжлүүлээд ажлын гүйцэтгэл хийгээд явахаар маш их ачаалалтай ажилладаг байсан. 2018 оны барилга угсралтын улирлыг дуусгаад ажлаа хүлээлгэж өгсөн дөө.
- Ингэж цаг наргүй ажиллаж байсан хүн “Макс Өргөө” компанитай хэзээ холбогдсон бэ?
-Үнэнийг хэлэхэд ажлаа хүлээлгэж өгчихөөд жаахан тайван ажиллахыг, бага ч болов амрахыг хүсч байсан. Нөгөө талаар мэргэжлийн хувьд өөрийгөө хөгжүүлэх, цол зэргээ ахиулж докторын зэрэг хамгаалах сонирхол байлаа. Гэтэл Д.Цэрэнжигмэд захирал уулзаад, амрах ч зав өгөлгүй захирлаар ажиллах санал тавьсан. Тухайн үед миний хувьд “Энэ мундаг хүн ингэж их итгэл хүлээлгэж байхад ажлыг нь сайжруулж чадах уу” гэдэг асуултыг өөртөө тавьсан. Нэр хүндтэй, мундаг том компани шүү дээ. Удаа дараа гранпри хүртэж байсан том, том төслүүдтэй. Томоохон хэмжээний сүлжээ зочид буудал, худалдааны төвүүд, стандарт өндөртэй орон сууцнууд гээд нэрлэвэл нэлээд жагсаал хөвөрнө. Гүйцэтгэх удирдлага гэдэг маш их итгэл хүлээлгэж байгаа хэрэг. Иймээс энэ хүмүүсийн итгэлийг дааж ажлыг нь сайжруулахын төлөө 2019 оны эхний улирлаас зүтгэж эхэлсэн дээ. Хуучин байгаа бүрэлдэхүүнээ тэр хэвээр нь хүлээж аваад ажилтнуудынхаа бүтээн байгуулж, хийж хэрэгжүүлж байгаа ажлыг улам чанаржуулах, бусад компанитай өрсөлдөх чадварыг сайжруулах гээд ажил их байна. Манай ерөнхийлөгч болоод ерөнхий захирал хийж бүтээснээ тэр бүр сурталчлаад, олонд рекламдаад явдаггүй. Өөрсдийн хийх ёстой зүйлээ л хийж байна буюу манай группийн уриа “Илүү сайхан Монголын төлөө” ажиллаж байгаа гэж үздэг. “Илүү сайхан Монголын төлөө” хүнд сайхан сэтгэлээр ханд. Ажлаа ч сайхан сэтгэлээр, чин сэтгэлээсээ хий. Хөдөлмөрч бай. Хүн бүр хөдөлмөрч, сайхан сэтгэлтэй байхад бид хөгжинө. Зөвхөн хэлээд зогсохгүй өөрсдөө ч цаг үргэлж ийм хандлагыг үйлдлээрээ бидэнд харуулдаг. Улирал бүр салбар компанийн удирдлагууд, газрын дарга, захирлуудтайгаа уулзаж цаашдаа юун дээр анхаарч ажиллах талаар ярилцахын зэрэгцээ судалгаа, сургалтын байгууллагуудаас тогтмол сургалт авдаг. Арга хэмжээ болгонд ерөнхийлөгч, ерөнхий захирал ирж, хамтдаа ярилцахын зэрэгцээ сургалтанд сууж бидэнд манлайлал үзүүлдэг. Энэ нь миний хувьд их таалагддаг. Үүний зэрэгцээ ажилтнуудынхаа санал, санаачлагыг маш их дэмжиж ажилладаг. Ер нь л хамт олноо удирдан чиглүүлж авч явах төрмөл ухаантай хүмүүс юм гэдгийг ойлгож мэдэрсэн. Миний хувьд компанийхаа 5 жилийн зорилго, чиглэлээ тодорхойлсон учраас ажилдаа ханцуй шамлан ороод ажиллаж байна. Томоохон ажлуудаас танилцуулбал, 220К резиденс, “Монголиан рэйсинг трак” ХХК-ийн Монголын морин тойруулгын цогцолбор төслийн эхний үе шатны бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлээд байна.
-Барилгын ажил ид өрнөж байгаа яг энэ цаг үед мэргэжилтэй ажилтны хүрэлцээ хэр байна. Таны хувьд хүний нөөц, ажиллах хүчний талд ямар бодлого барьж ажиллана гэж бодож төлөвлөж байна вэ?
-Туслах ажилтанг хоол, унаатай, өдрийн 50-70 мянган төгрөгөөр ажиллуулъя гэхэд олдохгүй үе байдаг. Манай групп нийт 2400 ажилтантай бөгөөд ажилтан нэг бүрийнхээ цалинг тухайн салбарын цалингийн жишиг үнээс дээгүүр байлгах бодлого барьж ажилладаг. Саяхан цалингаа дахин нэмсэн. Нэг талаар энэ нь боловсон хүчнээ барих бодлого болж чаддаг. Хүмүүс нь ч тогтвортой ажилладаг. Энэ нь миний хувьд хүний нөөцөө тогтвортой байлгахад дэмтэй байдаг. Манай компани нийт 92 ажилтантай бөгөөд 2023 онд 120 гаруй ажилтантай болох зорилт тавин ажиллаж байна. Нийт ажилтнуудаас доод тал нь 5 ба түүнээс дээш жил ажилласан хүмүүс байна. Ихэнх нь “Макс өргөө” компани байгуулагдсан тэр үеэс хойш хамтдаа ажилласан. Манай хамт олон ч их сайхан баг. Иймээс миний хувьд менежмент дээрээ анхаарч, сайжруулахад голлон анхаарч ажиллах зорилттой байгаа. Хамт олон маань ч намайг сайхан хүлээж авсан. Их хурдан хугацаанд нэг баг болж дотносч чадсан.
-Өнөөдөр барилгын салбарт болж байгаа зүйл юу байна. Болохгүй зүйл гэвэл бас юуг харж байна вэ?
-Салбартаа ажиллаж байгаа үе, үеийн бүх хүмүүстэйгээ холбоо харилцаа, оролцоотой байхыг зорьж хичээдэг. Туршлагатай зөвлөх инженер болоод багш нарыгаа, ажлын талбар дээрээс туршлага хуримтлуулсан барилгачид гээд энэ бүх хүмүүсээ бид байнга сонсч байх шаардлагатай. Өмнө нь ямар байсан, одоо ямар байгаа, алдаа оноотой нь хамтад нь сонсч, энэ ахмад туршлагатай хүмүүсээсээ авч үлдэх, сурах зүйлээ сураад авах юмсан гэж хичээдэг. Үүний зэрэгцээ одоо барилгын салбарын хөгжил дэвшилд хувь нэмрээ оруулж салбартаа манлайлж яваа үеийнхээ залуусаас ч сурч мэдэх, санал бодлоо солилцохыг зорьж ажилладаг. Ийм ч учраас МБҮА-ийн гишүүн байгууллагуудын уулзалтад тогтмол оролцож, хүн хүчний нөөц, бараа материалын өсөлт, импорт экспортын харьцаа гэх мэтчилэн салбарынхаа шинэ соргог мэдээ, мэдээллүүдийг олж авдаг. Ийм мэдээлэл олж авахад танай сэтгүүл ч их хувь нэмэр болдогт талархаж явдгаа хэлмээр байна. Мөн миний бие МБИХ-ны хяналтын зөвлөлийн гишүүн. Инженер хүний ёс зүй болоод инженер хүн хэрхэн хариуцлагатай байх ёстой гэдэг талаасаа болж байгаа болон болохгүй байгаа зүйлийнхээ талаар ярилцаж, бодлогоор дэмжих, инженерүүдээ мэргэшлийн сургалтад хамруулах, шинэ технологи нэвтрүүлэхэд туслах гэх мэтчилэн хэрэгтэй мэдээ, мэдээллийг таниулах, олгох талд нөлөө үзүүлдэг болов уу гэж бодоод залуу хүний хувьд ажиллаж байна.
Харин миний хувийн бодлоор салбарт маань болж байгаа зүйл гэвэл төслийн менежментийн тухай яримаар байна. Өнөөдөр компани болгон менежмент хэрэгтэй гэдгийг ойлгодог болж, инженер болоод менежерийн төвшний ажилтнуудаа сургалтад хамруулдаг болсон нь давуу тал. Удахгүй буюу 2-3 жилийн дараа барилгын салбарынхан маань барилга угсралтын менежмент, төслийн менежмент, чанарын удирдлагын тогтолцоо, ажлын төлөвлөлт, гүйцэтгэл,сайжруулалт, хариуцлага гээд бүхий зүйлээ нэг хэлээр ярьдаг, ойлгодог болно. Энэ бол хөгжлийн нэг дэвшил. Дараагийн нэг давуу тал нь бид гадаад харилцаагаа маш сайн хөгжүүлж ажиллаж чадаж байна.
Харин дутагдалтай зүйл нь нөгөө л ажиллах хүчний асуудал. Өнөөдөр барилгын салбарынхан бид маш тайван орчинд ажиллаж байна. Өрсөлдөгч ч цөөхөн. Хэрэв Япон, Солонгос, Германд ажилладаг бол тэндэхийн хүмүүсийн амьдралын хэмнэл, амьдрал ахуйгаа хангах, аж төрөхийн тулд ажлын байрны олдоц гэдэг зүйл маш өрсөлдөөнтэй. Гэтэл манай залуус хэзээ л бол хэзээ ажлаа хаяад явчихдаг. Дараагийн ажлын байр бэлэн байгаа гэсэн сэтгэлгээтэй. Хамгийн гол нь бидэнд буюу хүн бүрт зорилгоо зөв тодорхойлоод түүнийхээ төлөө явах зүрх зориг, сэтгэл дутагдаад байна. Нөгөө талаар хамтаараа байж хөгжинө гэдгээ ойлгохгүй байх шиг. Учир нь, зарим нь хэсэг ажиллаж байгаад бригад болоод явчихдаг. Бригад болоод сайн ажиллаж чадаж байна уу гэхээр үгүй. Бригад ажиллуулах нь эргээд бидний хувьд ч ажлын гүйцэтгэлийн чанарт муу нөлөө үзүүлдэг. Үүний зэрэгцээ чадвартай, техник сэтгэлгээтэй залуучууд илүү хангамж, илүү үнэлгээ амалсан Турк, Австарли, Солонгос зэрэг гадны орныг их зорьж байна. Бид хангалттай хэмжээний цалин өгч чадахгүйгээсээ боловсон хүчнүүдээ ингэж алдаад байна. Энэ бүхэн барилгын чанар болоод хүний нөөцийн тогтвортой байдалд сөрөг нөлөө үзүүлж байна.
-Дээр нь мэргэжилтэй ажилтнууд ур чадварын хувьд хэр байна вэ гэдэг бас л хөндөх асуудал болоод байх шиг?
-Үнэхээр тийм. МСҮТ-үүд төгсөгчдөдөө зөвхөн хүнд үзүүлэх хэмжээний сертификат гэрчилгээ олгохдоо гол биш ур чадварыг эзэмшүүлж төгсгөх, эргээд БХБЯ болоод МБҮА, МБИХ зэрэг төрийн бус байгууллагуудтайгаа нарийн нягт холбоотой байж эрэмбэлж төгсгөх, компаниуд хэрэгцээгээ тодорхойлох зэргээр системтэй ажиллах шаардлага тулгараад байна. Өнөөдөр энэ салбарт ажиллаж байгаа ажилтнуудын нэлээд хувийг практик буюу ажлын талбар дээрээс сурч, мэргэжил эзэмшсэн хүмүүс эзэлж байна. Нөгөө талаар бидний анхаарах ёстой зүйлийн нэг нь Монгол Улсын хөдөлмөрийн насны хүмүүс өнөөдөр яг ид үе дээрээ ажиллаж байгаа явдал. Иймээс бид ойрын хугацаанд дэд бүтэц, уул уурхай, бүтээн байгуулалтаа хөгжүүлнэ гэвэл энэ нөөц бололцоогоо ашиглах, үүний тулд гадаадад ажиллаж байгаа монголчуудаа эх оронд нь авчрах хэрэгтэй байна. Мөн өндөр хөгжилтэй орнуудад боловсрол эзэмшиж байгаа хүмүүсийнхээ мэргэжил, ур чадварынх нь нөлөөллийг эх орондоо ажиллаж байгаа хүмүүст үзүүлэх, тэр ур чадварыг зайлшгүй сурч эзэмшихгүй бол энэ ажил үйлчилгээг хийж чадахгүй гэдэг ойлголтыг залууст өгөх хэрэгтэй байна. Ингэж байж бид хөгжинө. Энэ бүх хүч боломж, цаг хугацааг ингэж ашиглахгүй бол магадгүй 5-10 жилийн дараа бид өөрсдөө эргээд гаднаас ажиллах хүч авах болно. Үүнийг анхаарах хэрэгтэй байна.
-Манай барилга, орон сууцны зах зээлийн талаарх таны бодлыг сонсъё. Энэ зах зээлийн онцлог, бас бэрхшээлтэй тал нь юу байна?
-Орон сууцны барилгын салбар харьцангуй өрсөлдөөнтэй, хэрэглэгчид нь өөрсдөө шаардлага тавьдаг хариуцлагатай зах зээл болон төлөвшиж эхэлжээ. Зах зээл хөгжих үндсэн шаардлага нь энэ. Өрсөлдөөн байгаа газарт ямар нэгэн ялгарал бий болж, сайн хийж чаддаг чиглэл тус бүрээрээ дагнаад хөгжих боломж нь бүрдэнэ. Шударга өрсөлдөөн салбарын зах зээлийг маань эрүүлжүүлж, хөгжүүлж, чанаржуулна гэж бодож байна. Барилга өөрөө их ирээдүйтэй салбар. Улаанбаатар хотын нийт хүн амын 40 хувь нь орон сууцанд амьдарч байгаа гэхээр үлдсэн 60 хувийг байр, сууцаар хангах их ажил биднийг хүлээж байна. Нөгөө талаар гэр хорооллыг орон сууцжуулах нь утаанаас салах хамгийн оновчтой арга болохоос шахмал түлш, яндан шүүгчээр бид утаанаас салахгүй. Засгийн газрын зүгээс дэд бүтцэд хөрөнгө оруулалт хийж, газрыг зөв хуваарилж өгөх хэрэгтэй. Хотоо тэлж, хөгжүүлэх их ажилд хүн болгон оролцоход бэлэн байгаа. Хамгийн гол нь бидний хувьд оролцож чадахгүй байгаа байдал нь нөгөө л дэд бүтцээ тавьж өгөөгүйгээс үүдэлтэй. Үүнээс болж барилга, бүтээн байгуулалт хойшлохоор бидний хувьд улс, нийслэлтэй хамтарч дахин төлөвлөлт хийх итгэл, үнэмшил төрөхгүй болох эрсдэл үүсээд байна. Гэхдээ одоогоос 10 жилийн дараа гэхэд Улаанбаатар маань улам хөгжиж, илүү сайхан хот болно гэдэгт итгэдэг шүү.
-Гэр бүлийн хүнээ танилцуулахгүй юу?
-Манай гэр бүлийн хүн Москвагийн барилгын их сургуулийг төгссөн барилгын инженер мэргэжилтэй. Эрдэнэт үйлдвэрийн өргөлтгөл барих төсөл дээр ажиллаж байхдаа гэргийтэйгээ танилцсан. Эхнэр маань бүтээцийн инженерээр ажиллах сонирхолтой. Маш зарчимч мундаг инженер. Иймээс мэргэжлийн ур чадварыг нь харуулах юмсан гэсэн сонирхол, хүсэл их байдаг. Одоогоор хүүхдээ харж байгаа. Миний одоогийн карьер болоод ийм хэмжээний итгэл үнэмшилтэйгээр бүтээн байгуулалт хийхэд минь цэвэр ар тал, түшиг тулгуур минь болж байгаа хүн бол миний эхнэр. Хамгийн сайн ойлгож, түшиж тулдаг ханьдаа баярладаг шүү гэж танай сэтгүүлээр дамжуулж хэлмээр байна.
-Ярилцлагынхаа эхэнд манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулна уу?
-ШУТИС-ийг Иргэний ба үйлдвэрийн барилгын инженер мэргэжлээр 2012 онд төгссөн. 2014 онд “Бетонд нь тулж хүчитгэсэн төмөр бетон дам нурууны даах чадварын судалгаа” сэдвээр барилгын конструктор магистр зэрэг хамгаалсан. Барилгын угсралт, засварын мэргэшсэн инженер, мэргэшсэн төсөвчин зэрэгтэй. Энэ мэргэжлээ дунд ангиасаа сонирхож, шохоорхож, дурлаж сонгосон. Миний зан араншин, хүмүүстэй харилцах харилцааны талд гээд ер нь надад их тохирсон мэргэжил. Ийм ч учраас сэтгэл их хангалуун байдаг тул ямар нэгэн ажлын ачаалал, стрессгүй ажилладаг. Харин ч илүү их эрч хүчийг ажлаасаа олж хардаг. Хамтарч ажилладаг төслийн болоод техникийн баг, хамт олонтойгоо өглөө бүр уулзаж ярилцаж, эрч хүчээр дүүрэн ажлаа эхлүүлдэг. Миний хувьд байнга хийдэг хэвшил болсон зүйл бол өглөө босоод биеэ бэлтгэж байхдаа тэр өдрийнхөө ажлаа хэрхэн, яаж амжилттай хийх тухай боддог. Ер нь мэргэжилдээ хэтэрхий их шунаж дурладаг гэж болно. Магадгүй үүнээс болж хааяа гэр бүлээ орхигдуулах гээд байдаг дутагдал бий. Гэхдээ хүн ер нь зорьж эзэмшсэн мэргэжлээрээ ажиллана гэдэг сайхан зүйл. Инженер хүн бусад салбар, мэргэжил рүү хөрвөх чадвартай байдаг бөгөөд инженер гэдэг энэ сайхан мэргэжил хүний харах өнцгийг нээж өгдөг. Миний хувьд инженерүүддээ “Энэ барилгыг толгой мэдэж хийлгэж байгаа хүн бол чи. Танай багт янз бүрийн ааш аршинтай хүн ажиллаж болно. Иймээс энэ бүх хүнээ зөв таних, мэдэх, зохион байгуулах нь зөвхөн чамаас шалтгаална. Чи өөрөө хийх ажилдаа 100 хувь итгэл үнэмшилтэй байж дээд удирдлагаараа асуудлаа шийдвэрлүүлж чадна. Иймээс өөртөө итгэл үнэмшилтэй. Ийм сэтгэлгээтэй байх хэрэгтэй. Нөгөө талаар нөхцөл байдалд тулгуурласан оновчтой шийдэл гаргаж чаддаг байх ёстой” гэж үргэлж хэлдэг. Монголчууд бид нүүдлийн соёл уламжлалтай ард түмэн. Дээр нь миний хувьд хөдөө нутагт бага насаа өнгөрүүлсэн болохоор барилгын талбайтай танилцах болоод барилгын ажлыг шалгана гэдэг мал маллах арга ухаантай адилтгаж ойлгодог. Гэхдээ энэ бол зөвхөн миний бодол шүү. Барилгын талбайн эмх цэгц хэр байна, үйлдвэрлэл өөрөө зөв процесстой явж байна уу гэдгийг маш сайн анзаарч хардаг байх ёстой. Яг л малчин хүн цаг үргэлж малынхаа зүс, тоо толгой нэг бүрийг нарийн ажиглаж хардагтай адил гэж хэлж болно. Барилга нэг бүрээ тойрч шалгахдаа хэчнээн бүрэлдэхүүн ажиллаж байна. Хаана, ямар үе шаттай ажил үргэлжилж байна. Технологи буруу байгаа эсэх, ажилтнууд маань сэтгэл санаа хэр байгаа, аюулгүй байдлаа хэрхэн хангасан гэх мэтчилэн бүх зүйлийг маш сайн харж шалгаж чаддаг байх ёстой. Ингэж ажиллахыг ч зорьдог. Гэхдээ ингэж ажиллахдаа болохгүй байгаа зүйлийг шууд хэлдэггүй. Харин хэнд хандвал энэ асуудлыг түргэн шуурхай шийдэж, зөв чиглэл өгч чадах вэ гэдгийг эхлээд боддог. Ингэснээр бидний үйлдвэрлэл аваар осолгүй, амжилт бүтээлтэй үргэлжилдэг. Миний хувьд техникийн ажилтнуудаа илүү их хүндэлж харилцдаг. Хамт олонтойгоо нээлттэй байж багийн ажиллагаа явуулдаг.
-Танай гэр бүлээс барилгын мэргэжилтэй хүн бий юу?
-Би 5 эгч, нэг ахтай айлын бага. Манайд барилгын салбарын хүн байхгүй. Ах, эгч нар маань бүгд улсын байгууллагад ажилладаг. Аав маань техникийн хүн, гарын их ур дүйтэй. Гагнуур хийх, дизель хөдөлгүүр, цахилгаан мотор, автомашин гээд техникийн зүйлсийг бүгдийг засч янзалдаг. Мөн алт, мөнгөөр янз бүрийн зүйл хийдэг. Хуримынхаа өмнө гэрийнхээ бүх модыг өөрөө бэлтгэсэн бөгөөд одоо ч байдаг. Эцэг, эх маань үр хүүхдүүд бидэндээ аливаа зүйлийг ингэж хийх ёстой гэж зааж, хэлж сургахаасаа илүү зүгээр суулгүй, аливаад бүтээлч, сэтгэлээсээ хандаж хийж сурахыг зөвхөн өөрсдийн үйлдлээрээ харуулж, сургаж өсгөсөн. Магадгүй аавын минь техник сэтгэлгээнээс надад жаахан суусан байх. Түүнээс барилгачин болж энэ том бүтээн байгуулалтад орж ажиллахыг минь зааж зөвлөсөн хүн үгүй. Манайх хотод шилжиж ирэх үед л өөртөө барилга барьдаг хүн болно гэж бор зүрхэндээ итгэж үнэмшсэн байсан. Мэдээж багш нар маань зааж чиглүүлж, урам зориг их өгдөг байсан. Манай ШУТИС бол мундаг сургууль шүү дээ. Маш сайн боловсон хүчинтэй. Хэрэв оюутан өөрөө л сурий гэж зориод хичээвэл бүрэн дүүрэн сурах боломжтой. Оюутны хандлагыг ч их зөв тавьдаг.
-Сургуулиа төгсөөд ажлын гараагаа хаанаас эхлүүлж байсан бэ?
-Сургуулиа төгсөөд “Алтай констракшн”-д орж байлаа. Гэхдээ эхлээд өөр нэг зүйлийн тухай ярих гэсэн юм. Миний хувьд хамгийн анхны бүтээн байгуулалт ч гэж хэлж болно. Өвөрхангай аймгийн төвд “Арцат трейд” худалдааны төвийн өргөтгөл агуулах барих ажил дээр манай ангийн 8 залуу, 2 охин нийт 10-уулаа 2 сар тэндээ байрлаж ажиллангаа дадлага хийсэн үе юм. Нийслэлд явуулдаг үйлдвэрлэлээс тэс ондоо. Жишээлбэл, бетон зуурмагын үйлдвэргүй, хэв хашмал эсгэх, зангидах, арматур бэлдэц хийх, боох, гараар бетон цутгах, гараар буцаан дүүргэлт хийх гэх мэт бүх ажлаа өөрсдөө хийнэ. Хучилтын тулаасыг шургаагаар хийдэг тухайн үед яг л дээхнэ үеийн бүтээн байгуулалт руу очсон мэт санагддаг байлаа. Гэхдээ ингэж ажилласнаар бид маш их зүйлийг сурч авсан. Миний хувьд барилгадаа улам илүү шунан дурлах гоё сэдэл болж билээ. Ядрах ч завгүй ажилладаг. Хэдийгээр одоо бодоход алдаа, оноотой зүйл байсан ч их зүйлийг бид сурч авсан. Ингэж ажилласны үр дүнд одоо бүгдээрээ салбартаа амжилттай явна. “Алтай констракшн”-д ч бас их зүйлийг сурч авсан. Ажилд орсноос хойш томоохон бүтээн байгуулалт гэвэл “Алтай бьюлдинг” барилгыг ашиглалтад өгсөн. Мөн “Tвин Тауэр” барилгыг нэрлэж болно. Гэхдээ энэ барилгын суурийн ажлыг эхлүүлэх үед олон асуудал тулгарч байлаа. Дулааны болон бохирын шугам, холбооны шилэн кабелийг гэмтээхгүй байх, Энэтхэг, Монголын хамтарсан сургуулийг суултанд оруулахгүй байх, ОХУ-ын Элчин сайдын яамны агаарын хил рүү орох эрсдэлтэй тул кран тавиулахгүй гэх мэтчилэн олон эрсдэл учирч байсан ч айж бэрхшээлгүй, ажлаа зоригтой эхлүүлж билээ. Ер нь чамгүй их сорьсон ажил байсан. Захиалагчийн инженерийн хувьд шөнө, орой гэлтгүй хонож ажилладаг. Гэхдээ залуу хүн завгүй ажиллах тусам их зүйлийг сурч, ойлгож, мэдэж авдаг юм байна гэдгийг ухаарсан. Түүний дараа “Саруул”, “Элит” хотхон гээд ар, араасаа бүтээн байгуулалтууд өрнөсөн дөө. Манайх ганцхан инженертэй тэр нь би. Ингэж шаргуу ажиллачихаад жилийн дараа эргээд өөрийгөө харахад ажил, мэргэжлийнхээ хувьд эрс ондоо болсон байсан. Түүний дараа буюу 2013 онд “М-Си-Эс Проперти” компанийн захирал байсан одоо “Пи Си Ди Пи” компанийн үүсгэн байгуулагч Ч.Маралмаа захиралтай 6 жил гаруй хугацаанд ажиллахдаа төслийн инженерээс төслийн ахлах инженер, төслийн удирдлагын албаны дарга, дэд захирал хүртлээ дэвшин ажилласан. Энэ хугацаандаа Эрдэнэт үйлдвэрийн өргөтгөлийн төсөл, Чойжин Сүитс сервис апартмент, И-март 1, 2 төслийн интерьерийн ажил, Оюутолгойн “Бетон зуурмагын үйлдвэр-4”-ийн цогцолбор төслүүдийг төслийн багаараа амжилттай хэрэгжүүлсэн. Энэ компанидаа ч мөн адил олон зүйлийг сурч авсан учраас үнэхээр талархаж явдаг. Ч.Маралмаа захирал их хөдөлмөрч, монголын барилгын салбарт төслийн менежмент, зөвлөх үйлчилгээг таниулах, нэвтрүүлэх том зорилгыг биелүүлж яваа нэгэн гэж бахархаж хүндэлдэг. Одоо ч бид найрсаг харилцаатай. Төслийн бүрэн хэмжээний менежмент буюу төслийн шинэ санаа, зураг төсөл, инженерчлэл, барилга угсралт цаашлаад төслийг захиалагчид хүлээлгэн өгөх шат хүртлэх бүхий л менежментүүдийг хийдэг. Одоо бол барилгын компани болгон төслийн менежментийн талаар сургалт авч, ийм зүйл хэрэгтэй гэдгийг анхааардаг болжээ. Хүмүүсийн харах өнцөг ч ондоо болж. Ийм болгохын төлөө манай компани 6 жил ажилласан юм. Тухайн үед давхардсан тоогоор жилд 30 гаруй компанид танилцуулдаг байсан. Ингэж манай компани төслийн менежемент үргэлжлүүлээд ажлын гүйцэтгэл хийгээд явахаар маш их ачаалалтай ажилладаг байсан. 2018 оны барилга угсралтын улирлыг дуусгаад ажлаа хүлээлгэж өгсөн дөө.
- Ингэж цаг наргүй ажиллаж байсан хүн “Макс Өргөө” компанитай хэзээ холбогдсон бэ?
-Үнэнийг хэлэхэд ажлаа хүлээлгэж өгчихөөд жаахан тайван ажиллахыг, бага ч болов амрахыг хүсч байсан. Нөгөө талаар мэргэжлийн хувьд өөрийгөө хөгжүүлэх, цол зэргээ ахиулж докторын зэрэг хамгаалах сонирхол байлаа. Гэтэл Д.Цэрэнжигмэд захирал уулзаад, амрах ч зав өгөлгүй захирлаар ажиллах санал тавьсан. Тухайн үед миний хувьд “Энэ мундаг хүн ингэж их итгэл хүлээлгэж байхад ажлыг нь сайжруулж чадах уу” гэдэг асуултыг өөртөө тавьсан. Нэр хүндтэй, мундаг том компани шүү дээ. Удаа дараа гранпри хүртэж байсан том, том төслүүдтэй. Томоохон хэмжээний сүлжээ зочид буудал, худалдааны төвүүд, стандарт өндөртэй орон сууцнууд гээд нэрлэвэл нэлээд жагсаал хөвөрнө. Гүйцэтгэх удирдлага гэдэг маш их итгэл хүлээлгэж байгаа хэрэг. Иймээс энэ хүмүүсийн итгэлийг дааж ажлыг нь сайжруулахын төлөө 2019 оны эхний улирлаас зүтгэж эхэлсэн дээ. Хуучин байгаа бүрэлдэхүүнээ тэр хэвээр нь хүлээж аваад ажилтнуудынхаа бүтээн байгуулж, хийж хэрэгжүүлж байгаа ажлыг улам чанаржуулах, бусад компанитай өрсөлдөх чадварыг сайжруулах гээд ажил их байна. Манай ерөнхийлөгч болоод ерөнхий захирал хийж бүтээснээ тэр бүр сурталчлаад, олонд рекламдаад явдаггүй. Өөрсдийн хийх ёстой зүйлээ л хийж байна буюу манай группийн уриа “Илүү сайхан Монголын төлөө” ажиллаж байгаа гэж үздэг. “Илүү сайхан Монголын төлөө” хүнд сайхан сэтгэлээр ханд. Ажлаа ч сайхан сэтгэлээр, чин сэтгэлээсээ хий. Хөдөлмөрч бай. Хүн бүр хөдөлмөрч, сайхан сэтгэлтэй байхад бид хөгжинө. Зөвхөн хэлээд зогсохгүй өөрсдөө ч цаг үргэлж ийм хандлагыг үйлдлээрээ бидэнд харуулдаг. Улирал бүр салбар компанийн удирдлагууд, газрын дарга, захирлуудтайгаа уулзаж цаашдаа юун дээр анхаарч ажиллах талаар ярилцахын зэрэгцээ судалгаа, сургалтын байгууллагуудаас тогтмол сургалт авдаг. Арга хэмжээ болгонд ерөнхийлөгч, ерөнхий захирал ирж, хамтдаа ярилцахын зэрэгцээ сургалтанд сууж бидэнд манлайлал үзүүлдэг. Энэ нь миний хувьд их таалагддаг. Үүний зэрэгцээ ажилтнуудынхаа санал, санаачлагыг маш их дэмжиж ажилладаг. Ер нь л хамт олноо удирдан чиглүүлж авч явах төрмөл ухаантай хүмүүс юм гэдгийг ойлгож мэдэрсэн. Миний хувьд компанийхаа 5 жилийн зорилго, чиглэлээ тодорхойлсон учраас ажилдаа ханцуй шамлан ороод ажиллаж байна. Томоохон ажлуудаас танилцуулбал, 220К резиденс, “Монголиан рэйсинг трак” ХХК-ийн Монголын морин тойруулгын цогцолбор төслийн эхний үе шатны бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлээд байна.
-Барилгын ажил ид өрнөж байгаа яг энэ цаг үед мэргэжилтэй ажилтны хүрэлцээ хэр байна. Таны хувьд хүний нөөц, ажиллах хүчний талд ямар бодлого барьж ажиллана гэж бодож төлөвлөж байна вэ?
-Туслах ажилтанг хоол, унаатай, өдрийн 50-70 мянган төгрөгөөр ажиллуулъя гэхэд олдохгүй үе байдаг. Манай групп нийт 2400 ажилтантай бөгөөд ажилтан нэг бүрийнхээ цалинг тухайн салбарын цалингийн жишиг үнээс дээгүүр байлгах бодлого барьж ажилладаг. Саяхан цалингаа дахин нэмсэн. Нэг талаар энэ нь боловсон хүчнээ барих бодлого болж чаддаг. Хүмүүс нь ч тогтвортой ажилладаг. Энэ нь миний хувьд хүний нөөцөө тогтвортой байлгахад дэмтэй байдаг. Манай компани нийт 92 ажилтантай бөгөөд 2023 онд 120 гаруй ажилтантай болох зорилт тавин ажиллаж байна. Нийт ажилтнуудаас доод тал нь 5 ба түүнээс дээш жил ажилласан хүмүүс байна. Ихэнх нь “Макс өргөө” компани байгуулагдсан тэр үеэс хойш хамтдаа ажилласан. Манай хамт олон ч их сайхан баг. Иймээс миний хувьд менежмент дээрээ анхаарч, сайжруулахад голлон анхаарч ажиллах зорилттой байгаа. Хамт олон маань ч намайг сайхан хүлээж авсан. Их хурдан хугацаанд нэг баг болж дотносч чадсан.
-Өнөөдөр барилгын салбарт болж байгаа зүйл юу байна. Болохгүй зүйл гэвэл бас юуг харж байна вэ?
-Салбартаа ажиллаж байгаа үе, үеийн бүх хүмүүстэйгээ холбоо харилцаа, оролцоотой байхыг зорьж хичээдэг. Туршлагатай зөвлөх инженер болоод багш нарыгаа, ажлын талбар дээрээс туршлага хуримтлуулсан барилгачид гээд энэ бүх хүмүүсээ бид байнга сонсч байх шаардлагатай. Өмнө нь ямар байсан, одоо ямар байгаа, алдаа оноотой нь хамтад нь сонсч, энэ ахмад туршлагатай хүмүүсээсээ авч үлдэх, сурах зүйлээ сураад авах юмсан гэж хичээдэг. Үүний зэрэгцээ одоо барилгын салбарын хөгжил дэвшилд хувь нэмрээ оруулж салбартаа манлайлж яваа үеийнхээ залуусаас ч сурч мэдэх, санал бодлоо солилцохыг зорьж ажилладаг. Ийм ч учраас МБҮА-ийн гишүүн байгууллагуудын уулзалтад тогтмол оролцож, хүн хүчний нөөц, бараа материалын өсөлт, импорт экспортын харьцаа гэх мэтчилэн салбарынхаа шинэ соргог мэдээ, мэдээллүүдийг олж авдаг. Ийм мэдээлэл олж авахад танай сэтгүүл ч их хувь нэмэр болдогт талархаж явдгаа хэлмээр байна. Мөн миний бие МБИХ-ны хяналтын зөвлөлийн гишүүн. Инженер хүний ёс зүй болоод инженер хүн хэрхэн хариуцлагатай байх ёстой гэдэг талаасаа болж байгаа болон болохгүй байгаа зүйлийнхээ талаар ярилцаж, бодлогоор дэмжих, инженерүүдээ мэргэшлийн сургалтад хамруулах, шинэ технологи нэвтрүүлэхэд туслах гэх мэтчилэн хэрэгтэй мэдээ, мэдээллийг таниулах, олгох талд нөлөө үзүүлдэг болов уу гэж бодоод залуу хүний хувьд ажиллаж байна.
Харин миний хувийн бодлоор салбарт маань болж байгаа зүйл гэвэл төслийн менежментийн тухай яримаар байна. Өнөөдөр компани болгон менежмент хэрэгтэй гэдгийг ойлгодог болж, инженер болоод менежерийн төвшний ажилтнуудаа сургалтад хамруулдаг болсон нь давуу тал. Удахгүй буюу 2-3 жилийн дараа барилгын салбарынхан маань барилга угсралтын менежмент, төслийн менежмент, чанарын удирдлагын тогтолцоо, ажлын төлөвлөлт, гүйцэтгэл,сайжруулалт, хариуцлага гээд бүхий зүйлээ нэг хэлээр ярьдаг, ойлгодог болно. Энэ бол хөгжлийн нэг дэвшил. Дараагийн нэг давуу тал нь бид гадаад харилцаагаа маш сайн хөгжүүлж ажиллаж чадаж байна.
Харин дутагдалтай зүйл нь нөгөө л ажиллах хүчний асуудал. Өнөөдөр барилгын салбарынхан бид маш тайван орчинд ажиллаж байна. Өрсөлдөгч ч цөөхөн. Хэрэв Япон, Солонгос, Германд ажилладаг бол тэндэхийн хүмүүсийн амьдралын хэмнэл, амьдрал ахуйгаа хангах, аж төрөхийн тулд ажлын байрны олдоц гэдэг зүйл маш өрсөлдөөнтэй. Гэтэл манай залуус хэзээ л бол хэзээ ажлаа хаяад явчихдаг. Дараагийн ажлын байр бэлэн байгаа гэсэн сэтгэлгээтэй. Хамгийн гол нь бидэнд буюу хүн бүрт зорилгоо зөв тодорхойлоод түүнийхээ төлөө явах зүрх зориг, сэтгэл дутагдаад байна. Нөгөө талаар хамтаараа байж хөгжинө гэдгээ ойлгохгүй байх шиг. Учир нь, зарим нь хэсэг ажиллаж байгаад бригад болоод явчихдаг. Бригад болоод сайн ажиллаж чадаж байна уу гэхээр үгүй. Бригад ажиллуулах нь эргээд бидний хувьд ч ажлын гүйцэтгэлийн чанарт муу нөлөө үзүүлдэг. Үүний зэрэгцээ чадвартай, техник сэтгэлгээтэй залуучууд илүү хангамж, илүү үнэлгээ амалсан Турк, Австарли, Солонгос зэрэг гадны орныг их зорьж байна. Бид хангалттай хэмжээний цалин өгч чадахгүйгээсээ боловсон хүчнүүдээ ингэж алдаад байна. Энэ бүхэн барилгын чанар болоод хүний нөөцийн тогтвортой байдалд сөрөг нөлөө үзүүлж байна.
-Дээр нь мэргэжилтэй ажилтнууд ур чадварын хувьд хэр байна вэ гэдэг бас л хөндөх асуудал болоод байх шиг?
-Үнэхээр тийм. МСҮТ-үүд төгсөгчдөдөө зөвхөн хүнд үзүүлэх хэмжээний сертификат гэрчилгээ олгохдоо гол биш ур чадварыг эзэмшүүлж төгсгөх, эргээд БХБЯ болоод МБҮА, МБИХ зэрэг төрийн бус байгууллагуудтайгаа нарийн нягт холбоотой байж эрэмбэлж төгсгөх, компаниуд хэрэгцээгээ тодорхойлох зэргээр системтэй ажиллах шаардлага тулгараад байна. Өнөөдөр энэ салбарт ажиллаж байгаа ажилтнуудын нэлээд хувийг практик буюу ажлын талбар дээрээс сурч, мэргэжил эзэмшсэн хүмүүс эзэлж байна. Нөгөө талаар бидний анхаарах ёстой зүйлийн нэг нь Монгол Улсын хөдөлмөрийн насны хүмүүс өнөөдөр яг ид үе дээрээ ажиллаж байгаа явдал. Иймээс бид ойрын хугацаанд дэд бүтэц, уул уурхай, бүтээн байгуулалтаа хөгжүүлнэ гэвэл энэ нөөц бололцоогоо ашиглах, үүний тулд гадаадад ажиллаж байгаа монголчуудаа эх оронд нь авчрах хэрэгтэй байна. Мөн өндөр хөгжилтэй орнуудад боловсрол эзэмшиж байгаа хүмүүсийнхээ мэргэжил, ур чадварынх нь нөлөөллийг эх орондоо ажиллаж байгаа хүмүүст үзүүлэх, тэр ур чадварыг зайлшгүй сурч эзэмшихгүй бол энэ ажил үйлчилгээг хийж чадахгүй гэдэг ойлголтыг залууст өгөх хэрэгтэй байна. Ингэж байж бид хөгжинө. Энэ бүх хүч боломж, цаг хугацааг ингэж ашиглахгүй бол магадгүй 5-10 жилийн дараа бид өөрсдөө эргээд гаднаас ажиллах хүч авах болно. Үүнийг анхаарах хэрэгтэй байна.
-Манай барилга, орон сууцны зах зээлийн талаарх таны бодлыг сонсъё. Энэ зах зээлийн онцлог, бас бэрхшээлтэй тал нь юу байна?
-Орон сууцны барилгын салбар харьцангуй өрсөлдөөнтэй, хэрэглэгчид нь өөрсдөө шаардлага тавьдаг хариуцлагатай зах зээл болон төлөвшиж эхэлжээ. Зах зээл хөгжих үндсэн шаардлага нь энэ. Өрсөлдөөн байгаа газарт ямар нэгэн ялгарал бий болж, сайн хийж чаддаг чиглэл тус бүрээрээ дагнаад хөгжих боломж нь бүрдэнэ. Шударга өрсөлдөөн салбарын зах зээлийг маань эрүүлжүүлж, хөгжүүлж, чанаржуулна гэж бодож байна. Барилга өөрөө их ирээдүйтэй салбар. Улаанбаатар хотын нийт хүн амын 40 хувь нь орон сууцанд амьдарч байгаа гэхээр үлдсэн 60 хувийг байр, сууцаар хангах их ажил биднийг хүлээж байна. Нөгөө талаар гэр хорооллыг орон сууцжуулах нь утаанаас салах хамгийн оновчтой арга болохоос шахмал түлш, яндан шүүгчээр бид утаанаас салахгүй. Засгийн газрын зүгээс дэд бүтцэд хөрөнгө оруулалт хийж, газрыг зөв хуваарилж өгөх хэрэгтэй. Хотоо тэлж, хөгжүүлэх их ажилд хүн болгон оролцоход бэлэн байгаа. Хамгийн гол нь бидний хувьд оролцож чадахгүй байгаа байдал нь нөгөө л дэд бүтцээ тавьж өгөөгүйгээс үүдэлтэй. Үүнээс болж барилга, бүтээн байгуулалт хойшлохоор бидний хувьд улс, нийслэлтэй хамтарч дахин төлөвлөлт хийх итгэл, үнэмшил төрөхгүй болох эрсдэл үүсээд байна. Гэхдээ одоогоос 10 жилийн дараа гэхэд Улаанбаатар маань улам хөгжиж, илүү сайхан хот болно гэдэгт итгэдэг шүү.
-Гэр бүлийн хүнээ танилцуулахгүй юу?
-Манай гэр бүлийн хүн Москвагийн барилгын их сургуулийг төгссөн барилгын инженер мэргэжилтэй. Эрдэнэт үйлдвэрийн өргөлтгөл барих төсөл дээр ажиллаж байхдаа гэргийтэйгээ танилцсан. Эхнэр маань бүтээцийн инженерээр ажиллах сонирхолтой. Маш зарчимч мундаг инженер. Иймээс мэргэжлийн ур чадварыг нь харуулах юмсан гэсэн сонирхол, хүсэл их байдаг. Одоогоор хүүхдээ харж байгаа. Миний одоогийн карьер болоод ийм хэмжээний итгэл үнэмшилтэйгээр бүтээн байгуулалт хийхэд минь цэвэр ар тал, түшиг тулгуур минь болж байгаа хүн бол миний эхнэр. Хамгийн сайн ойлгож, түшиж тулдаг ханьдаа баярладаг шүү гэж танай сэтгүүлээр дамжуулж хэлмээр байна.