Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
Угсармал, цутгамал бетоны онцлог
Түүхэн хөгжлийн үед улс орон бүрд угсармал, цутгамал бетоны хэрэглээний хэмжээ янз бүрээр өөрчлөгдсөөр иржээ. Тухайлбал: ОХУ-д 1990-ээд оныг хүртэл нийт бетоны үйлдвэрлэлийн 70 гаруй хувийг угсармал бетон, төмөрбетон үүний 90% нь төмөрбетон бүтээц, эдлэхүүний үйлдвэрлэл эзэлдэг байсан бол АНУ-д угсармал бетон, төмөрбетон эдлэхүүний үйлдвэрлэл 10 орчим хувь, жижиг гулдмайн үйлдвэрлэл 30 гаруй хувь, үлдсэн хувийг цутгамал бетоны үйлдвэрлэл эзэлж байжээ. Хуучнаар ЗХУ-д барилгыг иж бүрэн угсармалжуулах, үйлдвэржүүлэх бодлого зонхилж угсармал эдлэхүүн, том гулдмай, хавтгаалжийн үйлдвэрлэлийн эрин үе үргэлжилж байсан нь мөн манай оронд ч хэрэгжиж байлаа. Бетон, төмөрбетоны чиглэлээр хийж байсан судалгаа, туршилт, үйлдвэрлэлд нэвтэрч, хэрэгжиж байсан үр дүн, норм, норматив ч энэ тал руугаа голлон чиглэгдэж байжээ.
ХХ зууны сүүлийн хагас буюу 1980-аад оны дунд үеэс эхэлсэн улс төр, нийгэм, эдийн засгийн өөрчлөлт шинэчлэлт нь барилгын үйлдвэрлэлд ч эрс өөрчлөлт, шинэчлэлийг авч ирсэн юм. Барилгын үйлдвэрлэлийн технологи нь угсармалаас цутгамал руу эрчимтэй шилжиж эхэлсэн.
Энэ шилжилт нь зүгээр нэг үйлдвэрт бэлтгэсэн бетон, төмөрбетон эдлэхүүнийг барилга дээр угсардаг байсныг бэлэн бетон хольц авч барилгын талбайд бүтээцээ цутгадаг аргаар сольсон хэрэг биш барилгын бүтээцийн систем, бүтээцийн зориулалт, барилгын болон бетоны үйлдвэрлэлийн үндсэн арга, технологид зарчмын өөрчлөлт орсон билээ.
Барилгыг угсармал технологиор барих үед даацын үндсэн систем нь угсармал бетон төмөрбетон эдлэхүүн, өрөг байдаг бол цутгамал технологиор гүйцэтгэхэд каркас/сараалж/ болдог. Угсармал технологийн үед бүтээц нь хавсармал/ тухайлбал, ханын өрөг, хавтгаалж нь даац-дулаан тусгаарлалтын/ үүрэг гүйцэтгэдэг бол цутгамал технологийн үед тодорхой /каркас нь даацын, хана нь дулаан тусгаарлалтын/ үүргийг гүйцэтгэдэг боллоо. .
Барилгын үйлдвэрлэлийн арга угсармалаас цутгамалд шилжихэд барилгын бүтээцийн систем, зориулалт өөрчлөгдсөн ч үйлдвэрлэлийн аргад гарсан гол өөрчлөлт нь бетоны хэрэглээний технологи юм.
Угсармал, цутгамал бетоны үйлдвэрлэл нь дараах үндсэн ялгаатай.
1-р хүснэгт
ХХ зууны сүүлийн хагас буюу 1980-аад оны дунд үеэс эхэлсэн улс төр, нийгэм, эдийн засгийн өөрчлөлт шинэчлэлт нь барилгын үйлдвэрлэлд ч эрс өөрчлөлт, шинэчлэлийг авч ирсэн юм. Барилгын үйлдвэрлэлийн технологи нь угсармалаас цутгамал руу эрчимтэй шилжиж эхэлсэн.
Энэ шилжилт нь зүгээр нэг үйлдвэрт бэлтгэсэн бетон, төмөрбетон эдлэхүүнийг барилга дээр угсардаг байсныг бэлэн бетон хольц авч барилгын талбайд бүтээцээ цутгадаг аргаар сольсон хэрэг биш барилгын бүтээцийн систем, бүтээцийн зориулалт, барилгын болон бетоны үйлдвэрлэлийн үндсэн арга, технологид зарчмын өөрчлөлт орсон билээ.
Барилгыг угсармал технологиор барих үед даацын үндсэн систем нь угсармал бетон төмөрбетон эдлэхүүн, өрөг байдаг бол цутгамал технологиор гүйцэтгэхэд каркас/сараалж/ болдог. Угсармал технологийн үед бүтээц нь хавсармал/ тухайлбал, ханын өрөг, хавтгаалж нь даац-дулаан тусгаарлалтын/ үүрэг гүйцэтгэдэг бол цутгамал технологийн үед тодорхой /каркас нь даацын, хана нь дулаан тусгаарлалтын/ үүргийг гүйцэтгэдэг боллоо. .
Барилгын үйлдвэрлэлийн арга угсармалаас цутгамалд шилжихэд барилгын бүтээцийн систем, зориулалт өөрчлөгдсөн ч үйлдвэрлэлийн аргад гарсан гол өөрчлөлт нь бетоны хэрэглээний технологи юм.
Угсармал, цутгамал бетоны үйлдвэрлэл нь дараах үндсэн ялгаатай.
1-р хүснэгт
| Технологи | Угсармал | Цутгамал |
| Үйлдвэрлэлийн арга | Ижилтгэсэн бүтээгдэхүүнийг олноор, технологийн тогтсон арга, горимоор | Тухайн бүтээцийг технологийн зохистой арга, горимоор |
| Технологийн үндсэн тоног төхөөрөмж | Тусгай зориулалтын суурин | Зориулалтын хөдөлгөөнт |
| Хэв, хашмал | Тухайн эдлэхүүнд зориулсан угсармал | Тухайн бүтээцэд зориулсан бэлдмэл |
| Бетон хольц | Аргуун, аргуувтар (хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн) | Шингэн, урсамтгай (бэлэн бүтээгдэхүүн) |
| Зөөвөрлөлт | Хугацаа богино (бункер тэргэнцэр, хольц тараагч) | Хугацаа харьцангуй удаан (зориулалтын авто хэрэгсэл-миксер) |
| Арматур | Арматур эдлэлийг хэвэнд угсардаг | Арматурын бэлдэцийг хэвэнд угсардаг |
| Нягтруулалт | Доргиурт ширээ, тавцан болон ачаа, гүний доргиур хэрэглэн(хүчээр) | Гүний доргиур, чигжилт (эвээр) |
| Бэхжүүлэх | Зориулалтын бэхжүүлэх камерт (хурдавчилсан горимоор) | Байгалийн нөхцөлд (зөөлөн горимоор) |
- Угсармал технологийн үед төрөлжсөн үйлдвэрт, тусгай зориулалтын суурин тоног төхөөрөмж дээр, технологийн тогтсон арга, горимоор, ижилтгэсэн бетон, төмөрбетон эдлэхүүнийг олноор үйлдвэрлэж барилгад хэрэглэдэг бол цутгамал технологийн үед зориулалтын хөдөлгөөнт төхөөрөмж хэрэглэн тухайн бүтээцийг технологийн зохистой арга, горимоор барилгын талбай дээр цутгаж бэхжүүлдэг.
- Угсармал технологийн үед тухайн эдлэхүүнд зориулсан угсармал хэв хашмал, автомат болон механикжсан аргаар олноор бэлтгэсэн арматур эдлэл /хавтгай болон орон зайн сараалж, хүчитгэсэн ба хүчитгээгүй ажлын арматур, тор ,сэнж, угсралтын эд анги/ хэрэглэдэг бол цутгамал технологийн үед урьдчилсан бэлтгэсэн арматурын бэлдэцийг бүтээцийн хэвэн дотор угсардаг.
- Угсармал технологийн үед тухайн үйлдвэрийн хувьд хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн болох аргуун, аргуувтар бетон хольцийг бункер-тэргэнцэр, хольц- тараагч зэргийг ашиглан богино хугацаанд зөөвөрлөж цутгадаг бол цутгамал технологийн үед үйлдвэрлэгчийн нийлүүлж буй бэлэн бүтээгдэхүүн болох шингэн, урсамтгай бетон хольцийг зориулалтын тээврийн хэрэглсэл/миксер/-ээр харьцангуй удаан хугацаанд тээвэрлэж бетон-шахуурга ашиглан цутгадаг.
- Угсармал технологийн үед доргиурт тавцан, ширээ/бага оврын эдлэхүүнд гүний доргиур/ачаа зэрэг зориулалтын төхөөрөмж ашиглан бетон хольцийг хүчээр нятруулдаг бол цутгамал технологийн үед гүний доргиур, чигжилт зэргийг хэрэглэн эвээр нягтруулдаг.
- Угсармал технологийн үед хэвлэсэн эдлэхүүнийг уур, цахилгаан болон бусад чийг-дулааны эх үүсвэрийг ашиглан зориулалтын камерт богино хугацаанд хурдавчилсан аргаар бэхжүүлж бетоны бат бэхийг хангуулдаг бол цутгамал технологийн үед байгалийн нөхцөлд зөөлөн горимоор харьцангуй удаан хугацаанд бэхжүүлж бетоны бат бэхийг хангуулдаг.
Нэгэнт үйлдвэрлэлийн арга, технологи, хэрэглэж байгаа тоног төхөөрөмж, хэв хашмал, бетон хольцийн шинж чанар, бэхжүүлэх арга, горим өөр учир угсармал, цутгамал бетоны хувьд бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, хэрэглээ түүнд тавих техникийн шаардлага, чанарын хяналт, турших арга, аргачлал, орц, найрлагын хувьд ч өөр байдаг.
Өнөөдөр манайд мөрдөж байгаа норм, норматив, стандарт нь угсармал бетон, төмөрбетонд голчлон зориулагдсан байдаг тул цутгамал бетоны үйлдвэрлэл хэрэглээнд тэр болгон тохирохгүй болж зохистой хэрэглээг дэмжих, чанарыг хянах, хангуулахад бодит бэрхшээл учирч зураг төсөл зохиогч, үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, хяналтын болон стандартчилал, чанарын баталгаажуулалт, туршилт, шинжилгээний байгууллагуудын хооронд үл ойлголцол гарах тэр ч бүү хэл дэвшилтэт зүйлийг үгүйсгэх, мөн чанарыг танин мэдэхэд буруу ташаа ойлголт өгөх тохиолдол ч байна.
Бид угсармал бетоны үйлдвэрлэлийн технологи, бүтээгдэхүүний чанарын хяналтын тогтолцоог цутгамал бетоны үйлдвэрлэлд хэрэглэж, барилга дээр цутгасан бүтээцийнхээ бетоны чанарыг бетон хольц үйлдвэрлэгчийн ирүүлсэн лабораторийн шинжилгээний дүнгээр баталгаажуулж, бетоны сорилт, шинжилгээ, чанарын хяналтаа үйлдвэрлэгч биш хөндлөнгийн лабораторт даатгаж байсан цагт бетоны чанар, үйлдвэрлэлийн дэвшлийн бодит үр дүнг бүрэн мэдэрч чадахгүйд ч хүрч болох юм.
Энэ нь бүх хууль, тогтоомж, норм, норматив, стандарт, техникийн баримт бичгийг зөвхөн цутгамал бетонд зориулан өөрчлөнө гэсэн санаа биш харин цутгамал бетоны онцлогийг л тусгаж өгөх хэрэгтэй гэж үзэж байна. Ер нь эрс тэс уур амьсгалтай, хүйтний улирал хагас жил шахам үргэлжилдэг манай орны хувьд барилгын үйлдвэрлэлийн угсармал-цутгамал технологийг зөв зохистой хослуулан хэрэглэх нь барилгын үйлдвэрлэлийн үргэлжлэх хугацааг уртасгах, хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэхэд эерэгээр нөлөөлнө.
Өндөр маркийн /М600-М800 буюу В50-В60/ ердийн бетон, 30МПа хүртэл бат бэхтэй даацын хөнгөнбетоныг үйлдвэрлэх орц найрлага, үйлдвэрлэлийн технологи, бүтээц, эдлэхүүний зураг төсөл боловсруулж барилгын зураг төсөлд тусган хэрэгжүүлсэнээр барилгын төлөвлөлт, өнгө үзэмжийг сайжруулан, архитектурын өвөрмөц шийдлийг буй болгож бүтээц, эдлэхүүний алгасалыг уртасган, хөндлөн огтлол, овор хэмжээг багасгаж, барилгын жинг хөнгөрүүлж, дулааны алдагдлыг багасган бетон, төмөрбетон бүтээц, эдлэхүүний улмаар барилгын өртгийг хямдруулах, үр ашгийг дээшлүүлэх боломжтой.
Бетонд ус багасгах, хольцийг шингэрүүлэх/налархайжуулах/ химийн нэмэлтийг түгээмэл хэрэглэх болсон нь яах аргагүй амьдралын шаардлага, дэвшил боловч бэхжлийг түргэсгэх, бат бэхийг нэмэгдүүлэх, агааржуулах, нэвтрэлтийг багасгах, тусгай шинж чанартай болгох, хүйтэн эсэргүүцэх, бүтцийг нягт болгох зэрэг химийн болон идэвхит эрдэс нэмэлтүүдийг хэрэглэн бетоны шинж чанарыг дээшлүүлэх, тодорхой зориулалтын бүтээгдэхүүний нэр төрлийг олшруулан хэрэглээний хүрээг өргөжүүлэх, ашиглалт, эдэлгээний хугацааг уртасгахад анхаарах шаардлагатай юм.
Өнөөдөр манайд мөрдөж байгаа норм, норматив, стандарт нь угсармал бетон, төмөрбетонд голчлон зориулагдсан байдаг тул цутгамал бетоны үйлдвэрлэл хэрэглээнд тэр болгон тохирохгүй болж зохистой хэрэглээг дэмжих, чанарыг хянах, хангуулахад бодит бэрхшээл учирч зураг төсөл зохиогч, үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, хяналтын болон стандартчилал, чанарын баталгаажуулалт, туршилт, шинжилгээний байгууллагуудын хооронд үл ойлголцол гарах тэр ч бүү хэл дэвшилтэт зүйлийг үгүйсгэх, мөн чанарыг танин мэдэхэд буруу ташаа ойлголт өгөх тохиолдол ч байна.
Бид угсармал бетоны үйлдвэрлэлийн технологи, бүтээгдэхүүний чанарын хяналтын тогтолцоог цутгамал бетоны үйлдвэрлэлд хэрэглэж, барилга дээр цутгасан бүтээцийнхээ бетоны чанарыг бетон хольц үйлдвэрлэгчийн ирүүлсэн лабораторийн шинжилгээний дүнгээр баталгаажуулж, бетоны сорилт, шинжилгээ, чанарын хяналтаа үйлдвэрлэгч биш хөндлөнгийн лабораторт даатгаж байсан цагт бетоны чанар, үйлдвэрлэлийн дэвшлийн бодит үр дүнг бүрэн мэдэрч чадахгүйд ч хүрч болох юм.
Энэ нь бүх хууль, тогтоомж, норм, норматив, стандарт, техникийн баримт бичгийг зөвхөн цутгамал бетонд зориулан өөрчлөнө гэсэн санаа биш харин цутгамал бетоны онцлогийг л тусгаж өгөх хэрэгтэй гэж үзэж байна. Ер нь эрс тэс уур амьсгалтай, хүйтний улирал хагас жил шахам үргэлжилдэг манай орны хувьд барилгын үйлдвэрлэлийн угсармал-цутгамал технологийг зөв зохистой хослуулан хэрэглэх нь барилгын үйлдвэрлэлийн үргэлжлэх хугацааг уртасгах, хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэхэд эерэгээр нөлөөлнө.
Өндөр маркийн /М600-М800 буюу В50-В60/ ердийн бетон, 30МПа хүртэл бат бэхтэй даацын хөнгөнбетоныг үйлдвэрлэх орц найрлага, үйлдвэрлэлийн технологи, бүтээц, эдлэхүүний зураг төсөл боловсруулж барилгын зураг төсөлд тусган хэрэгжүүлсэнээр барилгын төлөвлөлт, өнгө үзэмжийг сайжруулан, архитектурын өвөрмөц шийдлийг буй болгож бүтээц, эдлэхүүний алгасалыг уртасган, хөндлөн огтлол, овор хэмжээг багасгаж, барилгын жинг хөнгөрүүлж, дулааны алдагдлыг багасган бетон, төмөрбетон бүтээц, эдлэхүүний улмаар барилгын өртгийг хямдруулах, үр ашгийг дээшлүүлэх боломжтой.
Бетонд ус багасгах, хольцийг шингэрүүлэх/налархайжуулах/ химийн нэмэлтийг түгээмэл хэрэглэх болсон нь яах аргагүй амьдралын шаардлага, дэвшил боловч бэхжлийг түргэсгэх, бат бэхийг нэмэгдүүлэх, агааржуулах, нэвтрэлтийг багасгах, тусгай шинж чанартай болгох, хүйтэн эсэргүүцэх, бүтцийг нягт болгох зэрэг химийн болон идэвхит эрдэс нэмэлтүүдийг хэрэглэн бетоны шинж чанарыг дээшлүүлэх, тодорхой зориулалтын бүтээгдэхүүний нэр төрлийг олшруулан хэрэглээний хүрээг өргөжүүлэх, ашиглалт, эдэлгээний хугацааг уртасгахад анхаарах шаардлагатай юм.