Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Batsuh
А.Ариунболд:Монголын барилгачид чадвартай гэхдээ бидэнд дутагдалтай зүйл бол хариуцлага
“Голомт констракшн” ХХК-ийн Ерөнхий захирал А.Ариунболдтой ярилцлаа.
-Юуны өмнө өөрийгөө манай уншигчдад танилцуулахгүй юу?
-Багаасаа л инженер болох мөрөөдөлтэй байсан. Иймээс өсвөрийн зохион бүтээгчдийн сургуульд Авто загварын багш дасгалжуулагч мэргэжлээр суралцаж төгссөн. Түүний дараа буюу 2003 онд ШУТИС-ийг Барилгын инженер мэргэжлээр төгссөн. Сургуулиа төгсөөд Японы барилгын зураг төслийн “ХайБиг Монгол” компанид шалгалт өгч, тэнцээд 2004-2006 онд ажиллах хугацаандаа зураг төслийн инженерээс ахлах инженер хүртлээ дэвшин ажилласан. Тухайн үед Японы мундаг компанид ажилд орно гэсэн төсөөлөл, мөрөөдөлтэй явснаас биш хүнд, хэцүү даваа болохыг сайн ойлгоогүй байсан. Ингээд бүх зүйлийг А-аас нь эхэлж сурч, маш их туршлага хуримтлуулж, ажил, амьдралын гараагаа эхлүүлэхэд том дэмжлэг болсон. Бидний хийдэг зургийн ажлын дийлэнх нь Японд баригдах барилгын ажлын төсөл. Төв нь Японд, салбарууд нь Монгол, Хятад, Солонгост байдаг. Ажиллах хугацаандаа Япон руу шилжин ажиллах боломж их байсан ч миний хувьд эх орондоо ажиллах сонирхол илүү байсан. Тэгээд ч тухайн үед хүүхэд маань ч дөнгөж төрсөн байлаа. Одоо бодоход үлдсэн минь ч зөв байж гэж боддог. Магадгүй арлын орныг зорьсон бол одоо ч тэндээ ажилласаар байгаа байх. Яагаад гэвэл, тухайн үед хамт ажиллаж байсан монгол залуус маань одоо хүртэл тэндээ ажиллаж байна. Тэдний хувьд эх орондоо ирж ажиллах гэхээр эндэхийн орчин нөхцөлд дасахгүй нөгөө талаар тэнд байр сууриа хэдийнэ олсон болохоор хүнд, хэцүү санагддаг болов уу гэж боддог.
Түүний дараа “Суруга Монгол” компанид ажилласан. Тухайн үед манайд “4 улирлын цэцэг” буюу одоогийн энэ “Japan town” төслийг Японы компани хэрэгжүүлэхээр манайд ирээд байсан. Тухайн үед Япончуудад монголын зураг төсөл, стандарт, төлөвлөлтөд тохируулж ажиллана гэдэг нэлээд хүнд, ойлгохгүй зүйл ч их гарсан байх. Иймээс манай компанид талбай дээр ажиллах инженер олж өгөх хүсэлт тавьсан юм билээ. Үүний дагуу очиж ажилласан. Ялгаагүй энд ч ажиллах хугацаандаа чамгүй их мэдлэг, туршлагыг хуримтлуулсан. “School of Ulaanbaatar” олон улсын сургуулийн барилгын ажлын хашааг нь хатгахаас эхлээд барьж, босгож, ашиглалтад оруулах хүртэлх бүхий л үйл явцын турш талбайн инженерээр ажилласан.
-Зургийн инженерээс талбайн инженерээр ажиллана гэдэг ховор тохиолдол. Өөрийн хийсэн зурган дээр барилга угсралт хийнэ гэдэг нэг талаар давуу талтай. Гэхдээ нөгөө талаараа хийсэн зургийнхаа дагуу угсралт хийх үед зөрөх тохиолдол байсан уу?
-Үнэхээр тантай санал нийлж байна. Ийм үед л өөрийгөө хаана, ямар, төвшинд, ямар зураг зурж байна вэ гэдгээ тод томруун олж харсан. Өөртөө дүн шинжилгээ хийгээд, түүн дээрээ засч сайжруулаад ажиллана гэдэг маш их туршлага болсон. Манайд гэлтгүй өндөр хөгжилтэй орнуудад ч талбай дээр ажиллаж байсан хүнийг зураг дээр түлхүү авдаг юм билээ. Өөрөө хэлбэл, ядаж талбайн инженерээр мэргэшээд, дараа нь зурган дээр ажиллах нь зөв зам гэж үзэж ийм ч шаардлагыг тавьдаг. Японд ч сургууль төгсөөд барилга дээр талбайн инженерээр 5 жил ажиллаад дараа нь зургийн компанид ажилд орвол ажил, албан тушаалын хувьд өсөх магадлал илүү өндөр гэж үздэг.
-Хийж хэрэгжүүлсэн бүтээн байгуулалтынхаа талаар танилцуулахгүй юу. Нарны гүүрийн төсөл дээр ажиллаж байсан гэсэн?
-Мэргэшсэн инженерийн зэрэг горилох үедээ хийсэн бүтээлийн талаарх танилцуулгаа жагсаадаг юм. Миний хувьд Наритагийн нисэх онгоцны буудал, Японы сургуулийн барилгын ажил гэх мэтчилэн ихэвчлэн Японд барьж босгох барилга байгууламжийн зураг төсөл гээд бичихээр хүмүүс их гайхаж, сонин байдаг юм билээ. Миний хувьд “Суруга Монгол”-ын дараа “Пи Ай Эм Эм” ХХК-д ерөнхий инженерээр ажилласан. Гэхдээ нэг их удаагүй, учир нь, Ханбогд хотхоныг барьж байгуулах үед буюу 2009 онд барилгын салбарт хямрал болж зогсонги байдалд орсон. Иймээс тэр үед ажилтай, орлоготой байхын тулд Нарны гүүрийг барьж байгуулах төсөл дээр талбай хариуцсан ахлах инженерээр орсон.
-Зам, гүүрийн бүтээн байгуулалт гэдэг бас л том шинжлэх ухаан. Хүнд хэцүү ажил байсан уу?
-Үнэхээр тийм. Дахиад л бүхнийг А-аас нь бас сурч эхэлсэн. Гадсан суурийн ажлаас эхлүүлээд металл дам нуруу, гүүр угсралтын процесс гэх мэтчилэн хийж буй бүх ажил минь шинэ. “JFF Engineering Corporation” нь Японы барилга, гүүр, хурдны зам инженерийн шугам сүлжээ, төмрийн болон хог хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр гээд маш том, мундаг корпораци. Тухайн үед ажилд орох хүсэлт тавихад бид зам гүүрийн инженер хайж байгаа гэж байсан. Миний хувьд Япон хэл мэддэг нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн байх. Энд ажилласнаар одоогийн энэ компаниа хөгжүүлж, дэвшүүлэхэд тус нэмэр болохуйц олон хүнтэй танилцаж хамтран ажилласан бөгөөд одоо ч хамтран ажиллаж байна.
-Нарны гүүр шиг энэ том, мундаг бүтээн байгуулалтыг бид өөрсдөө хийх боломж, чадал, чансаа бий юу. Та юу гэж харж байна вэ?
-Тухайн үед энэ асуултыг үнэхээр өөрөөсөө асууж байсан шүү. Анх энэ төсөл дээр монголоос инженер техникийн ажилтан ажиллуулна гэсэн төлөвлөгөө байгаагүй. Гэтэл ажлын явцад ажил нэг бүр дээр туслан гүйцэтгэгч монгол компаниудтай ажил мэргэжлийн хувьд ойлголцохгүй, харилцааны асуудал дээр гэх мэтчилэн бэрхшээл зөндөө тулгарсан. Иймээс анхны монгол инженерийн хувьд миний бие мэргэжил бүр дээр монгол ажилтан байлгах хэрэгтэй гэдгийг ойлгуулсан юм. Үүний үр дүнд 15 монгол инженерийг авч ажиллуулсан. Ингэж ажилласнаар манай инженерүүд ч үнэхээр сайн туршлагажсан. Одоо бол энэ хэмжээний гүүрийн ажлыг монголын инженер техникийн ажилтнууд хийх бүрэн боломжтой гэж харж байгаа.
-Ингэхэд “Голомт констракшн”-ыг хэзээ байгуулсан юм бэ?
-2007 онд үйл ажиллагааг нь эхлүүлсэн. Тухайн үед ажлыг жижиг гэж гололгүй хийдэг байлаа. Нарны гүүрийн ажил дуусаад өөрийн компанийн ажил дээрээ төвлөрч ажиллаж эхэлсэн дээ. Компанийн хувьд нарны гүүрийн төсөл дээр туслан гүйцэтгэгчээр, шинэ нисэх онгоцны буудлын металл карказ угсралтын ажил дээр мөн туслан гүйцэтгэгчээр ажилласан. Мөн Ханбогд резиденс, Үндэсний соёл амралтын хүрээлэнгийн талбайн зураг төсөл, Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын 640 хүүхдийн сургууль, “Шинэ Монгол Харумафүжи” ерөнхий боловсролын сургуулийн барилга, спорт заалны металл дээвэр угсралтын ажил, IRIS Complex apartment гэх мэтчилэн бүтээн байгуулалтын олон ажлыг нэрлэж болно. Компани маань ч эрчимтэй, өргөн цар хүрээнд өнөөдрийг хүртэл амжилттай ажиллаад явж байна. “Голомт констракшн” групп болж өргөжлөө.
Зам гүүрийн барилга угсралт, геодезийн хэмжилт, зурагзүйн үйлчилгээний чиглэлээр “Голомт зам”, дэд бүтэц буюу ус хангамж, дулааны гол магистраль шугам сүлжээ, тоноглолын угсралт, станцын засвар угсралт, түүний туршилт, тохируулга, бусад дагалдах үйлчилгээ зэргээр “Голомт инженеринг”, гадаад худалдаа, гадаадад ажиллах хүч зуучлах, барилгын материалын худалдаа, үл хөдлөх хөрөнгийн зуучлал, худалдаа, барилгын тоног төхөөрөмж, сэлбэгийн худалдааны “Жапан стандарт”, төсөл хэрэгжүүлэгч “Скай цикл” гэх мэтчилэн. Одоогоор Японоос барилгын материал оруулж худалдаа хийхээр судалгаа хийгээд ажиллаж байна. Мөн дотооддоо бетон эдлэлийн үйлдвэрийг хамтарч байгууллахаар санал тавиад үйлдвэрийнхээ бэлтгэл, судалгаа шинжилгээний ажил хийгдээд явж байна. Ажилтнуудынхаа мэргэжил, мэдлэгийг дээшлүүлэх зорилгоор мөн Японы барилга, зам, гүүрийн компаниудтай хамтарч ажиллахаар эхлүүлээд байна. Ер нь барилгын салбарын ажилтнуудаа жилийн 4 улирлын турш ажилтай, орлоготой байлгах ажлыг нэлээн эртнээс судалж, одоо нэг бодит ажил болох эхлэл тавигдаад байна. Ажиллах хүч илгээх тусгай зөвшөөрлөө аваад, Японы талаас ч ажиллах хүч авах саналаа ирүүлсэн. Ирэх 10 дугаар сараас эхний 2 ажилтан тус улсыг зорих бөгөөд дараагийн хүмүүс хэлний сургалтандаа сурч байна. Үүнд барилгын бүх ажилчдаа буюу барилгачин, замчин, инженер гэд бүгдийг нь хамруулах зорилготой юм. Эхлээд компанийнхаа ажилтнуудыг цаашдаа энэ ажлыг өргөн хүрээнд буюу бусад байгууллага, аж ахуйн нэгжийн мэдлэг чадвараа дээшлүүлэхийг хүсч, зорьдог залуусаа хамруулахыг зорьж байна. Ер нь Монгол, Японы хамтын ажиллагаа маш ирээдүйтэй байгаа. Ялангуяа, цаг хугацаа, барилгын ажил явагдах улирлын хувьд ч зөрж таардаг. Тодруулбал, манайх 12 дугаар сарын 31-н гээд жил дуусч ажил хамгийн ихээр шахагдаж ирдэг үе. Дээр нь барилгынхан өвлийн улиралд нийт массаараа зогсонги байдалд ордог. Тэгвэл Японд дөрөвдүгээр сарын 1-н жилийн эцэс бөгөөд 11-4 сар хүртэл маш их ачаалалтай үе юм. Иймээс хүн хүчний дутагдалтай тэр үед нь бид ажилтнуудаа ажиллуулангаа сургах, дадлага хийлгэх боломжоор хангахыг зорьсон. Үр дүнгээ ч өгнө гэж бодож байна. Японы тал ч манайхыг их сонирхож байна. Манайхан ч хүчирхэг, биеийн хөгжил сайтай, дээр нь ажилдаа дайчин шүү дээ. Ер нь монголчууд гадаадад ажиллахаараа мундаг болчихдог.
-Ингэхэд манай инженерүүдийн ур чадвар Япон болон бусад орны инженерүүдийн ур чадвартай харьцуулахад хэр вэ?
-Их чадвартай бас хөрвөх чадвартай. Бидний хувьд чөлөөтэй бодож сэтгэж чаддаг байдал давуу болдог. Тухайлбал, Япон инженерүүд ингэж л хийх ёстой гэсэн тогтсон нэг л арга барилаар ажилладаг. Иймээс мухардалд орвол гарах арга замыг олох гэж нэлээдгүй хугацаа зарцуулдаг. Тэгвэл манай инженерүүд нэг ажил болохгүй бол түүнийг хэд, хэдэн хувилбараар өөрчилж, засаад ажлыг цааш нь үргэлжлүүлдэг. Нарны гүүрийн төсөл дээр ажиллахад ийм байдал их анзаарагдсан. Гэхдээ бидэнд дутагдалтай зүйл ч бий. Энэ бол хариуцлага. Хэрвээ бид энэ талд 100 хувь анхаарч ажиллачихвал дэлхийн хаана ч газардахгүй. Дээр нь ажилтан хүн бүрт хандлага зөв байх ёстой. Ямарч хүн ажил хийж чадна. Гол нь тухайн хүний хандлага зөв байх ёстой. Би хийж чадах болов уу гэсэн эргэлзээ айдастай байж болно. Зөвхөн хийж, бүтээе гэсэн зөв сэтгэлтэй байх ёстой. “Санаа зөв бол заяа зөв” гэдэг шүү дээ.
-Япончууд хамтарч ажиллаж байлаа. Мөн Монголчуудтайгаа ч хамтдаа бүтээн байгуулалт хийлээ. Ингээд харахад ялгаа хэр ажиглагдаж байна. Бидний хувьд анхаарч, тусгаж авах зүйл олон л байгаа болов уу?
-Япончуудтай ажиллаж байгаад дараа нь монголчуудтайгаа ажиллахаар эхэн үед жаахан хэцүү, үнэнийг хэлэхэд их стресстдэг байсан. Яагаад аливаа ажлыг ном журам, стандартынх нь дагуу хийж болдоггүй юм бэ л гэж бодогддог байлаа. Ажилтнууд, гүйцэтгэгч нар нь хоорондоо ойлголцдоггүй, зөрүүтэй бодол санаатай гээд л зохицуулах зүйл их тулгарсан. Гэхдээ жил ирэх тусам энэ байдал өөрчлөгдөж, сайжирна гэдэгт итгэдэг. Ийм ч учраас уурлаж бухимдахын оронд энэ бүхнийг өөрчилж, шинэчлэхийн төлөө чадлаараа ажиллаж, хувь нэмрээ оруулъя гэж боддог болсон. Мэдээж болохгүй, бүтэхгүй бүхэн нүүрээ угаагаад цэвэрхэн болчихдог шиг амар ажил биш. Ийм ч учраас нийгмийн идэвхи гаргаж мэргэжилтнүүдтэйгээ санал бодол, туршлагаа солилцох, энэ бүхнийг өөрчлөх алхамыг эхлүүлэхээр зорьж ажиллаж байна. Үүний нэг илрэл нь Монголын Барилгын инженерүүдийн холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүнээр 2 жил ажилласан. Сая болсон X их хурлаас дахин сонгогдоод ажиллаж байна. Мөн залуучуудын төрийн бус байгууллага болох “JCI”-ын дэд ерөнхийлөгчөөр сонгогдон ажиллаж байна. Ажиллах хугацаандаа нийгэмд эерэг өөрчлөлт авчрахуйц төсөл хөтөлбөрүүдийг зөвхөн Монголын залуусаар хязгаарлагдахгүй Герман, Солонгос, Японы залуучуудтай хамтдаа санаачлан, хийж хэрэгжүүлж байна. Мөн шинээр бизнес эрхэлж байгаа залуучуудад дэмжлэг үзүүлсэн бизнесийн төсөл, хөтөлбөрийг ч хэрэгжүүлж байна. Тухайлбал, МБИХ-ынхоо гишүүд, мэргэжилтнүүдээ чадавхижуулах сургалт, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг. Харин “JCI”-ын хувьд нийгэмд эерэг өөрчлөлт авчрах нийгмийн хариуцлагын төсөл хэрэгжүүлж байна. Үүнд, “Тэргэнцэртэй баатрууд” төслийг дурдаж болно. Туялзуур сэлэмний холбоотой хамтраад 2020 оны паралимт оролцох тамирчдаа бэлтгэж байна. Одоогийн байдлаар 60 орчим тамирчнаа туялзуур сэлмээр хичээллүүлж бэлтгэлийг нь хангахын зэрэгцээ техник, хувцас хэрэгслээр хангаж ажиллаж байна. Манай тамирчид паралимпт нэр алдраа дуурсгана гэдэгт итгэлтэй байгаа шүү. Манайхан бэлтгэл суургуулилтаа ч сайн хийж байна. Мөн Туул голын загасыг үржүүлэх зорилгоор “Сая загас” төслийг “Туул ижий” төрийн бус байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлж байна. Одоогоор Орхон голын эхээс эх сүргийг авчирч бойжуулж байна. Удахгүй Туул голдоо тавина даа. Харин бизнес эрхэлж байгаа залуучуудадаа дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор “Ментор” төсөл хэрэгжүүлдэг. Гарааны бизнес эрхлэгчдээ дэмжих, зөвлөгөө, консалтинг өгч бизнесээ босгоход нь туслах зэрэг ажлыг хийж хэрэгжүүлж байна.
-Манай барилгын салбарт өнөөдөр хамгийн ихээр тулгамдаж, шийдвэрлэх ёстой ажил юу байна. Салбарын хөгжил дэвшил, алдаа онооны талаар санал бодлоо хэлэхгүй юу?
-Өөрчлөгдөж шинэчлэгдээсэй гэж хүсч, бодож байгаа нэлээд хэдэн ажил бий. Үнэндээ чанар, стандарт, чанарын удирдлагын тогтолцоон дээр дутагдалтай зүйл олон. Мэдээж энэ бүхнийг сайн гүйцэтгэж байгаа шинэ, залуу барилгын компаниуд байна. Гол нь мэргэжилтэй буюу барилгын инженер мэргэжилтэй хүмүүс аливаа асуудалд ул суурьтай буюу мэргэжлийн талаас нь ханддаг. Харин салбарын бус, барилгын салбараа бүрэн таньж мэдээгүй хүмүүс л алдаа, дутагдал гаргах нь элбэг байх шиг. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд манай барилгын салбар маш хурдтай хөгжиж байна. Энэ хөгжлийг харахаар манай барилгачид 2025 оноос эхлээд гадаадын зах зээлд гарахуйц хэмжээнд чадваржина гэж боддог. Гадаадын төсөл, хөтөлбөрийг монголын компани гүйцэтгэх цаг хугацаа тун ойрхон гэж харж байгаа. Ингэж хэлж буйн учир нь, манай компанид саяхан Мьянмарт баригдаж байгаа гүүрийн барилгын ажил дээр инженерийн баг ажиллуулж өгөөч гэдэг хүсэлт тавьсан юм. Харамсалтай нь, эндэх ажлаа бид амжихгүй байгаа учраас чадахгүй нь гэдгээ мэдэгдсэн. Ингээд харахаар дараа, дараагийн боломж их байна гэж хардаг.
Миний хувьд хүнтэй инээж гар барьж ажлаа эхлүүлсэн бол яг л тэр дүр төрхөөрөө эргэн уулзахын ерөөл тавиад ажлаа дуусгах дуртай. Ингэж ажилласны үр дүнд эргээд заавал сайн мэдээ авчирдаг. Ер нь барилгын салбар зарим нэг салбар шиг олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслийн зар сурталчилгаагаар ажил нь явдаг биш. Харин амнаас ам дамжиж, захиалагчаас захиалагчийн үнэлгээгээр урагшилж хөгждөг салбар.
-Барилгын салбарт хамгийн ихээр тулгамдсан асуудлын нэг нь хүний нөөц, боловсон хүчний байдал. Энэ талд Та ямар санал бодолтой явдаг болон танай компани үүнд хэрхэн анхаарч ажилладаг вэ?
-Үнэхээр тулгамдсан асуудлын нэг нь энэ. Манайх инженер техник, санхүү, удирдлагын 50 орчим, барилгын талбар дээр 300 орчин ажилтантай. Нийтдээ 5 талбайд өнөөдөр барилгын ажил явуулж байна. Манай компанийн хувьд ажилтнуудаа тогтвор суурьшилтай ажиллуулахын тулд бодлогоор дэмжлэг үзүүлдэг. Үүний нэг жишээ нь, инженер техникийн ажилтнууддаа орон сууцны зээлийн урьдчилгаа 30 хувийг компани төлөөд Ханбогд хороололд одоогоор 10 орчим ажилтнаа орон сууцанд оруулаад байна. Миний хувьд ч ажилтнуудаа байр орон сууцтай болгосон гэхээр баярлах сэтгэл төрдөг шүү.
Энэ дашрамд хэлэхэд, Солонгос, Япон, АНУ гэх мэтчилэн гадны орнуудад өндөр цалинтай ажил хийнэ гээд зорьж байгаа, тэнд ажиллаж байгаа залуустаа хандаж хэлэхэд хэрэв чиний хандлага зөв бол тэнд авдаг цалинтай дүйцэхүйц хэмжээний өндөр цалинг энд эх орондоо гэр бүл, үр хүүхдийнхээ хажууд ажиллаж, амьдрангаа авах боломж бий болсон гэдгийг хэлмээр байна. Иймээс тэнд сурч, мэдсэн зүйлээ энд хийж, хэрэгжүүлээд эх орондоо ажиллаж амьдрахыг уриалж байна.
-Дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх чиглэлд ямар ажил явуулж байна вэ?
-Өөрсдийн хэрэгжүүлж байгаа төсөл дээрээ нано композит панел буюу нано хавтан Монголд анх удаа ашиглаж байна. Бороо, цасанд өөрийгөө цэвэрлэдэг энэ хавтангаар барилгын гадна фасадаа хийхийн зэрэгцээ ухаалаг барилгын системийг нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Ер нь хөгжингүй орнуудад хийж хэрэгжүүлж байгаа бүх л технологийг Монголдоо нутагшуулах, хийж хэрэгжүүлэхээр зорьж ажилладаг. Мэргэжлийн бус хүмүүсийг бодвол бид жинхэнэ мэргэжлийн ажилтнууд учраас зөв шийдлийг нь гаргаад хийх юмсан, хүний ая тухтай амьдрах орчин нөхцөлийг хангаж, аз жаргалтай амьдраасай гэж зорьж ажилладаг. Ийм сэтгэлээр барьсан болохоор өнөөдөр бидний бүтээн босгосон орон сууцанд амьдарч байгаа хүмүүс сэтгэл өндөр байдаг. Дээр нь бид үерийн усны даланг төлөвлөж гүйцэтгэдэг. Үер, ус зайлуулах Япон систем бол хамгийн зөв шийдэлтэй систем. Анх захиалагчид ийм даланг хөрөнгө санхүүгийн зарлагатай тул хийх хэрэг байна уу гэж асуудаг байсан. Гэтэл сүүлийн жилүүдийн хур бороо үнэхээр хэрэгтэй эд гэдгийг ойлгуулж, мэдрүүлж чадлаа. Мундаг, мундаг төслийн зоорийн давхарт ус ороод тухайн байр, оршин суугчдад ямар их хор хохирол учруулсан талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарч байгааг хүн бүр харлаа, мэдлээ шүү дээ.
-Компанийнхаа 10, 20 жилийн дараах тэр үеийг хэрхэн харж, төсөөлж байна. Байгууллагынхаа алсын харааг тодорхойлж хэлбэл...?
-Өөдрөгөөр харж, төсөөлдөг. Компаниуд маань хийж, хэрэгжүүлж байгаа төслөө амжилттай хэрэгжүүлээд бүгд тогтвортой ажиллахын зэрэгцээ ажлын байрыг нэмэгдүүлсэн, магадгүй миний дараачийн шинэ, залуу боловсон хүчин компанийг удирдаад аваад явах хэмжээнд очсон байгаасай гэж боддог. Энэ компанийг хөгжүүлэхийн төлөө надаас илүү хөлс, хөдөлмөрөө зориулаад явж байгаа залуус маань цааш нь авч яваад биднээс илүү урт хугацаанд буюу 200-300 жил оршин тогтнох компани болоосой гэж бодож явдаг.
-Сүүлийн үед газар хөдлөлийн талаар их ярьж байна. Япончуудтай ажиллаж байсны хувьд энэ талд ямар санал бодолтой явдаг вэ?
-Газар хөдлөлтийн талаар мэддэггүй хүн бол айдаггүй юм билээ. Харин мэддэг буюу тэр айдсыг мэдэрсэн хүмүүс л яг ном журмынхаа дагуу ажилладаг. Уг нь энэ бол хариуцлагын асуудал. Би түүнийг мэдэхгүй байсан гэж хэлэх эрхгүй юм. Энэ бол мөнгө санхүүгээр харьцуулж хэмждэг зүйл биш. Олон мянган хүний амь настай холбоотой асуудал шүү дээ. Иймээс хүн бүхэн л үүнд анхаарлаа хандуулах цаг болсон. Бидний хувьд Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын 640 хүүхдийн сургууль барьсан юм. Яг хажууд нь 5.5 баллын газар хөдлөлт болсон бөгөөд бид стандарт, норм дүрмийнхээ дагуу барьсан учраас ямар ч асуудал үүсээгүй, шалгалтаа амжилттай өгсөн дөө.
-Стандарт, норм дүрмийн талд ямар санал бодолтой байна. Болж байгаа нь юу байна, болохгүй байгаа зүйл бас юу байна вэ?
-Хувь хүний талаасаа дүгнэхэд манайх стандартдаа анхаарлаа хандуулаад чангатгаад байдаг. Өөрөөр хэлбэл, гүйцэтгэлийн чанарын алдагдлыг стандартаар ахиулж нөхдөг. Ялангуяа газар хөдлөлийн баллын бүсчлэлийг нийгмийн баллаар тооцож автоматаар нэмэгдүүлдэг. Энэ нь өөрөө эргээд эдийн засаг, захиалагчийн хөрөнгө мөнгийг ч илүү зарцуулуулна гэсэн үг. Алсуураа улс орны эдийн засагт ч сөрөг нөлөөтэй. Харин түүний оронд гүйцэтгэлээ сайжруулаад барилгын бат бэхийн чанарыг сайжруулах ёстой. Энэ байдал л харамсалтай санагдддаг.
-Хувь хүний талаар болон сонирхдог зүйлийнхээ талаар ярихгүй юу?
-Чөлөөт цаг ер нь ховор. Заримдаа ажил их үед 24 цаг ч дэндүү чамлалттай санагддаг. Гэхдээ мэдээж чөлөөт цаг гарвал аль болох гэр бүлийнхэнтэйгээ өнгөрүүлэхийг хичээдэг. Ам бүл 6. Эхнэр маань гоо сайхны мэс засалч мэргэжилтэй бөгөөд Японд доктор хамгаалсан. Хүний ажил, амьдралаа амжилттай авч явахын нэг тал нь хань гэдэгтэй үнэхээр санал нийлдэг. Гэр бүл, ар талыг минь маш сайн дааж явдаг хүн бол миний хань. Дотроо бол дандаа л баярлаж явдаг. Хобби гэвэл фото зураг авах мөн загасчлах. Агаар салхинд гарч стрессээ тайлах дуртай. Ийм л үед бодлоо цэгцэлдэг гэх үү дээ. “JCI” байгууллагынхаа шугамаар “Сая загас” төсөл хэрэгжүүлж байгаа гэж түрүүн хэлсэн. Энэ бол хоббиныхоо хүрээнд хийж байгаа ажил минь юм.
- “JCI” байгууллагатай хэрхэн холбогдсон үүх түүхээс сонирхуулахгүй юу?
- 2014 онд гишүүнээр элссэн. 2013 онд Нарны гүүрийн төсөл дээр ажиллах үед найз маань “Өглөөний цай” бизнес уулзалтад хамтдаа очихыг урьсан юм. Энэ үеэр шинэ нисэх онгоцны буудлын талаар мэдээлэл өгнө гэсэн тул сонирхож очсон юм. Магадгүй өөр сэдэв байсан бол очихгүй ч юм бил үү. Эндээс л “JCI”-ынхаа талаар мэдээлэл олж авсан. Хамгийн гол нь нийгмийн хариуцлагыг дэмждэг, залуусын бизнесийн гараанд дэмжлэг үзүүлэх, хөгжүүлэхэд нь тус дэм болсон хэрэгтэй байгууллага гэдгийг ойлгосон учраас гишүүнээр элсч, холбогдсон түүхтэй.
-Боловсролын системийн талаар Та ямар санал бодолтой явдаг вэ?
-Барилгачингаасаа эхлээд инженер техникийн ажилтан хүртэл хүн бүрт боловсрол чухал. Гэхдээ орчин үед хамгийн гол зүйл нь бид зөв хүнийг бэлтгэх хэрэгтэй байна. Ингэж чадвал тэр хүн амьдралаа авч явж чадна. Гэтэл бид энэ талыг орхигдуулаад зөвхөн тоо боддог, тооны машин шиг л хүн хүсээд, бэлтгээд байх шиг. Хүнтэй зөв харилцдаг, зөв хандлагатай, эерэг хүнийг бэлтгэх нь маш чухал гэдгийг өнгөрсөн жилүүд харууллаа. Ийм соёл бидэнд үгүйлэгдээд байна. Иймээс зөв монгол хүнийг бэлтгэхэд ерөнхий боловсролын сургуулиас нь эхлээд анхаарах цаг болсон гэж боддог. Дэлхий дээр ч ийм зөв хандлагатай хүнийг чухалчлах болсон шүү дээ.
-Юуны өмнө өөрийгөө манай уншигчдад танилцуулахгүй юу?
-Багаасаа л инженер болох мөрөөдөлтэй байсан. Иймээс өсвөрийн зохион бүтээгчдийн сургуульд Авто загварын багш дасгалжуулагч мэргэжлээр суралцаж төгссөн. Түүний дараа буюу 2003 онд ШУТИС-ийг Барилгын инженер мэргэжлээр төгссөн. Сургуулиа төгсөөд Японы барилгын зураг төслийн “ХайБиг Монгол” компанид шалгалт өгч, тэнцээд 2004-2006 онд ажиллах хугацаандаа зураг төслийн инженерээс ахлах инженер хүртлээ дэвшин ажилласан. Тухайн үед Японы мундаг компанид ажилд орно гэсэн төсөөлөл, мөрөөдөлтэй явснаас биш хүнд, хэцүү даваа болохыг сайн ойлгоогүй байсан. Ингээд бүх зүйлийг А-аас нь эхэлж сурч, маш их туршлага хуримтлуулж, ажил, амьдралын гараагаа эхлүүлэхэд том дэмжлэг болсон. Бидний хийдэг зургийн ажлын дийлэнх нь Японд баригдах барилгын ажлын төсөл. Төв нь Японд, салбарууд нь Монгол, Хятад, Солонгост байдаг. Ажиллах хугацаандаа Япон руу шилжин ажиллах боломж их байсан ч миний хувьд эх орондоо ажиллах сонирхол илүү байсан. Тэгээд ч тухайн үед хүүхэд маань ч дөнгөж төрсөн байлаа. Одоо бодоход үлдсэн минь ч зөв байж гэж боддог. Магадгүй арлын орныг зорьсон бол одоо ч тэндээ ажилласаар байгаа байх. Яагаад гэвэл, тухайн үед хамт ажиллаж байсан монгол залуус маань одоо хүртэл тэндээ ажиллаж байна. Тэдний хувьд эх орондоо ирж ажиллах гэхээр эндэхийн орчин нөхцөлд дасахгүй нөгөө талаар тэнд байр сууриа хэдийнэ олсон болохоор хүнд, хэцүү санагддаг болов уу гэж боддог.
Түүний дараа “Суруга Монгол” компанид ажилласан. Тухайн үед манайд “4 улирлын цэцэг” буюу одоогийн энэ “Japan town” төслийг Японы компани хэрэгжүүлэхээр манайд ирээд байсан. Тухайн үед Япончуудад монголын зураг төсөл, стандарт, төлөвлөлтөд тохируулж ажиллана гэдэг нэлээд хүнд, ойлгохгүй зүйл ч их гарсан байх. Иймээс манай компанид талбай дээр ажиллах инженер олж өгөх хүсэлт тавьсан юм билээ. Үүний дагуу очиж ажилласан. Ялгаагүй энд ч ажиллах хугацаандаа чамгүй их мэдлэг, туршлагыг хуримтлуулсан. “School of Ulaanbaatar” олон улсын сургуулийн барилгын ажлын хашааг нь хатгахаас эхлээд барьж, босгож, ашиглалтад оруулах хүртэлх бүхий л үйл явцын турш талбайн инженерээр ажилласан.
-Зургийн инженерээс талбайн инженерээр ажиллана гэдэг ховор тохиолдол. Өөрийн хийсэн зурган дээр барилга угсралт хийнэ гэдэг нэг талаар давуу талтай. Гэхдээ нөгөө талаараа хийсэн зургийнхаа дагуу угсралт хийх үед зөрөх тохиолдол байсан уу?
-Үнэхээр тантай санал нийлж байна. Ийм үед л өөрийгөө хаана, ямар, төвшинд, ямар зураг зурж байна вэ гэдгээ тод томруун олж харсан. Өөртөө дүн шинжилгээ хийгээд, түүн дээрээ засч сайжруулаад ажиллана гэдэг маш их туршлага болсон. Манайд гэлтгүй өндөр хөгжилтэй орнуудад ч талбай дээр ажиллаж байсан хүнийг зураг дээр түлхүү авдаг юм билээ. Өөрөө хэлбэл, ядаж талбайн инженерээр мэргэшээд, дараа нь зурган дээр ажиллах нь зөв зам гэж үзэж ийм ч шаардлагыг тавьдаг. Японд ч сургууль төгсөөд барилга дээр талбайн инженерээр 5 жил ажиллаад дараа нь зургийн компанид ажилд орвол ажил, албан тушаалын хувьд өсөх магадлал илүү өндөр гэж үздэг.
-Хийж хэрэгжүүлсэн бүтээн байгуулалтынхаа талаар танилцуулахгүй юу. Нарны гүүрийн төсөл дээр ажиллаж байсан гэсэн?
-Мэргэшсэн инженерийн зэрэг горилох үедээ хийсэн бүтээлийн талаарх танилцуулгаа жагсаадаг юм. Миний хувьд Наритагийн нисэх онгоцны буудал, Японы сургуулийн барилгын ажил гэх мэтчилэн ихэвчлэн Японд барьж босгох барилга байгууламжийн зураг төсөл гээд бичихээр хүмүүс их гайхаж, сонин байдаг юм билээ. Миний хувьд “Суруга Монгол”-ын дараа “Пи Ай Эм Эм” ХХК-д ерөнхий инженерээр ажилласан. Гэхдээ нэг их удаагүй, учир нь, Ханбогд хотхоныг барьж байгуулах үед буюу 2009 онд барилгын салбарт хямрал болж зогсонги байдалд орсон. Иймээс тэр үед ажилтай, орлоготой байхын тулд Нарны гүүрийг барьж байгуулах төсөл дээр талбай хариуцсан ахлах инженерээр орсон.
-Зам, гүүрийн бүтээн байгуулалт гэдэг бас л том шинжлэх ухаан. Хүнд хэцүү ажил байсан уу?
-Үнэхээр тийм. Дахиад л бүхнийг А-аас нь бас сурч эхэлсэн. Гадсан суурийн ажлаас эхлүүлээд металл дам нуруу, гүүр угсралтын процесс гэх мэтчилэн хийж буй бүх ажил минь шинэ. “JFF Engineering Corporation” нь Японы барилга, гүүр, хурдны зам инженерийн шугам сүлжээ, төмрийн болон хог хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр гээд маш том, мундаг корпораци. Тухайн үед ажилд орох хүсэлт тавихад бид зам гүүрийн инженер хайж байгаа гэж байсан. Миний хувьд Япон хэл мэддэг нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн байх. Энд ажилласнаар одоогийн энэ компаниа хөгжүүлж, дэвшүүлэхэд тус нэмэр болохуйц олон хүнтэй танилцаж хамтран ажилласан бөгөөд одоо ч хамтран ажиллаж байна.
-Нарны гүүр шиг энэ том, мундаг бүтээн байгуулалтыг бид өөрсдөө хийх боломж, чадал, чансаа бий юу. Та юу гэж харж байна вэ?
-Тухайн үед энэ асуултыг үнэхээр өөрөөсөө асууж байсан шүү. Анх энэ төсөл дээр монголоос инженер техникийн ажилтан ажиллуулна гэсэн төлөвлөгөө байгаагүй. Гэтэл ажлын явцад ажил нэг бүр дээр туслан гүйцэтгэгч монгол компаниудтай ажил мэргэжлийн хувьд ойлголцохгүй, харилцааны асуудал дээр гэх мэтчилэн бэрхшээл зөндөө тулгарсан. Иймээс анхны монгол инженерийн хувьд миний бие мэргэжил бүр дээр монгол ажилтан байлгах хэрэгтэй гэдгийг ойлгуулсан юм. Үүний үр дүнд 15 монгол инженерийг авч ажиллуулсан. Ингэж ажилласнаар манай инженерүүд ч үнэхээр сайн туршлагажсан. Одоо бол энэ хэмжээний гүүрийн ажлыг монголын инженер техникийн ажилтнууд хийх бүрэн боломжтой гэж харж байгаа.
-Ингэхэд “Голомт констракшн”-ыг хэзээ байгуулсан юм бэ?
-2007 онд үйл ажиллагааг нь эхлүүлсэн. Тухайн үед ажлыг жижиг гэж гололгүй хийдэг байлаа. Нарны гүүрийн ажил дуусаад өөрийн компанийн ажил дээрээ төвлөрч ажиллаж эхэлсэн дээ. Компанийн хувьд нарны гүүрийн төсөл дээр туслан гүйцэтгэгчээр, шинэ нисэх онгоцны буудлын металл карказ угсралтын ажил дээр мөн туслан гүйцэтгэгчээр ажилласан. Мөн Ханбогд резиденс, Үндэсний соёл амралтын хүрээлэнгийн талбайн зураг төсөл, Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын 640 хүүхдийн сургууль, “Шинэ Монгол Харумафүжи” ерөнхий боловсролын сургуулийн барилга, спорт заалны металл дээвэр угсралтын ажил, IRIS Complex apartment гэх мэтчилэн бүтээн байгуулалтын олон ажлыг нэрлэж болно. Компани маань ч эрчимтэй, өргөн цар хүрээнд өнөөдрийг хүртэл амжилттай ажиллаад явж байна. “Голомт констракшн” групп болж өргөжлөө.
Зам гүүрийн барилга угсралт, геодезийн хэмжилт, зурагзүйн үйлчилгээний чиглэлээр “Голомт зам”, дэд бүтэц буюу ус хангамж, дулааны гол магистраль шугам сүлжээ, тоноглолын угсралт, станцын засвар угсралт, түүний туршилт, тохируулга, бусад дагалдах үйлчилгээ зэргээр “Голомт инженеринг”, гадаад худалдаа, гадаадад ажиллах хүч зуучлах, барилгын материалын худалдаа, үл хөдлөх хөрөнгийн зуучлал, худалдаа, барилгын тоног төхөөрөмж, сэлбэгийн худалдааны “Жапан стандарт”, төсөл хэрэгжүүлэгч “Скай цикл” гэх мэтчилэн. Одоогоор Японоос барилгын материал оруулж худалдаа хийхээр судалгаа хийгээд ажиллаж байна. Мөн дотооддоо бетон эдлэлийн үйлдвэрийг хамтарч байгууллахаар санал тавиад үйлдвэрийнхээ бэлтгэл, судалгаа шинжилгээний ажил хийгдээд явж байна. Ажилтнуудынхаа мэргэжил, мэдлэгийг дээшлүүлэх зорилгоор мөн Японы барилга, зам, гүүрийн компаниудтай хамтарч ажиллахаар эхлүүлээд байна. Ер нь барилгын салбарын ажилтнуудаа жилийн 4 улирлын турш ажилтай, орлоготой байлгах ажлыг нэлээн эртнээс судалж, одоо нэг бодит ажил болох эхлэл тавигдаад байна. Ажиллах хүч илгээх тусгай зөвшөөрлөө аваад, Японы талаас ч ажиллах хүч авах саналаа ирүүлсэн. Ирэх 10 дугаар сараас эхний 2 ажилтан тус улсыг зорих бөгөөд дараагийн хүмүүс хэлний сургалтандаа сурч байна. Үүнд барилгын бүх ажилчдаа буюу барилгачин, замчин, инженер гэд бүгдийг нь хамруулах зорилготой юм. Эхлээд компанийнхаа ажилтнуудыг цаашдаа энэ ажлыг өргөн хүрээнд буюу бусад байгууллага, аж ахуйн нэгжийн мэдлэг чадвараа дээшлүүлэхийг хүсч, зорьдог залуусаа хамруулахыг зорьж байна. Ер нь Монгол, Японы хамтын ажиллагаа маш ирээдүйтэй байгаа. Ялангуяа, цаг хугацаа, барилгын ажил явагдах улирлын хувьд ч зөрж таардаг. Тодруулбал, манайх 12 дугаар сарын 31-н гээд жил дуусч ажил хамгийн ихээр шахагдаж ирдэг үе. Дээр нь барилгынхан өвлийн улиралд нийт массаараа зогсонги байдалд ордог. Тэгвэл Японд дөрөвдүгээр сарын 1-н жилийн эцэс бөгөөд 11-4 сар хүртэл маш их ачаалалтай үе юм. Иймээс хүн хүчний дутагдалтай тэр үед нь бид ажилтнуудаа ажиллуулангаа сургах, дадлага хийлгэх боломжоор хангахыг зорьсон. Үр дүнгээ ч өгнө гэж бодож байна. Японы тал ч манайхыг их сонирхож байна. Манайхан ч хүчирхэг, биеийн хөгжил сайтай, дээр нь ажилдаа дайчин шүү дээ. Ер нь монголчууд гадаадад ажиллахаараа мундаг болчихдог.
-Ингэхэд манай инженерүүдийн ур чадвар Япон болон бусад орны инженерүүдийн ур чадвартай харьцуулахад хэр вэ?
-Их чадвартай бас хөрвөх чадвартай. Бидний хувьд чөлөөтэй бодож сэтгэж чаддаг байдал давуу болдог. Тухайлбал, Япон инженерүүд ингэж л хийх ёстой гэсэн тогтсон нэг л арга барилаар ажилладаг. Иймээс мухардалд орвол гарах арга замыг олох гэж нэлээдгүй хугацаа зарцуулдаг. Тэгвэл манай инженерүүд нэг ажил болохгүй бол түүнийг хэд, хэдэн хувилбараар өөрчилж, засаад ажлыг цааш нь үргэлжлүүлдэг. Нарны гүүрийн төсөл дээр ажиллахад ийм байдал их анзаарагдсан. Гэхдээ бидэнд дутагдалтай зүйл ч бий. Энэ бол хариуцлага. Хэрвээ бид энэ талд 100 хувь анхаарч ажиллачихвал дэлхийн хаана ч газардахгүй. Дээр нь ажилтан хүн бүрт хандлага зөв байх ёстой. Ямарч хүн ажил хийж чадна. Гол нь тухайн хүний хандлага зөв байх ёстой. Би хийж чадах болов уу гэсэн эргэлзээ айдастай байж болно. Зөвхөн хийж, бүтээе гэсэн зөв сэтгэлтэй байх ёстой. “Санаа зөв бол заяа зөв” гэдэг шүү дээ.
-Япончууд хамтарч ажиллаж байлаа. Мөн Монголчуудтайгаа ч хамтдаа бүтээн байгуулалт хийлээ. Ингээд харахад ялгаа хэр ажиглагдаж байна. Бидний хувьд анхаарч, тусгаж авах зүйл олон л байгаа болов уу?
-Япончуудтай ажиллаж байгаад дараа нь монголчуудтайгаа ажиллахаар эхэн үед жаахан хэцүү, үнэнийг хэлэхэд их стресстдэг байсан. Яагаад аливаа ажлыг ном журам, стандартынх нь дагуу хийж болдоггүй юм бэ л гэж бодогддог байлаа. Ажилтнууд, гүйцэтгэгч нар нь хоорондоо ойлголцдоггүй, зөрүүтэй бодол санаатай гээд л зохицуулах зүйл их тулгарсан. Гэхдээ жил ирэх тусам энэ байдал өөрчлөгдөж, сайжирна гэдэгт итгэдэг. Ийм ч учраас уурлаж бухимдахын оронд энэ бүхнийг өөрчилж, шинэчлэхийн төлөө чадлаараа ажиллаж, хувь нэмрээ оруулъя гэж боддог болсон. Мэдээж болохгүй, бүтэхгүй бүхэн нүүрээ угаагаад цэвэрхэн болчихдог шиг амар ажил биш. Ийм ч учраас нийгмийн идэвхи гаргаж мэргэжилтнүүдтэйгээ санал бодол, туршлагаа солилцох, энэ бүхнийг өөрчлөх алхамыг эхлүүлэхээр зорьж ажиллаж байна. Үүний нэг илрэл нь Монголын Барилгын инженерүүдийн холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүнээр 2 жил ажилласан. Сая болсон X их хурлаас дахин сонгогдоод ажиллаж байна. Мөн залуучуудын төрийн бус байгууллага болох “JCI”-ын дэд ерөнхийлөгчөөр сонгогдон ажиллаж байна. Ажиллах хугацаандаа нийгэмд эерэг өөрчлөлт авчрахуйц төсөл хөтөлбөрүүдийг зөвхөн Монголын залуусаар хязгаарлагдахгүй Герман, Солонгос, Японы залуучуудтай хамтдаа санаачлан, хийж хэрэгжүүлж байна. Мөн шинээр бизнес эрхэлж байгаа залуучуудад дэмжлэг үзүүлсэн бизнесийн төсөл, хөтөлбөрийг ч хэрэгжүүлж байна. Тухайлбал, МБИХ-ынхоо гишүүд, мэргэжилтнүүдээ чадавхижуулах сургалт, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг. Харин “JCI”-ын хувьд нийгэмд эерэг өөрчлөлт авчрах нийгмийн хариуцлагын төсөл хэрэгжүүлж байна. Үүнд, “Тэргэнцэртэй баатрууд” төслийг дурдаж болно. Туялзуур сэлэмний холбоотой хамтраад 2020 оны паралимт оролцох тамирчдаа бэлтгэж байна. Одоогийн байдлаар 60 орчим тамирчнаа туялзуур сэлмээр хичээллүүлж бэлтгэлийг нь хангахын зэрэгцээ техник, хувцас хэрэгслээр хангаж ажиллаж байна. Манай тамирчид паралимпт нэр алдраа дуурсгана гэдэгт итгэлтэй байгаа шүү. Манайхан бэлтгэл суургуулилтаа ч сайн хийж байна. Мөн Туул голын загасыг үржүүлэх зорилгоор “Сая загас” төслийг “Туул ижий” төрийн бус байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлж байна. Одоогоор Орхон голын эхээс эх сүргийг авчирч бойжуулж байна. Удахгүй Туул голдоо тавина даа. Харин бизнес эрхэлж байгаа залуучуудадаа дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор “Ментор” төсөл хэрэгжүүлдэг. Гарааны бизнес эрхлэгчдээ дэмжих, зөвлөгөө, консалтинг өгч бизнесээ босгоход нь туслах зэрэг ажлыг хийж хэрэгжүүлж байна.
-Манай барилгын салбарт өнөөдөр хамгийн ихээр тулгамдаж, шийдвэрлэх ёстой ажил юу байна. Салбарын хөгжил дэвшил, алдаа онооны талаар санал бодлоо хэлэхгүй юу?
-Өөрчлөгдөж шинэчлэгдээсэй гэж хүсч, бодож байгаа нэлээд хэдэн ажил бий. Үнэндээ чанар, стандарт, чанарын удирдлагын тогтолцоон дээр дутагдалтай зүйл олон. Мэдээж энэ бүхнийг сайн гүйцэтгэж байгаа шинэ, залуу барилгын компаниуд байна. Гол нь мэргэжилтэй буюу барилгын инженер мэргэжилтэй хүмүүс аливаа асуудалд ул суурьтай буюу мэргэжлийн талаас нь ханддаг. Харин салбарын бус, барилгын салбараа бүрэн таньж мэдээгүй хүмүүс л алдаа, дутагдал гаргах нь элбэг байх шиг. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд манай барилгын салбар маш хурдтай хөгжиж байна. Энэ хөгжлийг харахаар манай барилгачид 2025 оноос эхлээд гадаадын зах зээлд гарахуйц хэмжээнд чадваржина гэж боддог. Гадаадын төсөл, хөтөлбөрийг монголын компани гүйцэтгэх цаг хугацаа тун ойрхон гэж харж байгаа. Ингэж хэлж буйн учир нь, манай компанид саяхан Мьянмарт баригдаж байгаа гүүрийн барилгын ажил дээр инженерийн баг ажиллуулж өгөөч гэдэг хүсэлт тавьсан юм. Харамсалтай нь, эндэх ажлаа бид амжихгүй байгаа учраас чадахгүй нь гэдгээ мэдэгдсэн. Ингээд харахаар дараа, дараагийн боломж их байна гэж хардаг.
Миний хувьд хүнтэй инээж гар барьж ажлаа эхлүүлсэн бол яг л тэр дүр төрхөөрөө эргэн уулзахын ерөөл тавиад ажлаа дуусгах дуртай. Ингэж ажилласны үр дүнд эргээд заавал сайн мэдээ авчирдаг. Ер нь барилгын салбар зарим нэг салбар шиг олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслийн зар сурталчилгаагаар ажил нь явдаг биш. Харин амнаас ам дамжиж, захиалагчаас захиалагчийн үнэлгээгээр урагшилж хөгждөг салбар.
-Барилгын салбарт хамгийн ихээр тулгамдсан асуудлын нэг нь хүний нөөц, боловсон хүчний байдал. Энэ талд Та ямар санал бодолтой явдаг болон танай компани үүнд хэрхэн анхаарч ажилладаг вэ?
-Үнэхээр тулгамдсан асуудлын нэг нь энэ. Манайх инженер техник, санхүү, удирдлагын 50 орчим, барилгын талбар дээр 300 орчин ажилтантай. Нийтдээ 5 талбайд өнөөдөр барилгын ажил явуулж байна. Манай компанийн хувьд ажилтнуудаа тогтвор суурьшилтай ажиллуулахын тулд бодлогоор дэмжлэг үзүүлдэг. Үүний нэг жишээ нь, инженер техникийн ажилтнууддаа орон сууцны зээлийн урьдчилгаа 30 хувийг компани төлөөд Ханбогд хороололд одоогоор 10 орчим ажилтнаа орон сууцанд оруулаад байна. Миний хувьд ч ажилтнуудаа байр орон сууцтай болгосон гэхээр баярлах сэтгэл төрдөг шүү.
Энэ дашрамд хэлэхэд, Солонгос, Япон, АНУ гэх мэтчилэн гадны орнуудад өндөр цалинтай ажил хийнэ гээд зорьж байгаа, тэнд ажиллаж байгаа залуустаа хандаж хэлэхэд хэрэв чиний хандлага зөв бол тэнд авдаг цалинтай дүйцэхүйц хэмжээний өндөр цалинг энд эх орондоо гэр бүл, үр хүүхдийнхээ хажууд ажиллаж, амьдрангаа авах боломж бий болсон гэдгийг хэлмээр байна. Иймээс тэнд сурч, мэдсэн зүйлээ энд хийж, хэрэгжүүлээд эх орондоо ажиллаж амьдрахыг уриалж байна.
-Дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх чиглэлд ямар ажил явуулж байна вэ?
-Өөрсдийн хэрэгжүүлж байгаа төсөл дээрээ нано композит панел буюу нано хавтан Монголд анх удаа ашиглаж байна. Бороо, цасанд өөрийгөө цэвэрлэдэг энэ хавтангаар барилгын гадна фасадаа хийхийн зэрэгцээ ухаалаг барилгын системийг нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Ер нь хөгжингүй орнуудад хийж хэрэгжүүлж байгаа бүх л технологийг Монголдоо нутагшуулах, хийж хэрэгжүүлэхээр зорьж ажилладаг. Мэргэжлийн бус хүмүүсийг бодвол бид жинхэнэ мэргэжлийн ажилтнууд учраас зөв шийдлийг нь гаргаад хийх юмсан, хүний ая тухтай амьдрах орчин нөхцөлийг хангаж, аз жаргалтай амьдраасай гэж зорьж ажилладаг. Ийм сэтгэлээр барьсан болохоор өнөөдөр бидний бүтээн босгосон орон сууцанд амьдарч байгаа хүмүүс сэтгэл өндөр байдаг. Дээр нь бид үерийн усны даланг төлөвлөж гүйцэтгэдэг. Үер, ус зайлуулах Япон систем бол хамгийн зөв шийдэлтэй систем. Анх захиалагчид ийм даланг хөрөнгө санхүүгийн зарлагатай тул хийх хэрэг байна уу гэж асуудаг байсан. Гэтэл сүүлийн жилүүдийн хур бороо үнэхээр хэрэгтэй эд гэдгийг ойлгуулж, мэдрүүлж чадлаа. Мундаг, мундаг төслийн зоорийн давхарт ус ороод тухайн байр, оршин суугчдад ямар их хор хохирол учруулсан талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр гарч байгааг хүн бүр харлаа, мэдлээ шүү дээ.
-Компанийнхаа 10, 20 жилийн дараах тэр үеийг хэрхэн харж, төсөөлж байна. Байгууллагынхаа алсын харааг тодорхойлж хэлбэл...?
-Өөдрөгөөр харж, төсөөлдөг. Компаниуд маань хийж, хэрэгжүүлж байгаа төслөө амжилттай хэрэгжүүлээд бүгд тогтвортой ажиллахын зэрэгцээ ажлын байрыг нэмэгдүүлсэн, магадгүй миний дараачийн шинэ, залуу боловсон хүчин компанийг удирдаад аваад явах хэмжээнд очсон байгаасай гэж боддог. Энэ компанийг хөгжүүлэхийн төлөө надаас илүү хөлс, хөдөлмөрөө зориулаад явж байгаа залуус маань цааш нь авч яваад биднээс илүү урт хугацаанд буюу 200-300 жил оршин тогтнох компани болоосой гэж бодож явдаг.
-Сүүлийн үед газар хөдлөлийн талаар их ярьж байна. Япончуудтай ажиллаж байсны хувьд энэ талд ямар санал бодолтой явдаг вэ?
-Газар хөдлөлтийн талаар мэддэггүй хүн бол айдаггүй юм билээ. Харин мэддэг буюу тэр айдсыг мэдэрсэн хүмүүс л яг ном журмынхаа дагуу ажилладаг. Уг нь энэ бол хариуцлагын асуудал. Би түүнийг мэдэхгүй байсан гэж хэлэх эрхгүй юм. Энэ бол мөнгө санхүүгээр харьцуулж хэмждэг зүйл биш. Олон мянган хүний амь настай холбоотой асуудал шүү дээ. Иймээс хүн бүхэн л үүнд анхаарлаа хандуулах цаг болсон. Бидний хувьд Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын 640 хүүхдийн сургууль барьсан юм. Яг хажууд нь 5.5 баллын газар хөдлөлт болсон бөгөөд бид стандарт, норм дүрмийнхээ дагуу барьсан учраас ямар ч асуудал үүсээгүй, шалгалтаа амжилттай өгсөн дөө.
-Стандарт, норм дүрмийн талд ямар санал бодолтой байна. Болж байгаа нь юу байна, болохгүй байгаа зүйл бас юу байна вэ?
-Хувь хүний талаасаа дүгнэхэд манайх стандартдаа анхаарлаа хандуулаад чангатгаад байдаг. Өөрөөр хэлбэл, гүйцэтгэлийн чанарын алдагдлыг стандартаар ахиулж нөхдөг. Ялангуяа газар хөдлөлийн баллын бүсчлэлийг нийгмийн баллаар тооцож автоматаар нэмэгдүүлдэг. Энэ нь өөрөө эргээд эдийн засаг, захиалагчийн хөрөнгө мөнгийг ч илүү зарцуулуулна гэсэн үг. Алсуураа улс орны эдийн засагт ч сөрөг нөлөөтэй. Харин түүний оронд гүйцэтгэлээ сайжруулаад барилгын бат бэхийн чанарыг сайжруулах ёстой. Энэ байдал л харамсалтай санагдддаг.
-Хувь хүний талаар болон сонирхдог зүйлийнхээ талаар ярихгүй юу?
-Чөлөөт цаг ер нь ховор. Заримдаа ажил их үед 24 цаг ч дэндүү чамлалттай санагддаг. Гэхдээ мэдээж чөлөөт цаг гарвал аль болох гэр бүлийнхэнтэйгээ өнгөрүүлэхийг хичээдэг. Ам бүл 6. Эхнэр маань гоо сайхны мэс засалч мэргэжилтэй бөгөөд Японд доктор хамгаалсан. Хүний ажил, амьдралаа амжилттай авч явахын нэг тал нь хань гэдэгтэй үнэхээр санал нийлдэг. Гэр бүл, ар талыг минь маш сайн дааж явдаг хүн бол миний хань. Дотроо бол дандаа л баярлаж явдаг. Хобби гэвэл фото зураг авах мөн загасчлах. Агаар салхинд гарч стрессээ тайлах дуртай. Ийм л үед бодлоо цэгцэлдэг гэх үү дээ. “JCI” байгууллагынхаа шугамаар “Сая загас” төсөл хэрэгжүүлж байгаа гэж түрүүн хэлсэн. Энэ бол хоббиныхоо хүрээнд хийж байгаа ажил минь юм.
- “JCI” байгууллагатай хэрхэн холбогдсон үүх түүхээс сонирхуулахгүй юу?
- 2014 онд гишүүнээр элссэн. 2013 онд Нарны гүүрийн төсөл дээр ажиллах үед найз маань “Өглөөний цай” бизнес уулзалтад хамтдаа очихыг урьсан юм. Энэ үеэр шинэ нисэх онгоцны буудлын талаар мэдээлэл өгнө гэсэн тул сонирхож очсон юм. Магадгүй өөр сэдэв байсан бол очихгүй ч юм бил үү. Эндээс л “JCI”-ынхаа талаар мэдээлэл олж авсан. Хамгийн гол нь нийгмийн хариуцлагыг дэмждэг, залуусын бизнесийн гараанд дэмжлэг үзүүлэх, хөгжүүлэхэд нь тус дэм болсон хэрэгтэй байгууллага гэдгийг ойлгосон учраас гишүүнээр элсч, холбогдсон түүхтэй.
-Боловсролын системийн талаар Та ямар санал бодолтой явдаг вэ?
-Барилгачингаасаа эхлээд инженер техникийн ажилтан хүртэл хүн бүрт боловсрол чухал. Гэхдээ орчин үед хамгийн гол зүйл нь бид зөв хүнийг бэлтгэх хэрэгтэй байна. Ингэж чадвал тэр хүн амьдралаа авч явж чадна. Гэтэл бид энэ талыг орхигдуулаад зөвхөн тоо боддог, тооны машин шиг л хүн хүсээд, бэлтгээд байх шиг. Хүнтэй зөв харилцдаг, зөв хандлагатай, эерэг хүнийг бэлтгэх нь маш чухал гэдгийг өнгөрсөн жилүүд харууллаа. Ийм соёл бидэнд үгүйлэгдээд байна. Иймээс зөв монгол хүнийг бэлтгэхэд ерөнхий боловсролын сургуулиас нь эхлээд анхаарах цаг болсон гэж боддог. Дэлхий дээр ч ийм зөв хандлагатай хүнийг чухалчлах болсон шүү дээ.