Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, түрээсийн орон сууц, гэр хорооллыг дэд бүтэцтэй болгож тохилог амины орон сууцанд амьдрах боломжоор хангах, орлогод нийцсэн орон сууц барих гэх зэрэг олон төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж байгаа ч нэг л далайц багатай, уялдаа холбоо муутай, ярьж төлөвлөсөөр байтал цаг хугацаа их өнгөрч байна.

Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгасны дагуу Барилга, хот байгуулалтын яамнаас “150 мянган айл-Орон сууц” үндэсний хөтөлбөрийн төслийг боловсруулж, Засгийн газрын /2019.5.22/ хуралдаанаар хэлэлцүүлж батлуулсан. Уг хөтөлбөр нь 2019-2023 онд хэрэгжих ба төв, суурин газарт амьдардаг өрхүүдийн дийлэнх нь өөрсдийн худалдан авах чадварт нийцсэн, монгол орны цаг уурын нөхцөлд тохирсон, эрүүл ахуй, аюулгүй байдлын шаардлага хангасан, инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууцтай болох нөхцөлийг бүрдүүлэх зорилго тавьсан байна. 

Утаа, агаар, хөрсний  бохирдлоос салах, гэр хорооллын иргэдийг ая тухтай амьдруулах, нийслэлийнхээ өнгө төрхийг сайжруулах цорын ганц арга зам бол орон сууцжуулах явдал юм. Тэгвэл орон сууц гэж юу вэ, түүний ангилал, ямар шаардлага тавигдах талаар хууль, БНбД, стандартад зааснаар товчхон хүргэж байна. 

Орон сууцны тухай хуульд зааснаар:
“Орон сууц” гэж хүн суурьшин амьдрах зориулалттай нийтийн болон амины орон сууцны байшин, сууц, гэрийг хэлнэ. Орон сууц, түүний дэд бүтцийг шинээр барих, шинэчлэх, өргөтгөх арга хэмжээг орон сууцны хорооллын хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу хэрэгжүүлдэг ба тус төлөвлөгөөг боловсруулахад дараах шаардлага тавигддаг. Үүнд:

• Тухайн нутаг дэвсгэрт орон сууцыг дэд бүтэцтэй нь хамт төлөвлөж хөгжүүлэх, орон сууц нэмж барихад түүнийг дэд бүтцийн сүлжээнд үр ашигтайгаар холбох;

• оршин суугчдын эрүүл ахуй, аюулгүй байдлыг хангах;

• хүрээлэн буй орчинд сөрөг нөлөө, үр дагавар гаргуулахгүй байх.

Барилгын тухай хуульд зааснаар: 

Барилга байгууламж дараах шаардлагыг хангасан байна:

• Зураг төслийн дагуу баригдсан байх;

• Барилга байгууламжийн норм, нормативын баримт бичгийн шаардлагыг хангасан байх;

• Байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй байх;

• Зэргэлдээ орших барилга байгууламжийн ашиглалтын хэвийн нөхцөлийг алдагдуулахгүй байх.

• Барилга байгууламжийн гадна тохижилтын талбай, ногоон байгууламж хот төлөвлөлтийн норм, нормативын баримт бичигт заасан хэмжээнээс багагүй байна

• Барилга байгууламжийг ашиглалтад зүгшрүүлэх, тохируулах хугацаа нэг жил байна

Мөн хот байгуулалтын тухай хуулийн 12.8-д заасны дагуу “барилгажих талбай нь тухайн эзэмшил, ашиглалтанд олгосон газрын 70 хувиас хэтрэхгүй байх” зохицуулалт бий.

БНбД31-01-10 Орон сууцны барилгын зураг төсөл төлөвлөлт:

Орон сууцны барилгыг хүн амд аюулгүй, тохь тухтай амьдрах нөхцөл бүрдсэн,  орчны эрүүл ахуйн шаардлагыг хангасан, дэд бүтэц, усны эх үүсвэр бүхий нутаг дэвсгэрт, батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу байрлуулж, тохирлын гэрчилгээтэй барилгын материал, эдлэхүүнээр барина. Орон сууцны барилга нь сууцны архитектурыг агуулсан байхаас гадна байгаль орчинд хоргүй, хот байгуулалтын цогц шаардлагыг хангасан байна.
Барилгын нийт эзэлхүүн давхрын тоо ба урт нь барилгажилтын төслөөр тогтоогдоно. Орон сууцны барилгын өндрийг дараах байдлаар ангилна. Үүнд:

• 1-3 давхар барилгыг нам давхар;

• 4-6 давхар барилгыг цөөн давхар;

• Долоогоос арван долоон давхар хүртэлх буюу 16 давхар барилгыг олон давхар барилга;

• Арван  долоо ба түүнээс дээш давхар барилгыг өндөр барилга гэнэ.

Орон сууцны барилгад цахилгаан гэрэлтүүлэг, хүчит төхөөрөмж, телефон холбоо, радио шугам, телевизийн антена болон дуут дохиолол, мөн түүнчлэн гал түймрийн автомат дохиолол, гал түймэр гарсан үед ашиглах удирдлагын болон зарлан мэдээллийн систем зэргийг нормативын шаардлагын дагуу төлөвлөж гал түймэр унтраагчид болон иргэдийг аврах хэрэгсэлийг тээвэрлэх цахилгаан шатаар хангах арга хэмжээ авна. 
Орон сууц, нийтийн орон сууцны барилгын доторх сууцыг нэг гэр бүл амьдрахад зориулан төлөвлөнө. 
Орон сууц, нийтийн орон сууцны барилгын сууцны өрөөний тоо ба тэдгээрийн талбайн доод хэмжээг (тагт, дэвсэг, тавцан лоож, агуулах, хонгил, сууцны ханын шүүгээ, гонхны талбайг тооцолгүйгээр) доорх хүснэгтийн дагуу тогтооно. 

MNS 5611 : 2006 Орон сууцны барилгад тавигдах үндсэн шаардлага:

Олон айлын сууцны байшин: Бүхэлдээ буюу ихэнх хэсэг нь хоёр ба түүнээс дээш айлын сууцны зориулалттай барилгыг,
Нэг айлын сууцны байшин: Нэг айлын сууцны зориулалтай бие даасан барилгыг,
Сууц: Орон сууцан дахь нэг гэр бүл аж төрөхөд зориулагдсан нэг буюу хэд хэдэн өрөө бүхий цогцолборыг ;
Өрөө, тасалгаа: Үүрэг зориулалт нь тодорхой, барилгын хийц бүтээцээр хязгаарлагдсан барилга доторх орон зайг хэлнэ.

Орон сууцны барилгад тавигдах шаардлага:

Айлын сууцанд амрах, унтах, хоол бэлтгэх ба хооллох, ариун цэвэр-эрүүл ахуйн болон бусад үйл ажиллагаа явуулах бүхий л тав тухтай нөхцөл бүрдсэн байх ёстой. Айлын сууц нь сууцны өрөө (зочны ба унтлагын), гал тогоо, ариун цэврийн (шүршүүрийн, угаалгын, бие засах өрөө) өрөө ба туслах өрөө тасалгаанаас бүрдэнэ.


Сууцны өрөөнүүдийн талбайн хамгийн доод хязгаар нь:

• Зочны өрөө 12м2

• унтлагын өрөө 8м2 

• гал тогоо 6м2 байна.

Өрөөнүүдийн хамгийн бага өргөн нь: 

-гал тогооны хэсэгт -1.7м

- үүдний хэсэгт 1.4м

- хонгил 0.85м

- ариун цэврийн өрөө 1.5м

-бие засах өрөө 0.8м байх ба харин бие засах өрөөний хамгийн бага гүн нь хаалга гадагшаа онгойход 1.2м, дотогш онгойход 1.5м байна.

Орон сууц нь тухайн барилгажуулах орчны уур амьсгалын нөхцөлтэй нийцүүлэн төлөвлөсөн задгай өрөө (тагт, лодж, халаалтгүй веранд)-тэй байхыг зөвшөөрнө.
Сууцны өрөөний өндөр нь шалны түвшнээс тааз хүртэл 2.5м-ээс багагүй байх ёстой. Харин мансард /адар/-ын давхарт өрөөний өндөр нь 2.3м-ээс багагүй байна. 

MNS 6058 : 2009 Орон сууцны барилгын доторх сууцны талбай тооцох аргачлал:

Энэхүү аргачлалыг 2010 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн мөрдүүлж, орон сууцны барилгын доторх сууцны талбайн хэмжээг тодорхойлоход хэрэглэж байна.

Нэр томъёо:

Сууцны зориулалттай талбай - дангаар өмчлөх сууцны зориулалттай хэсэг (зочны, унтлагын, хүүхдийн, ажлын г.м.)-ийн талбай хамаарна.

Сууцны бус зориулалттай талбай - дангаар өмчлөх сууцны бус зориулалттай хэсэг (гал тогооны, хооллох өрөө, ариун цэврийн болон угаалгын өрөө, өрөө хоорондын хонгил, агуулах, ханын шүүгээ (хувцасны)-ийн талбайг тооцно.

Сууцны бус зориулалттай туслах талбай - лоож, тагт, террас, веранд гэх мэт бие даан орших чадваргүй сууцны барилгын туслах бүтээцийн талбай хамаарна.

Сууцны нийт талбай - сууцны зориулалттай талбай, сууцны бус зориулалттай талбай болон туслах талбайн нийлбэр байна. Гэхдээ лоджийн талбайг 0,5; тагт, террасын талбайг 0,3 гэсэн илтгэлцүүрээр бууруулан тооцно.

Лоджи - барилгын гадна ханаас илүү гараагүй гурван талдаа ханатай, хучилттай ил тасалгааг;

Тагт - барилгын гадна ханаас илүү гарсан, консоль буюу баганан тулаастай, 2-3 талаараа хайс, хашлагатай тавцанг;

Террас - барилгад залгаж барьсан, эргэн тойрондоо хайс, хашлагатай, (дээвэртэй байж болно), доод давхрын дээвэр дээр буюу газраас дээш нэг буюу хэдэн гишгүүрийн дээр байрласан том хэмжээний задгай талбайг;

Веранд - барилгын үндсэн дээвэрт багтсан буюу барилгад залган барьсан дээвэртэй, хоёр болон гурван талыг нь шиллэсэн халаалтгүй тасалгааг хэлнэ. 

Хэмжилт хийх:

• Орон сууцны барилгын доторх сууцны өрөө тасалгааны хэмжилтийн цэгийг хашлага хана, хамар ханын өнгөлгөө засал хийгдсэн дотор гадаргуугаас авна.

• Хэмжилт хийх цэгийг шалны түвшнээс дээш (1,2±0,2) м-т, өрөөний 2 урт талын болон 2 богино талын 1/6 болон 5/6-д тэгш хэмд 2 цэгийг сонгоно.

• Тэгш өнцөгт бус хэлбэртэй өрөө, тасалгааг геометрийн хэсгүүдэд /дөрвөлжин гурвалжин, дугуй, зуйван гэх мэт/ хуваан хэмжиж, хэсэг тус бүрийн талбайн нийлбэрээр тухайн өрөө, тасалгааны талбайг тодорхойлно.

• Адар (мансард)-ын давхарын өрөөний талбайн хэмжээг тогтоохдоо хэмжилт хийх цэгийн өндрийг таазны налуугаас нь хамааралтайгаар: налуу нь 30° хүртэл бол өндөр нь 1,2 м; 30°-аас 45° бол өндөр нь 1,1 м; 45°-аас 60° болон түүнээс дээш тохиолдолд өндрийг нь 0,5 м-т байхаар тооцно.

• Талбайн хэмжээг тооцсон тооны бутархайн орон нь 2 байх ба хэмжих нэгж нь ам дөрвөлжин метрээр илэрхийлэгдэнэ.

Орон сууцны барилгын доторх сууцны талбайн хэмжилтийг барилгын зураг төсөл боловсруулах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага, аж ахуйн нэгжээр хийлгэж болно.