Зурвас бичих
Messenger
Залгах
- Zolo
Анхны гурван архитектор
Ууган архитектор Б.Чимэд 1948 онд Москвагийн Архитектурын дээд сургуулийг төгсч ирээд уран бүтээлээ туурвиж ирсэн. Угийн сэргэлэн залуу сургуульд явахаасаа өмнө барилгын техникийн хэрэг эрхлэх газарт зургийн техникчээр ажиллаж, зөвлөлтийн мэргэжилтний хамт багшийн техникум, автобус баазын гарааш, 5-р хорооны халуун усны барилгын зураг төслийг боловсруулж, бариулсан.
Зөвлөлтийн дайчдын дурсгалд зориулсан анхны Гэрэлт хөшөөг Зайсан толгой дээр 1956 онд архитектор Б. Чимэдийн зохиосон зураг төслийн дагуу босгосон. Зохиогч уг байгууламжийг Чоддин хэмээх суваргын хийцээс санаа авч, утга агуулгыг нь баяжуулан хийсэн.
Зайсан толгой дахь Зөвлөлтийн дайчдын дурсгалын шинэчилсэн цогцолборын зураг төслийг архитектор А.Хишигтийн ахалсан уран бүтээлчдийн хамт олон 1969-1971 онд боловсруулан бүтээн босгож, Ардын хувьсгалын 50 жилийн ойгоор нээсэн юм.
Архитектор Б.Дамбийням 1956 онд Москвагийн Архитектурын дээд сургуулийг төгсч, архитектор А.Хишигт Ленинградын барилгын дээд сургуулийг дүүргэн архитектурын дээд боловсролтой анхны монгол архитекторууд болж бүтээлч үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Тухайн үед эдгээр мэргэжилтнийг уран бүтээлийн ажил хийхийн зэрэгцээ улс орныг барилгажуулах бүтээн байгуулалтыг удирдах албан тушаалд томилдог байв.
1935-1956 онд ЗХУ-д Грек, Ромын архитектурт тулгуурласан сонгодог арга барилыг үзэл суртлын хэрэгсэл болгож, архитектурын сургуулиудад сэргэн мандалт, классицизмын онолыг голлон сургаж байсан бөгөөд манай архитекторууд тэрхүү гайхамшигт урлагийг төгс эзэмшиж чадсан юм. Анхны архитекторуудын бүтээлийн зарим онцлогийг харуулж байна.
Б.Чимэд нь Барилгын урлал төлөвлөлтийн газрын дарга, зургийн институтын захирал, улсын барилга, эдийн засгийн комиссын орлогч дарга, Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектор, Дархан хотын АДХ-ын орлогч дарга, ерөнхий архитектороор ажиллахын зэрэгцээ Д. Сүхбаатарын хөшөө /намын дээд сургуулийн дэргэд/, В.И. Лениний хөшөө, Халх голд байгуулсан хөшөө, Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын бунхан, МҮЭ-ийн Төв зөвлөлийн байр, Улсын төв музей, Залуучуудын ордон, “Улаанбаатар” зочид буудал, хот хөдөөд баригдсан клуб, улаан булан, цэцэрлэгийн гээд олон зураг төсөл зохиосон.
МҮЭ-ийн Төв зөвлөлийн барилгын зургийг зохиохдоо Төв талбайн бүрэлдэн тогтоод байсан зохиомжид уялдуулан архитектурын хэв маягийг сонгон багануудыг пилястр /хагас багана/, педестальтай гаргаж, байршлын онцлогтой уялдуулан биеийн тамирын заал, арын хэсгийг шийдсэн байдаг. Төв музей, Залуучуудын ордны талаар олон хүн санал бодлоо хэлж байгаа. Төв музейн барилгын гадна шийдэл, багана цонх ханын харьцааг классик архитектурын ёс дэгийн дагуу тогтоосон, чимэглэлийн гадна дотор элементүүдэд үндэсний хээ угалз оруулж, үндсэн хийцтэй уялдуулсан байдаг. Үүнтэй яг ижил загвар, зураг төслийн дагуу баригдсан Санхүү эдийн засгийн дээд сургууль юм. Тиймээс тэр дурсгалт барилга алга болохгүй нь.
Архитектор Б.Дамбийнямын анхны бүтээлийн нэг “Сонгино” амралтын газар. Тэгш хэмийн зарчимд тулгуурласан, гол орцын портик зонхилох хэсэг болсон, амрагчдын өрөөнүүдийн тагт, тулгуур баганууд гол орцыг тодотгосон, хооллох хэсэг, соёлын танхим барилгын хоёр талд тэнцүү гарч, амралтын газрын өөрийн орчинг бий болгосон төлөвлөлттэй.
Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын бунхант индэр. Архитектор Б.Чимэд Лениний бунхантай адил хийх даалгавартай байсан ч дотор талдаа байнга нарны гэрэл үзэж байх онцлог шийдэл гаргасан юм.
1960-аад оноос архитектурын бодлогод өөрчлөлт гарч, хүнд нүсэр, зардал ихтэй барилга байгууламж барихгүй, барилгын үйлдвэрлэлд нэг маягийн зураг, хийц хэсэглэл өргөн хэрэглэх, угсармал барилга олноор барьж, хүн амын орон сууцны хэрэгцээг аль болох хямд зардлаар хангах цаг үеийн шаардлага гарч байсан. Энэ нь ХХ зууны эхээр Европт, дараа нь дэлхий даяар түгэн тархсан модернизмийн урсгал байсан бөгөөд дэлхийн хандлага манайд ч даруухан хэлбэрээр нэвтэрч байв. Архитектор Б.Чимэд “Улаанбаатар” зочид буудлын зураг төслийг боловсруулахдаа тухайн үед социалист гэж нэрлэгдэж байсан орнуудын зочид буудлын төлөвлөлтийн арга барилыг судалж, өөрийн нөхцөлд тохируулан хийж, барилгын хийцэд нэг маягийн угсармал бүтээгдэхүүн ашигласан. Зочид буудлын дотоод зохион байгуулалтыг сонгодог аргаар гаргаж, харин нүүр талд Азийн хэв загварыг оруулсан өвөрмөц бүтээл болгосон юм.
Архитекторууд шинэ нөхцөл байдалтай уялдуулан бүтээлээ туурвиж байсны жишээ нь Б.Дамбийням гуайн зохиосон Эмнэлэг гэгээрлийн ордон /хуучин нэршил/. Энэ барилгын үндсэн хийцийг нүүр талын шийдэлд тусгасан нь бас л өвөрмөц шийдэл болсон. Түний өөр нэг онцлог бүтээл нь “Урт цагаан” үйлчилгээний төв.
Азийн архитектурын өвд бүртгүүлсэн барилга нь үйлдвэр хоршоологчдын нэгдсэн төвийн архитектур төлөвлөлтөд азийн хэв шинж төрхийг оруулж, тухайн үедээ худалдаа, үйлчилгээний нэгдсэн цогцолбор болж түмний таашаалд нийцсэн юм. Сэргээн засварлаад үйл ажиллагааг нь цэгцэлбэл хотын маань нэг өвөрмөц барилга болох юм.
Төв архивын барилга. Архив өөр байранд шилжсэн учир дотоод төлөвлөлтөд нь өөрчлөлт хийгээд нүүр талыг сайжруулан ашиглаж байна.
Архитектор А.Хишигт төрийн өндөр алба хашиж байх үедээ ч уран бүтээлийн ажлаа орхиогүй, өөрийн санаа бодлоо зураг төслөөр дамжуулан хэрэгжүүлж байснаас гадна залуу мэргэжилтнүүдийн ажилд сэтгэл харамгүй тусалж, дэмждэг байсан. Түүний удирдлага дор залуу архитекторуудаар бүрдсэн хамт олон олон улсын “Найрамдал” зуслангийн зураг төслийг боловсруулж хэрэгжүүлсэн юм.
Архитектор А.Хишигт – Хүрэл тогоот дахь Одон орон судлалын төв. Уг цогцолборт дорно зүгийн хэв шинж оруулсан нь ХХ зууны эхэнд хүчээ авч байсан модерн урсгалын монгол жишээ гэж болох юм. Тэрэлжийн амралтын барилгын зураг төслийг архитектор А.Хишигт зохиож, ашиглалтад орсноос хойш олон жилийн дараа сэргээн засварлалт хийж өнгө төрхийг нь сайжруулсан байдал.
Барилга, хот байгуулалтын яамны барилга. Зохиогч уг зураг төслөө сайжруулан МУИС-ийн хоёрдугаар байр, Шинжлэх ухаан, технологийн их сургуулийн нэгдүгээр байрны барилгыг барьсан.
С.ОДОН /Зөвлөх архитектор/
Зөвлөлтийн дайчдын дурсгалд зориулсан анхны Гэрэлт хөшөөг Зайсан толгой дээр 1956 онд архитектор Б. Чимэдийн зохиосон зураг төслийн дагуу босгосон. Зохиогч уг байгууламжийг Чоддин хэмээх суваргын хийцээс санаа авч, утга агуулгыг нь баяжуулан хийсэн.
Зайсан толгой дахь Зөвлөлтийн дайчдын дурсгалын шинэчилсэн цогцолборын зураг төслийг архитектор А.Хишигтийн ахалсан уран бүтээлчдийн хамт олон 1969-1971 онд боловсруулан бүтээн босгож, Ардын хувьсгалын 50 жилийн ойгоор нээсэн юм.
Архитектор Б.Дамбийням 1956 онд Москвагийн Архитектурын дээд сургуулийг төгсч, архитектор А.Хишигт Ленинградын барилгын дээд сургуулийг дүүргэн архитектурын дээд боловсролтой анхны монгол архитекторууд болж бүтээлч үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Тухайн үед эдгээр мэргэжилтнийг уран бүтээлийн ажил хийхийн зэрэгцээ улс орныг барилгажуулах бүтээн байгуулалтыг удирдах албан тушаалд томилдог байв.
1935-1956 онд ЗХУ-д Грек, Ромын архитектурт тулгуурласан сонгодог арга барилыг үзэл суртлын хэрэгсэл болгож, архитектурын сургуулиудад сэргэн мандалт, классицизмын онолыг голлон сургаж байсан бөгөөд манай архитекторууд тэрхүү гайхамшигт урлагийг төгс эзэмшиж чадсан юм. Анхны архитекторуудын бүтээлийн зарим онцлогийг харуулж байна.
Б.Чимэд нь Барилгын урлал төлөвлөлтийн газрын дарга, зургийн институтын захирал, улсын барилга, эдийн засгийн комиссын орлогч дарга, Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектор, Дархан хотын АДХ-ын орлогч дарга, ерөнхий архитектороор ажиллахын зэрэгцээ Д. Сүхбаатарын хөшөө /намын дээд сургуулийн дэргэд/, В.И. Лениний хөшөө, Халх голд байгуулсан хөшөө, Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын бунхан, МҮЭ-ийн Төв зөвлөлийн байр, Улсын төв музей, Залуучуудын ордон, “Улаанбаатар” зочид буудал, хот хөдөөд баригдсан клуб, улаан булан, цэцэрлэгийн гээд олон зураг төсөл зохиосон.МҮЭ-ийн Төв зөвлөлийн барилгын зургийг зохиохдоо Төв талбайн бүрэлдэн тогтоод байсан зохиомжид уялдуулан архитектурын хэв маягийг сонгон багануудыг пилястр /хагас багана/, педестальтай гаргаж, байршлын онцлогтой уялдуулан биеийн тамирын заал, арын хэсгийг шийдсэн байдаг. Төв музей, Залуучуудын ордны талаар олон хүн санал бодлоо хэлж байгаа. Төв музейн барилгын гадна шийдэл, багана цонх ханын харьцааг классик архитектурын ёс дэгийн дагуу тогтоосон, чимэглэлийн гадна дотор элементүүдэд үндэсний хээ угалз оруулж, үндсэн хийцтэй уялдуулсан байдаг. Үүнтэй яг ижил загвар, зураг төслийн дагуу баригдсан Санхүү эдийн засгийн дээд сургууль юм. Тиймээс тэр дурсгалт барилга алга болохгүй нь.
Архитектор Б.Дамбийнямын анхны бүтээлийн нэг “Сонгино” амралтын газар. Тэгш хэмийн зарчимд тулгуурласан, гол орцын портик зонхилох хэсэг болсон, амрагчдын өрөөнүүдийн тагт, тулгуур баганууд гол орцыг тодотгосон, хооллох хэсэг, соёлын танхим барилгын хоёр талд тэнцүү гарч, амралтын газрын өөрийн орчинг бий болгосон төлөвлөлттэй.
Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын бунхант индэр. Архитектор Б.Чимэд Лениний бунхантай адил хийх даалгавартай байсан ч дотор талдаа байнга нарны гэрэл үзэж байх онцлог шийдэл гаргасан юм.
1960-аад оноос архитектурын бодлогод өөрчлөлт гарч, хүнд нүсэр, зардал ихтэй барилга байгууламж барихгүй, барилгын үйлдвэрлэлд нэг маягийн зураг, хийц хэсэглэл өргөн хэрэглэх, угсармал барилга олноор барьж, хүн амын орон сууцны хэрэгцээг аль болох хямд зардлаар хангах цаг үеийн шаардлага гарч байсан. Энэ нь ХХ зууны эхээр Европт, дараа нь дэлхий даяар түгэн тархсан модернизмийн урсгал байсан бөгөөд дэлхийн хандлага манайд ч даруухан хэлбэрээр нэвтэрч байв. Архитектор Б.Чимэд “Улаанбаатар” зочид буудлын зураг төслийг боловсруулахдаа тухайн үед социалист гэж нэрлэгдэж байсан орнуудын зочид буудлын төлөвлөлтийн арга барилыг судалж, өөрийн нөхцөлд тохируулан хийж, барилгын хийцэд нэг маягийн угсармал бүтээгдэхүүн ашигласан. Зочид буудлын дотоод зохион байгуулалтыг сонгодог аргаар гаргаж, харин нүүр талд Азийн хэв загварыг оруулсан өвөрмөц бүтээл болгосон юм.
Архитекторууд шинэ нөхцөл байдалтай уялдуулан бүтээлээ туурвиж байсны жишээ нь Б.Дамбийням гуайн зохиосон Эмнэлэг гэгээрлийн ордон /хуучин нэршил/. Энэ барилгын үндсэн хийцийг нүүр талын шийдэлд тусгасан нь бас л өвөрмөц шийдэл болсон. Түний өөр нэг онцлог бүтээл нь “Урт цагаан” үйлчилгээний төв.
Азийн архитектурын өвд бүртгүүлсэн барилга нь үйлдвэр хоршоологчдын нэгдсэн төвийн архитектур төлөвлөлтөд азийн хэв шинж төрхийг оруулж, тухайн үедээ худалдаа, үйлчилгээний нэгдсэн цогцолбор болж түмний таашаалд нийцсэн юм. Сэргээн засварлаад үйл ажиллагааг нь цэгцэлбэл хотын маань нэг өвөрмөц барилга болох юм.Төв архивын барилга. Архив өөр байранд шилжсэн учир дотоод төлөвлөлтөд нь өөрчлөлт хийгээд нүүр талыг сайжруулан ашиглаж байна.
Архитектор А.Хишигт төрийн өндөр алба хашиж байх үедээ ч уран бүтээлийн ажлаа орхиогүй, өөрийн санаа бодлоо зураг төслөөр дамжуулан хэрэгжүүлж байснаас гадна залуу мэргэжилтнүүдийн ажилд сэтгэл харамгүй тусалж, дэмждэг байсан. Түүний удирдлага дор залуу архитекторуудаар бүрдсэн хамт олон олон улсын “Найрамдал” зуслангийн зураг төслийг боловсруулж хэрэгжүүлсэн юм.
Архитектор А.Хишигт – Хүрэл тогоот дахь Одон орон судлалын төв. Уг цогцолборт дорно зүгийн хэв шинж оруулсан нь ХХ зууны эхэнд хүчээ авч байсан модерн урсгалын монгол жишээ гэж болох юм. Тэрэлжийн амралтын барилгын зураг төслийг архитектор А.Хишигт зохиож, ашиглалтад орсноос хойш олон жилийн дараа сэргээн засварлалт хийж өнгө төрхийг нь сайжруулсан байдал.
Барилга, хот байгуулалтын яамны барилга. Зохиогч уг зураг төслөө сайжруулан МУИС-ийн хоёрдугаар байр, Шинжлэх ухаан, технологийн их сургуулийн нэгдүгээр байрны барилгыг барьсан.
С.ОДОН /Зөвлөх архитектор/