Монгол улсын томоохон бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож, залуу халуун насаа салбартаа зориулан, эгэл жирийн, энгийн даруухан амьдралын замналтай “Улаанбаатар барилга” ХХК - ийн гагнуурчин Ю.Мэндээхүүг “Барилгачны алдар” буландаа урилаа. Тэрээр байгууллагадаа 30 жилийн турш ажиллаж байгаа бөгөөд өрлөгчин, мужаан, гагнуурчин хосолсон мэргэжлийг чадварлаг эзэмшсэн мэргэжилтэн юм.
-Залуу халуун насаа барилгын салбарт тэр дундаа одоогийн “Улаанбаатар барилга” ХХК - д зориулжээ. Тэртээ 30 жилийн өмнөх үеэс яриагаа эхэлье гэж бодож байна?
-Би 1987 онд Улаанбаатар хотын барилгын цэргийн 073-р ангид барилгын цэргийн албыг хааж, өрлөгчин, мужааны мэргэжлийг эзэмшиж байлаа. Тухайн үед баригдаж байсан “Эсгий гутлын үйлдвэр” - ийн барилгаас анхны тоосгоо өрж эхэлсэн юм. Цэргээс халагдахдаа гуравдугаар зэргийн хосолсон мэргэжлийн үнэмлэхтэй төгсөж, 20 настай шижигнэсэн залуу  “Хотын барилга трест” -д ажилд орж, өнөөг хүртэл хамт олонтойгоо их хотын бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож явна.
-“Улаанбаатар барилга” ХХК нь хотын томоохон бүтээн байгуулалтуудтай салшгүй холбоотой байдаг. Энэ бүгдэд таны хөлс, хөдөлмөр шингэсэн гэж бодохоор бахархах сэтгэл төрж байна?
-Манай байгууллага 1937 оноос хойш том, жижиг нийлсэн 1600 гаруй барилга барьсан гэсэн тоо байдаг. Миний хамгийн анхны томоохон бүтээн байгуулалт гэвэл одоогийн “Нарны титэм” үйлчилгээний төв. Мөн анхны шилэн барилга болох “Улаанбаатар банк” - ны төмөр каркасын гагнуурыг хийж, Оросын Ангарын барилга, Дорнодын нисэх онгоцны буудал, Баян-Өлгий аймгийн гаалийн барилга, Дарханд Японы хөрөнгө оруулалттай сургууль, хамгийн сүүлд Хөшигтийн хөндийн нисэх онгоцны буудал гэх мэт 40 гаруй бүтээн байгуулалтад гар бие оролцсон байна.

ЗАЛУУС ОФФИСЫН АЖЛЫГ ИЛҮҮД ҮЗДЭГ БОЛСОН

-Социализмын үеийг бодвол ардчилсан нийгмийн залуус барилгын хүнд хүчир ажлаас “зугатах” болсон юм шиг санагддаг юм?
-Социализмын үед залуучууд ажлыг голдоггүй, хийж байгаа зүйлдээ сэтгэл зүрхээ зориулдаг байлаа. Хамгийн гол нь хүний мөн чанар муудаагүй үе байсан юм уу гэж боддог. Харин одоо их, дээд сургууль олширч, мөнгөтэй л бол диплом авах бүрэн боломжтой болсон. Энэ нь нэг талаараа хүн болгон цагаан гартан болох боломжийг бүрдүүлж, залуучууд оффиссын ажлыг илүүд үзэх болоод байна. Барилгын чиглэлээр их сургууль төгссөн ч халуунд халж, хүйтэнд хөрөхөөс халширдаг юм шиг. Уг нь гагнуур, өрлөгчин, мужааны орон тоо элбэг байдаг шүү дээ. Нөгөө талаараа техник технологи асар хурдтай хөгжиж үүнийгээ дагаад эзэмших мэргэжил ч олон болсон төдийгүй залуучууд илүү чөлөөтэй, нээлттэй, үзэл бодлоо илэрхийлдэг, ажил мэргэжлээ өөрсдөө сонгох болсон нь давуу талтай юм даа. 



-“Мөсөн ордон” - ны барилга дээр гагнуур хийж байгаа юм байна. Уг ордон төмөр каркасан гэдгээрээ онцлог. Энгийн угсармал барилгуудаас илүү ур чадвар шаарддаг уу? 
-Төмөр каркасан барилгыг гагнахад гагнуурчнаас маш өндөр ур чадварыг шаарддаг. Даацаа авах, салхинд нааш цааш савлахад гагнуур ханзардаг учраас тооцоолон нарийн чанартай гагнах ёстой байдаг. Шаардлагатай бол нэмэлт төмөр тавьж, хүчитгэн гагнадаг юм. Гагнуур метал хийцийн зориулалт, хэрэглэх хүрээ, гагнах төмөрлөгийн шинж чанар зэргээс үндэслэгдэн гурван том бүлэгт хуваагддаг. Барилгын метал хийцийн гагнуур, машин үйлдвэрлэлийн гагнуур, шугам хоолойн гагнуур гээд өөр өөр байна. Миний хувьд “Мөсөн орд” - ны барилга дээр цахилгаан гагнуур хийж байгаа. Сонирхуулж ярихад цахилгаанаар гагнах үйлдвэрлэлийн аргыг 1882 онд Оросын инженер Н.Н.Бенардос анх удаа боловсруулсан түүхтэй. Ер нь орчин үеийн гагнуурын технологийг үндэслэгчдийн ихэнх нь Оросын эрдэмтэд байдаг. Одоо цагт шинжлэх ухаан техник хөгжих тусам, төрөл бүрийн төмөрлөгүүд, улам бүр өргөн хэрэглэгдэх болж, үүнтэй уялдан төмөрлөгийг гагнах олон төрлийн арга технологийг эрдэмтэд боловсруулж, улам л боловсронгуй болж байна даа.



-Гагнуур хийх үед арьс түлэгдэх энүүхэнд л байдаг байх?
-Тэгэлгүй яахав. Анх туршлага муутай байхдаа нүдээ өвтгөөд хэцүүхэн л ажилдаа явдаг байлаа. Нүүрний арьс гуужна, оч үсэрч гуталд ороод хөлийн арьс, заримдаа хүзүү, гарны арьс түлчихдэг. Ялангуяа гадаа дам нуруу, багана гагнахад хамгийн их гэмтдэг юм. Тиймээс шинэ залуу гагнуурчид аюулгүй байдлаа хангаж, хамгаалалтын баг, шилийг заавал зүүж, брезентэн өмд, цамц өмсөх хэрэгтэй. Аюулгүй ажиллагаа дүрмээ сайн дагавал гэмтэж, бэртэх зүйл гарахгүй шүү дээ. Мужаан, өрлөгчин, гагнуур хийж байгаа мэргэжилтэн бол тухайн барилгын “нурууг” босгож байгаа учраас маш хариуцлагатай байх хэрэгтэй. Жишээлбэл, инженер хэмжээг нь тавихад өрлөгчин хазгай өрчихвөл гологдол болно. Тэгэхээр мэргэжлийн хүнээс ур чадвар, чанар хоёр хамгийн их шаардагддаг ажил гэж хэлж болно. Гэхдээ хамгийн сайхан нь хийсэн ажлын үр дүн нүдэн дээр минь сүндэрлэж байгааг харах юм. Гар бие оролцсон барилгынхаа хажуугаар явахдаа үр, хүүхдүүддээ энэ барилгыг барилцаж явлаа гэж ярих бас л бахархалтай мэдрэмж. Ер нь миний хүч хөдөлмөр шингэж сүндэрлэсэн барилгын тоо нэмэгдэх тоолонд баярладаг.
-Гагнуур хийгээд нүд нь өвдсөн хүмүүс нойтон мах тавина гээд элдэв янзын арга хэрэглээд байдаг. Эрүүл ахуйн хувьд зөвшөөрөгддөг юм болов уу?
-Нойтон мах тавих хамгийн муу. Яагаад гэвэл хатаад сормуусыг хуулчихдаг юм. Миний хувьд бол хөхний сүү дусаах эсвэл зориулалтын эмчилгээний нүдний дусаалгыг хэрэглэдэг. Түлэгдэж, гуужсан нүүрний арьсанд хүйтэн жин тавьж, нөхөн төлжүүлэх эмчилгээний тосыг нүүрэндээ түрхдэг дээ.
 

МИНИЙ АЖИЛ, ХАМТ ОЛОН БОЛ ХОЁР ДАХЬ ГЭР МИНЬ

-Олон жил хамтдаа ажиллахаар удирдлага, хамт олонтойгоо харцаараа ойлголцдог болдог байх?
-“Улаанбаатар барилга” ХХК-д хөдөлмөрийн баатраас эхлээд барилгын салбарын шилдгүүдтэй нэг бригадад мөр зэрэгцэн олон жил ажиллаж байгаадаа бахархдаг. Ахмад үеэсээ олон зүйлийг сурч, одоо өөрөө залуу үеийхэндээ хэлж захиж явна. Мэдээж зөрчилдөх үе гарч л байсан. Гэхдээ тэр болгоныг зөв аргаар шийдвэрлэж, ойлголцож ирсэн учраас өнөөдрийг хүртэл баг болж, ажиллаж чадсан гэж боддог. 30 жил хамт ажилласан хүмүүстэйгээ үнэхээр дасаж, бие биенийхээ зан чанар, харилцааг мэддэг, ямар үед нь яаж харьцах вэ гэдгээ хүртэл ойлгосон байдаг. Миний ажил, хамт олон бол хоёрдох гэр минь болсон газар гэж би бодож явдаг юм.
-Та байгууллагынхаа аварга барилгачин юм байна. Өөрийн ур чадвараа хэдэн шавьд өвлүүлж байна даа?
-Байгууллагынхаа “Аварга барилгачин”  болж, баярын бичиг, жуух бичиг гэх зэрэг олон шагналыг “Улаанбаатар барилга” ХХК-ийн хамт олноосоо гардан авч байсандаа их баярлаж явдаг. Харин шавь нарын хувьд 30 гаруй мэргэжилтнийг сургаж, зааж зөвлөн барилгын салбар руу оруулсан байна. Дорнод аймагт ажиллаж байхдаа таван ажилтан, Техник мэргэжлийн сургуулиас 10 мэргэжилтэн гээд энэ салбар луу чиглүүлж, өөрийн мэддэг чаддаг бүхнээ зааж, сургасан олон хүн бий. -Тэд нар маань бүгдээрээ салбартаа амжилттай ажиллаж байгаа.
Залуу байхдаа хүсэж, мөрөөдөж байсан зүйл тань эргээд харахад биелэсэн үү?
-Би ажлын төдийгүй амьдралын гараагаа энэ л байгууллагаас эхэлсэн юм. Эхнэр минь манай байгууллагад өрлөгчнөөр ажилладаг байсан. Бид гучаад жил хамт амьдарч, таван сайхан хүүхэдтэй болсон байна. Сайхан хоёр давхар байшинтай, унаатай болж, хүүхдүүдээ боловсролтой, зөв хүн болгож өсгөх миний урьдаа тавьсан зорилго байлаа. Энэ бүх хүсэл минь биелэсэн байна. Амьдрахыг хүсэж байсан байшингаа хоёр хүүтэйгээ хамт барьлаа,  том охин хятад хэлний орчуулагч, том хүү цахилгааны инженер, дараачийн хүү эрх зүйч мэргэжилтэй болж, тус тусдаа салбартаа ажиллаад явж байна. Харин хамгийн бага хоёр минь дунд ангийн сурагч.

ОДОО ЦАГТ ЦАГААН ГАРТАН ЗАЛУУС ИХ БОЛООД БАЙНА

-Өнөөгийн барилгын салбарын ажилчдын хөдөлмөрийг үнэлэх үнэлэмж нь 1990 - ээд оны үетэй харьцуулахад ямар байна вэ?
-1990 оныг бодвол аюулгүй ажиллагааны хувцас хэрэглэл, материалын хангамж тун сайжирсан. Анх ажилд ороод 400-700 төгрөг авдаг байлаа. Ардчилал гарснаас хойш мөнгөний ханш унаж, 1994 онд Ардын банкны барилга дээр ажиллаж байхдаа 30,000 төгрөгийн цалинтай байсан. Тухайн үед хэрэгцээгээ хангаад илүү гарч үлддэг байв. Харин өнөөгийн нийгэмд хүний хэрэгцээ шаардлагыг хангахуйц цалин хөлс өгдөг байгуллага ховор байна. Уг нь барилгын салбар хуучин цагийг бодвол харьцангуй өндөр хөгжил дэвшилтэй болсон. 1990 оны үед улсын төсвөөр барилга барьдаг. Мөнгөтэй байлаа ч барилга барих үгүйг улс л мэддэг байсан. Одоо бол хөрөнгө нь байвал хэн ч барилга барих боломжтой цаг үе ирээд байна. Гэвч цалин муу байгаагаас хамгийн эрүүл, чийрэг залуус харийн орныг зорьж, хар бор ажил хийж, амьдрал ахуйгаа дээшлүүлэхээр явсаар байгаа нь харамсалтай л байна. Ийм зүйл нүдэнд ил байгаа болохоор их эмзэглэдэг. Би ч бас эдгээр залуусын адил таван хүүхэд ханийнхаа төлөө зүтгэдэг учраас залуусаа дэмжээд өгөөсэй гэж хүсдэг. Аль ч салбарт ер нь цалин бага байна, их цалин авлаа ч даатгал, татварт ихэнхийг нь өгчихдөг.
-Эдгээр залууст юу гэж зөвлөх юмсан гэж хүсдэг вэ?
-Залуучууд хүний нутагт очиж ажиллая гэж бодохоосоо өмнө эх орондоо хийж болох бүхэл ажлыг хийж үзээсэй. Орсон орлогоо зөв зохистой зарцуулаасай гэж хэлмээр санагддаг. Цалингийн хэмжээ амьдралд хүрэлцэхгүй үе олон байсан ч зөв зохицуулж зарцуулбал болгож болдог юм. Болгоод л энэ олон жил амьдарлаа даа. Гадагшаа гарах боломж байдаг бол гарах нь зөв. Үүнийг үгүйсгэж байгаа юм биш. Хүний нутаг сайхан зүйл ихтэй ч хүйгээр холбогдсон эх орныг минь орлошгүй. Эхлээд Монголдоо амьдарч болох боломжийг олж хараасай гэж бодох юм.

АЖИЛГҮЙ ГЭРТ СУУХ Л ХАМГИЙН ХЭЦҮҮ

-Хамт олон тань таныг их даруу, шударга, ажилсаг хүн шүү гээд ам сайтай байх юм. Энэ таны ажлын арга барилтай холбоотой байдаг байх?
-Хүн ажил хийж байхад зүгээр хараад сууж чаддаггүй. Дунд нь ороод хамт хийгээд зааж, зөвлөөд явдаг. Ингэж ажиллавал нэг хамт олон болж, ажил хурдан урагшилна. Харин шударга зан чанарын хувьд ааваасаа л суралцсан байх. Зөв буруу ямар ч зүйлийг шударгаар л хэлчихдэг. Заримдаа өөрийгөө дарж барих шаардлагатай үе ч тохиолддог юм. Бас ажлынхаа хажуугаар гахай, тахиа, галуу, нугас  олон төрлийн амьтан тэжээж, түрүүхэндээ жижигхэн фирмер шиг л амьдардаг байсан учраас манайхан намайг ажилсаг гэдэг юм. Одоо Төвд банхар үржүүлж байгаа.

-Таны ярианаас ажлаа хэзээ ч хүнд хэцүү гэж бодож байгаагүй юм шиг санагдаж байна?
-Ажлаасаа халширч, шантарч байсан үе байхгүй. Харин байнгын хөдөлгөөнтэй байдаг хүн чинь ээлжийн амралтаа авсан ч гэртээ амарч чаддаггүй юм. Ер нь гэртээ ажилгүй суух л хамгийн хэцүү санагддаг. Аав минь “хүн ажлыг голдоггүй, ажил л хүнийг голдог юм шүү” гэж их хэлдэг байсан учраас ажилдаа эзэн нь байхыг хичээдэг.
-Таныг 2 сар хийх ажлыг сарын дотор дуусгаж байсан удаатай гэх юм? Тэр дурсамжаасаа хуваалцвал?
-Алтан Дорнодын алтны уурхайн том машин засах зориулалттай хоёр том Ангарын барилга барихаар дөрвөн залуугийн хамт очиж байлаа. Бид нар хоёр сарын хугацаанд барьж дуусгах байсан ажлыг сар гаруйн хугацаанд гүйцэгэсэн.  Захиалагч байгууллага их гайхаж билээ. Залуу насны эрч хүч хурдаар л богино хугацаанд дууссан байх. Тухайн үед бид 150,000 төгрөгийг авч байлаа. 1990 онд 150,000 төгрөгийн цалин гэдэг бол их мөнгө. Залуу насны  сайхан дурсамж юм даа.
Ажил мэргэжил, барилгын салбар, хамт олныхоо тухай сайхан яриа өрнүүлсэн танд баярлалаа. Хүн болгон математикч болох албагүй гэдэг шүү дээ. Эгэл жирийн, энгийн даруухан таны амьдралын замналаас нэгийг бодож, хоёрыг тунгаах байх гэж бодож байна.