Монголын барилга бүтээн байгуулалтын салбарт томоохон групп компаниудын тоо нэмэгдсээр нийгэмд эзлэх байр сууриа тодорхойлсоор байна. Харин “Премиум Групп” ХХК-ийн талаар мэдэхгүй хүн цөөн биз ээ. Тус компани нь 2011 онд байгуулагдсан бөгөөд үйл ажиллагаагаа улам тэлсээр таван охин компанитай болж нийтдээ 1600 гаруй хүнийг ажлын байраар хангаж, 500 гаруй байгууллагуудтай хамтран ажиллаж, барилга, жижиглэнгийн худалдаа чиглэлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа билээ. 

Энэ удаагийн ярилцлагынхаа хүндэт зочноор “Премиум Групп”-ийн үүсгэн байгуулагчдын нэг, ТУЗ-ийн гишүүн, Гүйцэтгэх захирал, “Премиум Бьюлдинг Материалс” ХК-ийн Гүйцэтгэх захирал А.Ганболдыг урин түүний өнөөдрийг бүтээсэн карьер, бизнесийнх нь амжилтын талаар ярилцсанаа хүргэж байна.

Урилгыг минь хүлээн авсан танд баярлалаа. Ярилцлагаа таны өнөөдрийн амжилттай явж буй бизнесээ хэрхэн эхлүүлж байснаас эхэлье?

Баярлалаа. Би социализмаас зах зээлийн системрүү шилжих үед Цахилгааны инженер мэргэжлээр суралцаж байгаад ТИС-д үргэлжлүүлэн сурч төгссөн ч мэргэжлээрээ ажиллаагүй. Тухайн үеийн нийгмийн байдал хүнд хэцүү цаг үе байсан болохоор мэргэжлээрээ ажиллана гэдэг төдийлөн амжилт олохооргүй юм байна гэдгийг харсны үндсэн дээр хувиараа ажиллах нь дээр гэж шийдэж байсан. Тэгээд тухайн үеийнхний адилаар Хятад болон Орос улсруу хувцасны чиглэлээр ганзагын наймаа хийж хэсэг явсан. Одоо бизнесийн салбарт нийтдээ 18 жил ажиллаж байна. 

Ганзагын наймаа хийдэг 20 хэдхэн настай залууд энэхүү бизнесийг эхлүүлэх шинэ санаа хэрхэн төрж байв? 

Эргээд бодоход нас залуу байх үед хүнд ажилласан жил, мэдсэн зүйл, туршлага маш бага байдаг юм байна. Ганц сайхан зүйл нь маш олон бизнесийн санаанууд орж ирдэг. Ганзагын наймаанд Москвад явж байхдаа бизнесийнхээ эхний алхмын санаагаа олсон. Тэр нь юу гэхээр Москвад Европоос дөнгөж орж ирсэн шинэ технологи нэвтэрч байсан нь хананд нь суурилуулдаг тавилгын технологи байсан. Өөрөөр хэлбэл ханандаа суурилуулсан шкаф гэсэн үг л дээ. Түүнийг харчхаад “нэрээ яагаад ийм тавилгыг монголдоо хийж болохгүй гэж” гэсэн санаа төрсөн юм. Тухайн үед бид бэлэн шкаф авчраад л тавьдаг байсан бол миний харсан нь хананыхаа өргөн нарийн урт гээд бүх зүйлд нь тааруулаад хийж болдгоороо онцлогтой байсан. 

Харин тэр үед Монголд мод боловсруулах нэг үйлдвэр, ганц нэг модон эдлэл, тавилгууд хийдэг социализмын үеийн төвлөрсөн үйлдвэрүүд байсан ч ихэнх нь тавилгаа гаднаас оруулж ирдэг, оруулж ирэх компаниуд нь ч ховор байсан үе. Тэгээд энэ нөхцөл байдлыг судалж, энэ чиглэлээр ажиллавал боломжтой юм байна гэдгийг хараад “Ганброс” ХХК-ийг 2003 онд дүү нартайгаа хамтран байгуулан, анх гүйдэг хаалгатай шкафыг үйлдвэрлэж эхэлсэн. Тавилга хийж эхлэхэд тухайн үеийн эрэлт хэрэгцээ маш их байсан. Бэлэн тавилга тавихаас илүү ханандаа шууд тавилга гаргуулах, тухайн хүний хүсэж буй загвараар дотор зохион байгуулалтыг хийж өгөх нь хүмүүст их таалагдсан. Энэ нь тухайн үедээ их шинэлэг зүйл болж тавилга үйлдвэрлэлийн чиглэлд анхдагчдын нэг болж байсан. 

Таны хэлсэнчлэн залуу байх үед туршлага бага гэлээ. Тэгэхээр одоогийн та хорин хэдэн настай байх үеэсээ хэрхэн өөрчлөгдсөн бол? 

Хорин нас бол туршлага болон үзсэн, харж мэдсэн зүйл багатай ч дэврүүн их хүсэл зорилготойн дээр богино хугацаанд илүү амжилттай ажиллах юмсан гэсэн хүсэлтэй нас байж. Гучин нас бол харьцангуй тэр дэврүүн зан дарагдаж аливаа зүйлийг ул суурьтай боддог болж, нэг зүйлдээ тууштай зүтгэх, мөн туршлага хуримтлуулж, алдаа онооноосоо хурдан суралцах ёстой юм байна гэдгийг надад ойлгуулж, мэдрүүлсэн. Харин дөчин нас гараад ирэхээр бизнес гэдэг зүйлийг тухайн хүн ганцаараа биш түншүүдтэй хамтрах ёстой гэдгийг боддог болсон гэх мэтчилэн нас насны өөрчлөлт нь бизнесийг харах, бодох, явуулах өнцөгт өөр өөрөөр нөлөөлж туршлага дээр л үндэслэгддэг юм байна. 

Одоо бол аливаа бизнест зөвхөн бид эсвэл манай компани гэдгээр биш чадварлаг боловсон хүчинг авч ажиллуулах, бусад байгууллагуудтай хамтарч давуу талуудаа нэгтгэн сул талуудаа нөхөх юм бол хамтдаа илүү их амжилттай ажиллах боломжтой гэдгийг хардаг болсон. 

Таны бизнестээ баримталдаг зарчим тань юу вэ? 

Бизнес гэдэг маш олон хүчин зүйлээс бүрддэг. Хамгийн гол зүйл нь мэдээж тухайн байгууллагын ажилтнууд, хариуцагчид гэх хувь хүмүүс юм. Миний харж байгаагаар бизнесийн гол зарчим нэгдүгээрт шударга байх. Өөрөөр хэлбэл хэнтэй ч харилцсан шударгаар ханддагт оршино. Түүнээс биш хамтрагчаасаа, хэрэглэгчээсээ арай илүү зүйл авчих юмсан гэдэг хандлагатай байж болохгүй. Аль, аль талдаа шударгаар ажиллах нь ажилтнууд, хэрэглэгчид, түншүүд, компаниудтайгаа урт хугацаанд амжилттай ажиллах хөшүүрэг болдог. Хоёрдугаарт хууль дүрэмд захирагддаг байх ёстой. Хууль дүрэм зөрчөөд ч хамаагүй ажлаа амжилттай явуулая гэсэн хандлагатай зарим нэг удирдлагууд, компаниуд байдаг. Энэ нь тухайн үедээ амжилттай байхыг үгүйсгэхгүй ч ирээдүйд илүү их эрсдэлийг дагуулдаг. Тийм учраас энэ хоёр зарчмыг байнга санаж, баримталж бизнесээ явуулдаг.

Та хувь хүн талаасаа өөрийгөө хэрхэн хөгжүүлдэг вэ? 

Анх ганзагын наймаа хийж байх үедээ барааг хэрэглэгчийн нүдээр харж сонгох, тээвэрлэх, хэрэглэгчид санал болгох, зарж борлуулах гэх мэт анхны ойлголтыг авсан. Хүмүүсийн эрэлт ихтэй бүтээгдэхүүнийг онгоцоор түргэн шуурхай тээвэрлэх, харин хүнд оврын барааг вагоноор авах нь зөв юм байна гэх мэт. Эргээд бодоход ажлын гараагаа эхэлсэн цагаасаа л өнөөдрийг хүртэл суралцаж, туршлагажиж түүнийгээ сайжруулсаар ирсэн байна. Тэгэхээр цаг ямагт суралцахыг л хичээдэг, шинэ зүйлийг туршиж сайжруулах, хөгжүүлэх гэж ажилладаг нь давхар өөрийгөө хөгжүүлж байгаа нэг арга барил минь юм. 

Бизнес эхлүүлж байгаа хүн тухайн бизнесээ өөрөө маш сайн судалсан байх хэрэгтэй. Бүтээгдэхүүн гэдэг зүйлээ ойлгох, зах зээлийн нөхцөл байдал, хүний нөөцийн бодлого, санхүүгийн тайлан тооцоо, гэрээ хэлэлцээр хийх, хамтран ажиллах гэх зэрэг асар олон зүйлийг сурч мэдэж байж, хамт олон бий болгож ажлаа амжилттай явуулна. Эхлүүлсэн бизнесээ улам сайжруулна, өргөжүүлнэ гээд энэ бүгдийг судалж мэдэхийн тулд тодорхой хэмжээний ном, сонин, сэтгүүл уншина, интернетээс мэдээлэл хайна гэхээр цаг ямагт суралцахаас өөр сонголтгүй. 

Та хэр цагийн менежменттэй хүн бэ?  

Орчин цагт цагаа зөв төлөвлөх нь их чухал болоод байна. Миний хувьд маргаашийнхаа ажлыг өмнөх оройноос эхэлж төлөвлөдөг. Ажилдаа ирээд хамгийн түрүүнд и-мэйл хаягаа шалгана, дараа нь байгууллагынхаа чиглэл чиглэлийн ажилтнуудтай хуралдах, шинэ санаа санаачлагыг нь сонсох, ярилцах, шаардлагатай бол шийдвэр гаргах төвшний асуудлыг шийдвэрлэх гэх зэргээр өдөр эхэлдэг. Мэдээж ямар ч цагийн менежментгүй, цаг баримталдаггүй, тооцоолдоггүй хүн ямарваа нэг бизнесийг амжилттай удирдаж байна гэж дуулаагүй юм байна. Мөн сүүлийн үед онлайнаар ажиллах боломж улам бүр нээгдэж байгааг том давуу тал гэж хардаг. Заавал хүнтэй уулзах шаардлагагүй, компьютер, интернет байгаа л бол хаанаас ч, хэзээ ч ажиллах боломжтой цаг үед амьдарч байгаа боломжийг мөн ашиглах хэрэгтэй. 

Компани ажилтан аль, аль нь авах хожих талаа л бодоод байвал аль, аль талдаа хөгжихөө больчихдог

Та хэд, хэдэн албан тушаалыг давхар хашдаг тул таны удирдах арга барилаас нь асуумаар санагдлаа?

“Премиум групп” ХХК барилга, жижиглэн худалдаа гэсэн үндсэн хоёр чиглэлд 1600 гаруй ажилтнуудтай үйл ажиллагаа явуулж байгаа тул хүний нөөцийн бодлого маш чухал зүйл. Зарим нэг бизнес эрхлэгчийн учир дутагдалтай бодол байдаг нь чанартай, үнэтэй техниктэй болчихвол ажил хурдан, шуурхай, чанартай урагшлах юм байна гэж боддог. Гэтэл тэр техник өөрөө ажиллахгүй, түүнийг ажилтан л ажиллуулна. Бидний хувьд хамгийн сайн санхүүч, технологич, борлуулагч гэх мэт мэргэжлийн хүмүүс ажилд аваад тэр хүмүүсээс өөрөө суралцаад хамтарч ажиллахыг чухалчилдаг. Танай байгууллагад ажиллаж байгаа ажилтнуудтайгаа хүндэтгэлтэй харьцах хэрэгтэй. Би удирдаж байна гэсэн үзэл хандлага маш буруу. Эцсийн дүнд байгууллагад албан тушаал биш хувь хүмүүсийн хоорондын сайн харилцаа нэгдүгээрт байх хэрэгтэй. 

Үйлчлэгч эсвэл дөнгөж миний доор ажилладаг албан тушаалтан ч байж болно. Тэдгээр хүмүүстэй би яг ижил тэнцүү харьцдаг. Хэрвээ та ажилтнуудтайгаа хүндэтгэлтэй харьцвал зөрүүлээд хүндэтгэлийг хүлээн авах болно. Энэ нь хүмүүсийн, ажилтнуудын, удирдлагын хоорондын харилцаа, ойлголцлыг маш хөнгөн болгож өгдөг давуу талтай. 

Ийм байж чаддаг учраас манай ажилтнууд удирдлагуудтайгаа нээлттэй ажиллаж, илэн далангүй, чөлөөтэй байдаг. Бид үүнийг анх компани байгуулахдаа л цаасан дээр буулгаад бодсон зүйл биш. Энэ нь хувь хүмүүсийн гэр бүлээсээ авсан хүмүүжлээс улбаатайгаас гадна хөгжүүлж болдог зүйл гэж хардаг. Компани болгонд үнэт зүйл гэж байдаг. Түүндээ эдгээрийг тусгах хэрэгтэй. Манайх гэхэд үнэт зүйлээ ажилтнуудтайгаа ярилцаж, хамтарч гаргадаг учраас хүн бүр түүнийг харж үнэт зүйлээ санан ажилладаг. Үүнийг ямарваа нэг байгууллагад байх ёстой давуу тал гэж хэлнэ. Харин залуучуудын боловсролын хувьд хуучин цагт хүний нөөцийн бодлогод байгууллага “ямар мэргэжлээр хаана сургууль төгссөн бэ” гэдгийг голчилдог байсан бол сүүлийн үед хувь хүний хандлагыг хардаг болж өөрчлөгдсөн нь сайшаалтай. 

Ер нь Америкт ч бай Монголд ч бай дөрвөн жил их сургуульд сураад ажлын байранд гарч байгаа залуучуудын туршлага чадвар сул байх нь ойлгомжтой. Тэгэхээр тухайн ажилд авч байгаа байгууллага шинэ ажилтнаа хэрхэн сургах, яаж хөгжүүлэх гэх мэт тодорхой хэмжээний төлөвлөгөө гаргаж юуны өмнө шинэ ажилтны хандлага, хүсэл, зорилгыг харах хэрэгтэй. Гэтэл компани ажилтан аль, аль нь авах хожих талаа л бодоод, “би энэ байгууллагаас хэдэн төгрөгийн цалин авах уу, би энэ ажилтныг яаж бага цалингаар их ажил хийлгэх үү” гээд байвал аль, аль талдаа хөгжихөө больчихдог. Тухайн ажилтан болон ажил олгогч нар хоорондоо шударгаар тохирох хэрэгтэй. “Би хэрхэн амжилттай ажиллахаа харуулъя. Харин тодорхой хугацааны дараа урамшуулал, цалингаа тэдэн хувиар нэмүүлье” ч гэх юм уу. Ийм боломжуудыг байгууллага өөрөө нээлттэй байлгах юм бол байгууллага ч тэр ажилтан ч тэр хамтдаа хөгжих бүрэн боломжтой. 

Амжилттай яваа хүмүүст бизнес нь бүтэлгүйтэх уналтын үе мөн түүнийг даван туулсан эргэж ирэлтийн үе гэж тодорхойлж болохуйц цаг хугацаа байдаг. Танд ийм үе тохиож байв уу?

Олон хүчин зүйлээс шалтгаалж ямар ч байгууллага, хүнд тохиолддог зүйл байх. Дандаа дардан зам гэж байдаггүйн адилаар манай байгууллагад ч ийм үе байсан. Бид чинь нүүрс, зэс, алт гэх зэрэг түүхий эдээ гадагшаа экспортлоод түүнийхээ мөнгөөр л дотооддоо үйл ажиллагаа явуулдаг улс орон. Бидний санаж байгаагаар 2016 онд гэхэд Монгол Улсын барилгын салбар хүнд үетэй тулгарч уналтад ороход барилгын материал үйлдвэрлэгч, ханган нийлүүлэгч гээд маш олон компани салбараа дагаад л уналтад өртөж байсан. Тэгэхээр эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шалтгаалж бизнес уналтад орох үе байдаг. Нөгөө талаас тухайн компани өөрийн стратеги төлөвлөгөөгөө зөв гаргаагүй, судалгаагүй буруу үйлдэл хийх, дотоод үнэт зүйл нь бүрэлдээгүй, зорьж байгаа зорилгоо зөв тодорхойлж чадахгүй байх гэх мэт хүчин зүйлүүд нь уналтын нэг шалтгаан болж байдаг.  

Гэхдээ ямар ч хүчин зүйлээс шалтгаалсан бай “бизнес нурлаа” гэж сэтгэлээр түрүүлж битгий унаасай гэдгийг хэлмээр байна. Харин түүний оронд “юун дээр алдав, яаж өөрчлөх вэ, ямар төлөвлөгөө боловсруулах уу, одоогийн нөхцөл байдлаас хэрхэн гарах уу” гэдэг тал дээр илүү их ажиллах хэрэгтэй. Төлөвлөгөөгөө эргэн харах, шаардлагагүй зардлаа танах гэх мэт. Урт хугацаанд үйл ажиллагаагаа явуулна гэж ажиллах хэрэгтэй болохоос биш богино хугацаа харж төлөвлөх нь компанийн хувьд алдаатай стратеги болно. Богино хугацаанд их мөнгө олно гэж ажиллах нь байгууллагад ч тэр хувь хүнд тэр осолтой зүйл, харин хэрэглэгчдэд төвлөрч  ажиллах нь зөв. Хэрэглэгч нарт нэг удаа чанаргүй бүтээгдэхүүн борлууллаа гэхэд дахиж манайхыг сонгохгүй ч тэдний хэрэгцээ байсаар л байх болно. Иймд нэг ч үйлчлүүлэгчид сэтгэл хангалуун үйлчилчихсэн байхад дахиж урт хугацаанд худалдан авалт хийх шаардлагагүй байсан ч тухайн үед сэтгэл ханамж авсан тул шаардлагатай үедээ эргээд л ирдэг. Энэ сэтгэл ханамжийг үйлчлүүлэгчид өгөх нь чухал. 

Таны ярьж буй үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж гэдэг зүйлийг компанийн үнэ цэн гэж хэлж болох уу? 

Аливаа байгууллагад өөрийнх нь үнэ цэнэ гэж зүйл байдаг. Жишээ нь Хөрөнгийн бирж дээр гарах эсвэл хөрөнгө оруулагч оруулах, банкнаас зээл авах шаардлагатай болоход тухайн байгууллагыг ямар үнэлгээтэй вэ гэж үнэлж тодорхойлдог. Тэгэхээр үнэ цэн гэж юуг хэлээд байна гэхээр урт хугацаандаа стратигээ зөв харж чадсан уу, тогтвортой өсөлттэй юу, компанийнх нь менежмент болон засаглал, философи нь зөв үү, үнэт зүйлүүдээ тодорхойлоод түүнийхээ дагуу явж ажиллаж байна уу, хууль дүрмийн дагуу үйл ажиллагаагаа явуулдаг уу гэх зэрэг энэ бүхий л зүйлийг харж байж үнэ цэнтэй компани гэж тодорхойлогдоно. Энэ бүхнийг харж байж хөрөнгө оруулагч  нар хөрөнгөө оруулдаг, банк зээл өгдөг байх жишээтэй. 

Нөгөө талаас үнэ цэн гэдэг зүйл дотор хэрэглэгчдэд өгөх үнэ цэн гэж байдаг. Бараа бүтээгдэхүүн гэдэг зүгээр нэг зарж борлуулчхаад дуусчихдаг зүйл биш. Бидний борлуулж байгаа бүтээгдэхүүнийг дагаад үнэ цэн өөрөө ирж байдаг. Жишээлбэл манай компани бетон захиалсан компаниудад хүссэн цагт нь нийлүүлж байгаагаа манай компанийн зүгээс тэр байгууллагад өгч буй нэг үнэ цэнэ гэж үздэг. Асар олон хүн ажиллаад бетоноо авахад бэлэн болсон байхад  цагт нь нийлүүлэхгүй бол тухайн байгууллагын цагийг үрэх, зардлыг нэмэгдүүлэх, төслийг цагт нь дуусгах, борлуулалтаа эрт эхлүүлэх боломжийг алдуулж байна гэсэн үг. 

Бидний нийлүүлж буй бүтээгдэхүүн чанартай байх, үйл ажиллагаа тасралтгүй байх, хүлээлгэн өгөх явцад хэрэглэгчийн объектод ямар нэг эрсдэл үүсгэхгүй байх, ажилтнуудын аюулгүй ажиллагааг бүрэн хангах, хоорондын үйл ажиллагааг хялбаршуулах нь чухал гэдэг зүйлүүдийг баримталдаг нь тухайн компанид бүтээгдэхүүнтэйгээ хамт үнэ цэнийг өгч байгаа хэрэг юм. Энэ үнэ цэнийг бид хэдий чинээ сайн өгнө тухайн компани урт хугацаандаа бидэнтэй хамтран ажиллахыг хүснэ. 

Дээрээс нь бид өөр байгууллагатай нэг төсөлд хамтарч ажиллах нь тухайн төслийн нэг эд эс болж, төсөл амжилттай дуусвал аль, аль талын амжилт гэж хардаг. Ингээд хамтрагч байгууллагуудтайгаа нийлээд амжилттай дуусгасан төслөөрөө дамжуулж эцсийн хэрэглэгчдэд бас үнэ цэнийг өгч байгаа хэрэг юм.  

Салбартаа шинэ, шинэлэг үйлчилгээг нэвтрүүлж буйг барилгын салбарынхан, хэрэглэгчид анзаарч бидэнд хандаж эхэлсэн нь өнөөдрийн тэргүүлэх төвшний компаниудын нэг болоход нөлөөлсөн болов уу

“Премиум групп” ХХК салбартаа шинэ, шинэлэг ямар ажлуудыг хийсэн бэ? 

Анх барилгын материал үйлдвэрлэлийн салбарт орохдоо ямар асуудал байгаа талаар судалгаа хийсэн. Тэр үед 130-аад жижиг компаниуд бетон зуурмагийн чиглэлд үйл ажиллагаа явуулж байсан. Судалгааны явцаас олж харсан нэг зүйл нь эдгээр компаниуд дээр ярьсан үнэ цэн гэдэг зүйлийг хэрэглэгчдэд өгдөггүй байсан юм. Тиймээс тэр дутуу байгаа зүйлийг бид өгөх ёстой юм байна, тэгэхийн тулд бизнесээ шал өөрөөр харж, өөр төвшинд эхлүүлэх хэрэгтэй юм байна гэдгийг ойлгосон. 

Үүнээс улбаатайгаар бид үйлдвэрлэгч компани гэхээсээ илүү үйлчилгээний байгууллага гэж өөрсдийгөө дүгнэж үйлчилгээгээ хүнд хэрхэн хүрэх вэ гэдэг дээр илүү их анхаарах ёстой гэж стратегиа гаргасан. Харин тэр стратеги дотроо дээрх үнэ цэнийг багтаан бий болгосон. Салбартаа шинэ, шинэлэг үйлчилгээг нэвтрүүлж буйг барилгын салбарынхан, хэрэглэгчид анзаарч бидэнд хандаж эхэлсэн нь өнөөдрийн тэргүүлэх төвшний компаниудын нэг болоход нөлөөлсөн болов уу. 

Үүнээс гадна томоохон нэг ажил гэвэл бетоноо авч амжаагүй барилгын компанийн ажил өвөл 11 сараас эхлээд зогсчихдог байсныг шийдвэрлэсэн. Үүний тулд өвөл бетон үйлдвэрлэх нөхцөлийг үйлдвэрлэл дээрээ хангах ёстой, мөн тээврийн хэрэгслийг ч бэлтгэх хэрэгтэй, үүний дараа хэрэглэгчдэдээ энэ талын сургалт мэдээлэл өгнө, хэрэглэгч талбайгаа мөн дулаалж бэлтгэдэг. Хэдийгээр тодорхой хэмжээгээр өртөг өсдөг боловч олон сараар үйл ажиллагаагаа зогсоохоос хамаагүй бага зардал гарна, нөгөө талдаа төслөө хурдан дуусгаж борлуулах боломжтой болдог зэрэг давуу талтай. 

Мөн салбартаа нэлээд нэр хүндтэй арга хэмжээ бол “Төгс бүтээгч” юм. Энэхүү арга хэмжээг бид мөнгө олох гэж биш  харин дэлхий дээр бий болж буй орчин үеийн дэвшилтэт бүтээгдэхүүнийг салбарынханд танилцуулж, салбартайгаа хамт хөгжье гэсэн зорилгоор 100 хувь өөрсдийн санхүүжилтээр 2018 оноос хойш жил бүр зохион байгуулж байна. 2020 онд Ковидийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан онлайн хэлбэрээр арга хэмжээгээ явуулсан бол энэ жил мөн адил онлайн хэлбэрээр Барилга-95 гэсэн нэрийн дор зохион байгуулахаар бэлтгэлээ хангаад байна. 

Үүн дээр нэмээд бидэнтэй хамтран ажиллаж байгаа компани, байгууллагын дотоод албадууд үйл ажиллагаагаа автоматжуулбал илүү шуурхай цаг алдалгүй мэдээлэл солилцох, үр ашгаа дээшлүүлэх боломжийн хүрээнд ERP системийг нэвтрүүлээд хэрэгжүүлээд явж байна. Мөн захиалгын алдаа алдаа гарахгүй байх, бараа бүтээгдэхүүн буруу түгээгдэхээс сэргийлэх, хоорондын тооцоог хурдан шуурхай цаас ашиглахгүйгээр хийх зэрэг олон давуу талыг бий болгох зорилгоор CENTRAL App гэдэг платформыг хөгжүүлж нэвтрүүлсэн. Үүнийг илүү сайн хөгжүүлж салбарын бүх байгууллага хоорондоо дээрх байдлаар харилцах боломжийг энэхүү платформ дээрээ бий болгохоор ажиллаж байна. Стратеги гэдэг нь ойрын болон алсын зорилгодоо хүрэх цогц төлөвлөгөө. Харин үүнийг үр ашигтай хурдасгах хурдасгуур нь технологи юм. Технологи гэдэг зүйлийг манайхан компанийн стратеги гэж хараад байдаг. Технологийг улам сайжруулах нь байгууллага хоорондын өрсөлдөөнийг бий болгодог. Өрсөлдөөнгүй бол тухайн салбар болон компанийн үйл ажиллагаа зогсонги байдалд ордог. Өрсөлдөөнтэй байж аливаа юмс улам бүр сайн хөгждөг.

Танайх хэд, хэдэн олон улсын төсөл дээр ажиллаж байсан. Олон улсын төсөл авахын тулд юун дээр анхаарах шаардлагатай вэ?  

Олон улсын төсөл болох Салхин сэнсний төсөл, Шангрила молл, Шинэ нисэх онгоцны буудал, Оюу толгой гэх зэрэг томоохон төслүүд дээр ажиллаж байсан одоо ч ажиллаж байна. Үүнээс бид аюулгүй ажиллагаа, төслийн менежмент  зэрэг их олон зүйлийг сурсан. Ер нь аливаа төсөлд сонгогдож орсон л бол дээр хэлсэнчлэн тухайн төслийн нэг хэсэг гэж өөрсдийгөө харах шаардлагатай. Ингэж байж өөрсдийн үйл ажиллагаагаа уялдуулж эрсдэлгүй ажиллах хэрэгтэй байдаг. Нөгөө хэрэглэгчдээ өгөх үнэ цэн гэдгийг бүрэн утгаар нь өгч чадаж байна уу, үгүй юу гэдгээ тодорхойлох хэрэгтэй хэрэв танай байгууллага чадаж байвал сонгогдох магадлал нь эрс өснө.     

Компанийн засаглал гэж зүйл байдаг. Ер нь засаглал сайтай компани юугаараа ялгардаг вэ? 

Компани гэдэг зүйл урт хугацаанд оршин тогтнохын тулд хууль дүрмэндээ захирагддаг, шударга, ажилтнуудаа болон хэрэглэгчээ хүндэлдэг байх зэргийг хэрэгжүүлээд эхлэхээр засаглал нь эрүүл, зөв болж байна гэсэн үг. Гэхдээ засаглал яг ийм байх ёстой гэж заасан нарийн тодорхойлолт гарын авлага байхгүй. Компани бүр өөрийн арга барилтай, өөрсдийн гаргасан засаглалаа зөв мөрдөөд явах нь л чухал. Жишээ нь хүн рүү хандсан асуудал байна, удирдлагууд ажилтнуудтайгаа зүй бусаар харьцах нь ажилтан тэр байгууллагад тогтохгүй байх үндэс болно. Туршлагажиж байгаа ажилтан таагүй орчинд ажиллах дур хүсэлгүй болж, ажилтан байнга солигдох нь тухайн байгууллагын үйл ажиллагаа доголдох эрсдэлийг дагуулдаг. Ажилтан руу хандсан хариуцлагын асуудал гэхээсээ илүүтэй системрүүгээ хандах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл ажил дээр ямарваа нэг асуудал гарвал тухайн үед шууд тэр ажилтанг буруутгадаг тохиолдол их ажиглагддаг. Энэ маш буруу. Харин яагаад алдаа гарсан, дүрэм журам нь буруу байсан уу, үйл ажилгааны системээс үү гэдгээс эхлээд уг алдааны үндсийг нь харах хэрэгтэй. Тэгээд хамгийн сүүлд тухайн ажилтан ямар алдаа гарсныг хараарай гэж хэлмээр байна. Тэгэхээр бид аливаа алдааны суурь хаанаас вэ гэдгийг олохыг эрмэлздэг гэсэн үг. 

Үнэхээр сайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээтэй бол үйлдлээрээ харуулах нь хамгийн том маркетинг болно

Маркетингийн төлөвлөгөө гаргадаггүй компани гэж байхгүй. Харин төлөвлөгөө нь зөв үү, буруу юу л гэж байгаа болов уу. Тэгэхээр төлөвлөгөөгөө хэрхэн зөв гаргах вэ?

Маркетингийн олон арга хэлбэр суваг бий л дээ. Барилгын материал үйлдвэрлэлийн компани талаас харвал манай хамгийн анхны маркетингийн нэг хэсэг нь жишээ нь миксерүүдээ цэв цэвэрхэн, улаан цагаан өнгийн “Премиум групп” гэсэн бичигтэйгээр гаргаж байсан. Энэ нь Премиум гэдэг компани шинээр үйл ажиллагаа явуулж эхэлж байна гэдгийг мэдрүүлсэн шинэлэг маркетинг болсон. Дээрээс нь анх удаа миксерийн торх, дугуйг угааж хотын хөдөлгөөнд оролцуулах шийдлийг бий болгосон. Барилгын салбарынх гэхээрээ хотын гудамжинд шавар шавхайтай машин зорчих ёстой юм шиг байж болохгүй л дээ. Энэ нь бидний маркетинг байсан ч нөгөө талаасаа нийгмийн өмнө хүлээсэн үүрэг гэж харсантай холбоотой. Зарим компаниудын хувьд, ялангуяа шинэ залуу компаниудыг ажиглаад байхад манай байгууллага, манай бүтээгдэхүүн сайн гэх сурталчилгаа нь элбэг байдаг. Заавал ингэх шаардлагагүй, үнэхээр сайн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээтэй бол үйлдлээрээ харуулах нь хамгийн том маркетинг болно. 

Маркетингийн зорилтот бүлэг болон сувгаа зөв тодорхойлох хэрэгтэй. Сүүлийн үед дижитал хэлбэрлүү шилжиж видео контент, мэдээлэл их түгээдэг болсон байна. Мөн маркетингийн зөв гарц шийдлээ олчихсон салбарын олон, олон компаниуд танай сэтгүүлээр бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ танилцуулсан контент нийлүүлж байна. Ер нь шийдэл, мэдээлэл, танин мэдэхүйн контент нийлүүлж түүгээрээ хэрэглэгчид болон иргэдэд мэдээлэл өгч ажиллах нь сайн маркетинг болно. Манай жижиглэнгийн худалдааны салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа CU дэлгүүрийн хувьд гэхэд манай шинэ дэлгүүр хэрэглэгч танд илүү ойртож очлоо, та завгүй бол хүргэлтээр бараагаа аваарай гэх мэт хэрэглэгчдийн асуудлыг шийдсэн сурталчилгааг түлхүү явуулдаг.  

Манай улсын хувьд дотооддоо үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнээ экспортлох боломжийг та хэрхэн харж байна?

Үүн дээр бодит үнэнтэй нүүр тулах хэрэгтэй болно. Тэгэхээр юу вэ гэвэл бид хүнд үйлдвэр хөгжсөн хоёр том улсын дунд оршиж байна энэ л бодит үнэн юм. Жишээлбэл салбарт хамгийн эрэлттэй байгаа бүтээгдэхүүн болох арматурыг төмрийн хүдэртэй юм чинь дотооддоо үйлдвэрлэе гэж бодоход экспортлох хэмжээний  арматур гаргахын тул хэдэн 10 мянган ажилтантай маш том үйлдвэр байх хэрэгтэй. Тэгж байж Хятад, Орос руу эсвэл гуравдагч хөршид бүтээгдэхүүнээ гаргана. Гэтэл Хятад, Орос өөрсдөө гангын үйлдвэртэй,  нэг нь зуун гаран сая, нөгөө нь тэрбум гаран хүн амтай, гангын маш том экспортлогч орнууд. Тэдний масс үйлдвэрлэлийн өртөгтэй өрсөлдөхүйц үнэтэй байж чадах нь эргэлзээтэй тиймээс бид үйлдвэртэй байгаад ч өрсөлдөх боломж  муутай гэсэн үг. Үүнийг одоохондоо боломжгүй гэж харж байгаа ч ирээдүйд ямарваа нэг бүтээгдэхүүнээр гаргахыг үгүйсгэхгүй. 

За, экспортод бүтээгдэхүүнээ одоохондоо гаргаж чадахгүй байж болно. Харин бид юуг хийж чадах вэ гэвэл эхлээд импортыг орлох бүтээгдэхүүнийг дотооддоо үйлдвэрлэх хэрэгтэй. Саяхныг хүртэл цемент оруулж ирдэг байсан бол одоо дотооддоо дөрвөн том үйлдвэртэй болчихсон, гадагшаа их хэмжээний валют төлж цемент авдаг байсныг болиулснаар тэр бүх мөнгө дотооддоо үлддэг болсон. Валютаа цементэд өгөөд ханшийн өсөлтийг сааруулж, импортыг орлуулж чадсан. Үүн шиг эхний удаад арматурыг дотоодын хэрэгцээг хангах хэмжээнд үйлдвэрлэх тал дээр компаниуд хамтраад судалгаа хийн анхаарал хандуулах хэрэгтэй болов уу. 

Хувьцааны талаар иргэд мэдээлэл хомс байдаг. Хувьцаат компани болон Хувьцаат бус компанийн талаарх ойлголтыг тайлбарлаач?

“Премиум групп” хувьцаат компани биш Хязгаарлагдмал Хариуцлагатай Компани гэж явдаг. ХК эсвэл ХХК байсан ч түүнд нэгээс дээш хүн хувьцаа эзэмшиж байвал тэр олон хувьцаа эзэмшигчтэй компани гэсэн үг. ХК-ийн ялгаа нь олон хүн хувьцаа эзэмшдэгт тэр нь ил тод байдагт л оршино. Хэрэв ХХК-иа улам өргөжүүлэхийн тулд хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байгаа бол хөрөнгө оруулагчид дээр ярьсанчлан танай компанийн үнэлгээнд тулгуурлан тодорхой хувийн хувьцааг эзэмшиж хөрөнгө оруулдаг. Хувьцаа гаргаж хөрөнгө оруулалт татахын тулд компаниа маш олон чиглэлд жишээ нь хуулийн, санхүүгийн, менежментийн гэх мэт үнэлгээ хийлгэх шаардлагатай болдог, тэгж байж хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг олно. Компаниудын гаргадаг нэг алдаа нь санхүүгийн сахилга бат эсвэл хуулийн дагуу үйл ажиллагаагаа явуулдаггүйгээс үнэлгээ хийлгэх боломжгүй болох мөн маш багаар үнэлэгдэх болдог. 

Жишээлбэл нэг удирдлага нь компанийн орлогоосоо дураараа ямар ч баримтгүй зарцуулах, замбараагүй нягтлан бодох бүртгэлтэй байх эсвэл хоёр тайлан гаргаж нэгийг нь татварын албанд, нөгөөх нь дотоодынх гэж яваад байвал тухайн компанид банк зээл өгөхгүй, хөрөнгө оруулалт орохгүй. Хууль журмын дагуу үйл ажиллагаагаа явуулдаг санхүүгийн сахилга баттай, зөв засаглалтай байж хөрөнгө оруулалт татна, эсвэл олон нийтийн компани болно гэсэн үг.

Барилгын салбарын хүнд суртлыг арилгах зөв гарц нь төрийн зарим чиг үүргийг мэргэжлийн төрийн бус байгууллагад шилжүүлэх явдал гэдэг. Та энэ талаар ямар бодолтой байна вэ?

Барилга гэлтгүй аль ч салбарт төрийн байгууллага хэтэрхий оролцоотой, хэт нүсэр бүтэцтэй болчихсон. Би Сингапур улсад явж байхдаа тэр улсын хот байгуулалт, төлөвлөлт нь яаж явагддаг талаар нийтлэл уншсан юм. Тэгсэн тухайн улсын Хотын ерөнхий архитектор нь дэлхийн хамгийн өндөр сургуульд боловсрол эзэмшсэн цэвэр мэргэжлийн хүн байдаг ба багтаа дан өндөр мэдлэгтэй залуучуудыг ажиллуулдаг бөгөөд тэд бүгд ирээдүйг харж ажилладаг юм билээ. Жишээ нь Марина бэй гээд хувийн хөрөнгө оруулалттай барилгыг барих зөвшөөрлийг өгөхдөө ирээдүйд хот далайруу тэлж шинэ суурьшлыг бий болгоход дэд бүтцийн шугам сүлжээний туннель хийлгүүлэх шийдэлтэйгээр бариулсан байсан. Мөн энэ улс 6 сая орчим хүн амтай ба нийт төрийн албан хаагчийн тоо нь 55 мянга. Манайхтай ойролцоо тооны хүн амтай улсуудыг судлахад 30-50 мянган төрийн албан хаагчтай, наймхан сайдтай байх жишээний. Тэгэхэд манай улс 3 сая хүн амтай буурай орон гэхэд 250 мянган төрийн албан хаагчтай, яам агентлагууд нь бизнесийн үйл ажиллагаанд хувийн хэвшилтэйгээ өрсөлддөг байгууллагууд болсон байна. 

Дээрээс нь хүнд суртлыг дээд зэргээр бий болгоод тухай бүрийн салбараа хөгжүүлэхдээ асар их дарамтыг учруулдаг. Төрийн албан хаагчид бусад орны туршлагыг судлаад ажиллаж байна уу гэхээр учир дутагдалтай л харагдаад байгаа юм. Гаднын улсын Төрийн бус байгууллагууд нь төрийн ажилд түлхүү оролцож эцсийн шийдвэрийг төрийн бус байгууллага нь шийдвэрлэдэг бөгөөд зарим тохиолдолд томоохон хувийн компаниуд ч оролцох тохиолдол байдаг байна. Тэгэхээр манай яам арай цомхон болж энэ мэтийн байгууллагуудаар ажлаа хийлгээд явах тал дээр анхаармаар байгаа юм. 

Алхаж байгаа та гүйж буй хүнээс тухайн үедээ хоцорч байгаа  боловч улам хол явах хүчтэй байгаад л учир бий

Та бизнесээ өргөжүүлж, илүү том компани болохын төлөө ажиллаж буй залуу үед юу гэж зөвлөх вэ? Бизнесийг өргөжүүлэхэд нөлөөлдөг хамгийн чухал зүйл юу вэ? 

Бүхий л салбарт шинэ залуу үеийнхэн  шинээр гарч ирж байна, цаашдаа ч ирсээр байх болно. Өөрийн туршлага дээр үндэслээд хэлэхэд залуучууд хурдан амжилтад хүрэх, хурдан мөнгө олох гээд түүхий бүтээгдэхүүн үйлчилгээ зах зээлд гаргах гээд яараад байдаг. Ингэж бодож бизнес эхлүүлэх нь тийм ч сайн зүйл биш, гол нь танай бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хэр их хэрэглэгчдэд таалагдаж хэрэглэж байна гэдэг л их чухал. Гэхдээ амжилттай эхэлье гээд судалгаа хийгээд л суугаад байвал цаг хугацаа алдана. Тиймээс ямар ч байсан эхлүүл гэхдээ багаас, туршлагаж, алд, алдаагаа тэр дор нь мэдэж авч сайжруул, бага багаар сайжруулалт хийгээд л байх хэрэгтэй. Ингэхдээ гол зүйл болох ирээдүйг харж байгаагаа мартаж болохгүй. Жишээлбэл хол явах хүн шууд гүйвэл амархан цуцна. Харин алхаж байгаа та гүйж буй хүнээс тухайн үедээ хоцорч байгаа  боловч улам хол явах хүчтэй байгаад л учир бий тул тууштай, тасралтгүй алхсаар байх хэрэгтэй. Мөн хууль дүрмийн дагуу байх, шударга байх, хамтарч чаддаг байх гэх мэт зүйлүүдийг баримтлах хэрэгтэй. Дэлхий нийтийн хүн ам 10,000  жилийн турш хийгээгүй өөрчлөлтийг сүүлийн 100 жилийн дотор хийчихсэн байна. Ирээдүйд магадгүй 10 жилийн дотор өмнөх 10,000 жилд хийгээгүй өөрчлөлтийг хийх байх. Тэгэхээр хөгжлийн хурд асар богино хугацаанд маш их өөрчлөгдөж байгаа шинэ эрин үед залуучууд гэлтгүй бид өөрсдөө ч давхар өөрөөр сэтгэж, шинэлэг байхад суралцах хэрэгтэй. 

Бид өөрсдийгөө хамгаалах гол зүйл нь асар өндөр мэдлэгтэй иргэд, өндөр зэргийн технологи эзэмшсэн улс болчихвол нэг том хамгаалалтаа хийж чадаж байна гэсэн үг

Барилгын салбарын өнөөдрийг бий болгосон өчигдрийг та юу гэж дүгнэх вэ?

Шинэ үеийн барилгын салбар үүсэж хөгжсөний 95 жилийн ой энэ жил тохиож байна. 95 жилийн өмнө барилга байгууламж байгаагүй, Азиас гаралтай дан сүм хийдийн барилгууд л байсан. 95-хан жилийн өмнө хот гэж байхгүй, эсгий гэртэй хүрээ гэж байсан тэр үе одоо ийм болтлоо хөгжөөд бүтээн байгуулалт өрнөж байгааг харахад хөгжлийн түүх нь харагдах байх. Гэхдээ 95 жилд ийм, тийм зүйл хийсэн гэж хэт бахархахаас илүү ирээдүйгээ л илүү харах хэрэгтэй. 

Монголчуудын хувьд жоохон шүүмжлэлтэй хандмаар санагддаг зүйл байдаг. Тэр нь бид 13-р зууны үеийн дэлхийг байлдан байгуулж явсан хүчирхэг үеэ хэтэрхий их бодоод байх шиг санагддаг. Мэдээж тэр үе одоо байхгүй шүү дээ. Хөшөө барьсан ч хуучны уламжлалаар баатруудын хөшөө барина, бөхийг хэтэрхий их шүтнэ. Цэрэг зэвсэг, танк орж ирнэ гээд яривал монголчууд хоёр хөршөө ямар ч нөхцөлд дийлэхгүй. Тиймээс магадгүй бид өөрсдийгөө хамгаалах гол зүйл нь асар өндөр мэдлэгтэй иргэд, өндөр зэргийн технологи эзэмшсэн улс болчихвол нэг том хамгаалалтаа хийж чадаж байна гэсэн үг. Орчин үед хэн илүү мэдлэгтэй байгаа нь хол явж байгааг бид бүхэн бүгд л харж байна. Гаднын олон олон компаниуд Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг болж, гаднын хөрөнгө оруулалтыг авч чаддаг болсон байна. Тэгэхээр технологийн дэвшилттэй, илүү их мэдлэгтэй байгаасай л гэж ирээдүйн залууст захимаар байна.

Сэтгүүлч: Ц. СОЛОНГО