VIP ярилцлагын буландаа “Пи Си Ди Пи” ХХК-ийн захирал Ч.Маралмааг урин ярилцлаа. Тэрээр Москва хотын Барилга Инженерийн дээд сургуулийг Барилгын инженер мэргэжлээр төгссөн бөгөөд “Бау Констракшн” ХХК Ерөнхий инженер, “М-Си-Эс Проперти” ХХК Төслийн удирдагч, “М-Си-Эс Проперти” ХХК дэд захирлаар ажиллаж байж ээ. 

Таныг төслийн менежментийг барилгын салбарт нутагшуулахаар зорин ажилладгаар тань салбарынхан илүү сайн мэдэх байх. Тэгэхээр төслийн менежментийг яагаад ажлын зорилгоо болгосон талаар яриагаа эхлүүлье?

Зураг төсөл, төслийн менежмент гэсэн үйл ажиллагааны чиглэлтэйгээр 2013 онд  “Пи Си Ди Пи” ХХК компаниа байгуулснаараа миний хувьд олон улсын төслийн менежментээр түлхүү ажиллаж байсан туршлагаа Монголын барилгын салбарт нэвтрүүлэхийг хүсэж, хувь нэмрээ оруулахыг зорьсон. Барилгын төслийн менежментийг хэрэгжүүлэхийн тулд олон улсын барилгын зураг төслийн менежмент гэдэг зүйлийг нэвтрүүлэх хэрэгцээ шаардлага байгааг анзааран үүнийгээ зорилгоо болгосон. 

Манай улсад олон улсын зураг төслийн менежментийг нэвтрүүлэхэд дутагдалтай асуудлууд, хууль, дүрэм журмын хувьд үл тохирох зүйлс байсаар, яригдсаар өнөөдрийг хүрч байна. Олон улсын төслийн менежментийг хэрэгжүүлэх үед манайд тогтсон зураг төслийн үйл явцын стандарт, үе шат зэрэг нь олон улсын жишгээр явагддаггүй учир хүндрэлтэй байдаг. Төсөл хэрэгжүүлэх шийдвэр гаргахын өмнө, төсөл хэрэгжүүлж эхлэхийн өмнө, дараа, төсөл хэрэгжүүлэх явцад, төсөл дуусах үед гэх мэт бүх үе шатуудад зураг төсөл зохиогчийн үүрэг, оролцоо нь төслийн менежменттэй уялддаггүй. 

Өмнө нь төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллагад ажиллаж, барилгын төслүүдийг удирдаж байх явцад зураг төслийн компаниуд нэлээд байсан ч нэгдсэн төслийн менежмент гэдэг зүйлийн талаар ойлголт бага, нэг зорилгын төлөө хамтран ажиллаж буй сэтгэлгээ дутмаг,  гаргасан алдаа дутагдлаа хүлээн зөвшөөрөхгүй, засварлаж өгөхгүй, аль нэг хорших нь алга болоод олдохгүй байх, захиалагчийн хүсэл шаардлагад нийцэхгүй байх зэргээр төслийн үр дүнд муугаар нөлөөлж, төсөлд оролцогч бусад олон талуудын ажлыг хойш нь татах үйлдэл ихээр гардаг байсан. Компаниуд нэг стандарттай биш, тодорхойгүй, ойлгомжгүй, хамтын ажиллагаагүй байсан тул зураг төслийн удирдлагыг нэвтрүүлсний дараа төслийн удирдлага сайжрах юм байна гэдгийг олж мэдээд өөрчлөхөөр ажиллаж эхэлсэн. Үүний эхний алхам нь компаниа байгуулах байсан. 

Барилгын төслийн менежментийн зорилгыг тайлбарлаач? 

Салбар бүрт л олон талт төслийн менежментийн үйл ажиллагаа хэрэгжиж байдаг. Үүнээс барилгын төслийн менежментийг авч үзвэл захиалагч, хөрөнгө оруулагчийн өмнөөс төслийг судалгааны шатнаас эхлээд бүх үйл ажиллагааг нэгдсэн том дүр зургаар нь зохион байгуулж удирдан хариуцахыг хэлнэ. Төсөл нь өөрөө судалгаа, шийдвэр гаргалт, скиз зураг, зураг төслийн үе шат, төлөвлөгөө, гүйцэтгэгч байгууллага сонгох, гүйцэтгэлийн ажил эхлүүлэх, гүйцэтгэл хаах, ашиглалтыг хариуцах гэх мэт маш олон үе шаттай байдаг. Эдгээр үе шатны ажлуудыг завсаргүй, төлөвлөсөн хугацаа, төсөвт багтаан чанартай, аюулгүй хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулахад төслийн менежментийн зорилго оршдог.

Үүнийг хэрэгжүүлснээр салбарт бий болох давуу тал юу вэ? 

Миний харж байгаагаар зөвхөн манай Монголын барилгын салбарт төслийн менежментийн тухай ойлголт бүрэн төлөвшөөгүй, хэрэгжүүлж эхлээгүй байгаа нь харамсалтай санагддаг. Хуучин социалист БНХАУ, Вьетнам орнуудад 2000 оны эхнээс хэрэгжээд эхэлсэн, 2005 он гэхэд бүрэн хэрэгжсэн байсан. Лаос, Камбож зэрэг орнууд мөн 2015 оны байдлаар бүрэн хэрэгжүүлдэг болсон байна. Эдгээр орнуудын барилгын салбарын үсрэнгүй хөгжлөөр үр дүнгийн харьцуулан харж болно. 

Манайд төслийн менежмент, зөвлөх үйлчилгээ гэж ярьж эхлээд, нэгдсэн ойлголтод хүрч чадахгүй 10-аад жил болж байна. Төслийн менежментийг зөв хэрэгжүүлснээр төсөл хэрэгжүүлэх хэрэгцээ шаардлага, хугацаа, ажлын цар хүрээ, төсөв зардлаа зөв тодорхойлохоос эхлээд, түүний дагуу гүйцэтгэгчээ зөв сонгох, гэрээгээ зөв байгуулах, барилга угсралтын ажлын үед үүсдэг асуудлуудыг урьдчилан тооцож тохирох аргачлалыг хэрэгжүүлэх замаар илүү богино хугацаанд гүйцэтгэх, илүү чанартай, хэрэглэгчдэд ээлтэй, ашиглалт сайтай бүтээгдэхүүнүүд гаргах гэх мэт давуу талууд бий болно. 

Таны бодлоор барилгын зураг төслийн хөгжил аль шатандаа явж байна?

Аливаа салбарын хөгжил нь улс орны хөгжлийн төвшин, улс төр, эдийн засгийн байдлаас шууд хамааралтай, түүнийг дагаад хөгждөг тул манай барилгын салбар ч мөн адил улсынхаа хөгжилтэй уялдаад хөгжиж байна. Барилгын үр дүн хөрөнгө оруулагч нарын хариуцлагатай шууд холбоотой гэж ойлгодог.  Жишээлбэл хэдэн жилийн өмнө Монголын барилгын салбарт ХАБЭА-н стандартыг хэрэгжүүлэх талаар Солонгос улсын томоохон барилгын компанийн удирдлагуудаас туршлага судлахаар ярилцаж байхад “өнөөдрийн байдлаар танай Монголд нэг хүнд оногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 3$ байхад ХАБЭА-н талаар хэн ч анхаарал хандуулахгүй, 10$ хүрсэн үед хүндээ анхаарал хандуулдаг болно” гэж байсан. Гэхдээ ДНБ-ний өсөлтөөс үл хамаарч хариуцлагатай дотоодын хөрөнгө оруулагч нарын тоо олшрохын хэрээр хөгжил дээшилж байна. Гадаадын хөрөнгө оруулагч нар хөрөнгөө хамгаалахын тулд чанар, стандартын бүх шаардлагыг хэрэгжүүлдэг, үүнтэй холбоотой гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэхийн хэрээр мөн барилгын салбар хөгжиж байна. 

Барилгын зураг төслийн хувьд сүүлийн 3-5 жилийн хугацаанд зургийн ажлын хугацааг богиносгох, алдааг багасгаж уялдаа холбоог сайжруулах шинэ технологи, программ хангамж  нэвтрүүлэх ажлууд эрчимтэй явагдаж байна. Зураг төслийн инженерүүдийн ур чадвар сайжирч байна. 

Гэхдээ зургийн үнэ, хугацаатай холбоотойгоор хэрэгжүүлэх боломж нь хязгаарлагдмал хэвээр байна.  Менежмент, үе шат, хөрөнгө оруулалтыг тухайн төсөлтэй уялдуулж, төслийнхөө нэг хэсэг болж ажиллах тал дээр туршлагагүй байдгаас биш мэргэжлийн ур чадварын хувьд зураг сайн гэж дүгнэнэ. Манай улсын стандартууд ч мөн адил боломжийн, хэрэглэгчрүүгээ хандсан чиглэлтэй байдаг. Олон улсын стандарт гэхээр бүгд сайн, заавал мөрдөх ёстой гэсэн үг биш, улс улсын өөрийн онцлог, байгаль цаг уурын нөхцөлд тохирсон, туршигдсан стандартууд байдаг гэж ойлгох хэрэгтэй.

Таны хувьд салбартаа оруулсан хувь нэмэр арвинтай хүн. Тэдгээрээс дурдаач гэвэл юуг онцлох вэ? 

Хамгийн түрүүнд “маш олон инженерүүдийг сургасан багш шүү” гэдэг зүйл л бодогдож байна. Барилгын салбар зогсонги байдлаас гарч, төслүүд дээр ажиллах эхлэх үеэс буюу сүүлийн 20 жилийн турш барилга угсралтын ажлын үе шатны ажлуудын угсралт, чанар, зураг төслийн удирдлага болон төслийн удирдлагын чиглэлээр олон зуун инженерүүдийг ажлын байран дээр сургаж чиглүүлж явна. 

Хоёрдугаарт гэвэл нөгөө л төслийн менежментийг Монголын барилгын салбарт нэвтрүүлэх чиглэлээр тодорхой хувь нэмэр оруулаад явж байгаа гэж өөрийгөө үнэлдэг. Хоёр компанид манлайлан төслийн менежментийн бүтэц, ур чадвар арга барилыг нэвтрүүлсэн. 

Нэг нь 2008-2013 онд М-Си-Эс Проперти ХХК-д нөгөө нь “Пи Си Ди Пи” ХХК-д. Өнөөдрийн байдлаар манай компани дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагч нар, Азийн хөгжлийн банк /АХБ/ , Мянганы сорилтын сан /МСС/ зэрэг олон улсын санхүүжилттэй төслүүдэд танигдсан, хүлээн зөвшөөрөгдсөн компани болж чадсан байна. Мөн төслийн менежментийн талаар салбарын төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, хувийн компаниудад сургалт, семинар орох зэргээр хэрэгжүүлэхийг зорьж дуу хоолойгоо хүргэж явна. 

Бас нэг зүйлийг онцолбол өвлийн нөхцөлд бетон цутгах ажлыг дурдаж болох юм. 2010 онд төслийн багийнхаа тусламжтайгаар өвлийн нөхцөлд бетон цутгах технологи, аргачлал боловсруулж Шангри-Ла зочид буудлын төслийн төмөр бетон бүтээцийн ажлыг 12 сарын 20 хүртэл цутгасан. Таван одтой зочид буудлын чанарын, хяналтын, стандартын олон өндөр шалгуураар, олон туршилтуудыг давж тус ажлыг баталгаажуулсан.  Миний өөрийн үнэлэмжээр өвлийн нөхцөлд бетон цутгах ажлыг тус төслөөс өмнө болон дараа гэж ангилж үздэг. Самсунг СТ компани миний боловсруулсан аргачлал дээр суурилан Шангри-Ла төслийн 2-р шат, шинэ нисэх онгоцны буудлын төслийн өвлийн нөхцөлийн бетон цутгалтын ажлын аргачлалыг боловсруулж ном гаргасан байсан.  

Үүн дээр Фидикийн гэрээг ахлан орчуулсан явдал орох болов уу гэж бодож байна? 

Би Фидикийн гэрээний дагуу 30-аад жил ажиллаж байна. Анхны ажлаасаа эхлээд л бүх ажил Фидикийн гэрээгээр явагдаж байсан. “М-Си-Эс Проперти” ХХК-д ажиллаж байхдаа өөрийн дотоод хэрэгцээндээ ашиглахаар 2009 онд анх энэхүү гэрээг орчуулагч хөлсөлж орчуулуулсан. Тус орчуулга нь утга болон нэр томьёоны маш их алдаатай байсан тул түүнийг засаж орчуулах гээд амжаагүй. Харин 2018 онд “Барилгын хөгжлийн төв”-өөс энэхүү гэрээг орчуулуулах хүсэлт ирсэнээр  олон жил амжихгүй байсан ажлаа албан ёсоор хийе гэж шийдээд гэрээ байгуулан орчуулж эхэлсэн. Олон хүний, их хөдөлмөрийг хэт багаар үнэлж байгааг үл харгалзан, фидикийн гэрээг барилгын салбарт нэвтрүүлэх гэж байгааг сайшааж хүлээн авсан. 

Тэгээд Зөвлөх үйлчилгээний гэрээг 100 хувь, барилга угсралтын гэрээг 80 хувь, үүний 20 хувийг нь орчуулсан боловч хянан товхинуулж амжаагүй үед БХТ-өөс гэрээг цуцалсан. Учир нь тус гэрээг шууд орчуулан хэрэгжүүлэх боломжгүй, шинээр нэр томъёо үүсгэх, Монголын хууль дүрэм журамд нийцүүлж өөрчлөх шаардлагатай зүйлсийг жагсааж бичээд БХТ-өөр хэлэлцүүлэхээр хүргүүлээд эргэж хариу аваагүй. Ажлын төслийг хүргүүлснээс хойш хоёр удаа өгсөн материалыг олохгүй байна гэж дахиж авсан. Өөр хүний орчуулгаар хэвлэж гаргасан гэж сонссон, авч үзээгүй. Үнэнийг хэлэхэд өмнө нь Фидикийн вебсайт дээр гарсан Мөнгөн номын орчуулга утгын маш их алдаатай байсан. 

Энэхүү гэрээг салбарынхан Монголын хөрсөн дээр буухгүй гэсэн ойлголттой байдаг?

2005-2006 оны үед төслийн менежмент, фидик хэрэгжүүлэх талаар ярихаар салбарынхан Монголын хөрсөн дээр буухгүй юм ярилаа гэж загнаад нам дуугүй болгодог байлаа. Одоо ч ийм хандлага байсаар байгаа. Яриад яваад байхаар хийж үзүүлье гэдэг зорилго тавиад өмнөө байгаа ажлууд дээрээ хэрэгжүүлж эхэлсэн. 

Монголын хөрсөн дээр буухгүй гэж яг юуг хэлээд байгааг ойлгодоггүй. Фидик олон улсын зөвлөх инженерийн холбооноос барилгын төслийн бүх төрлийн ажилд хэрэглэж болох гэрээний загваруудыг боловсруулж гаргасан. Тус загваруудад гэрээг хэрэгжүүлэх явцад гарч болох бүх асуудлуудыг тусгасан, хэрхэн шийдвэрлэх арга замыг тусгасан байдаг. Аль заалтыг нь хэвээр авч хэрэглэх, аль заалтыг нь өөрчлөх, зүйл заалт нэмэх, хасах асуудлууд нь нээлттэй. Талууд харилцан тохиролцоод гарын үсэг зурж баталгаажуулах загвар гэрээнүүд юм. Гадаадын засгийн газрууд, хөгжлийн банкнуудын зээл тусламжаар хэрэгжиж буй бүх төслийн гэрээнүүд энэ гэрээгээр хийгддэг. Гэрээгээ ойлгохгүй бол зөвлөх үйлчилгээ аваад гэрээгээ боловсруулуулж болно. Гэтэл Зөвлөх үйлчилгээ гэж юу вэ гэдгээ бүрэн тодорхойлж чадахгүй, Зөвлөхийн дүрэм, журмаа боловсруулж чадахгүй 10-аад жил болж байгаа нь манай барилгын салбарын төрийн болон мэргэжлийн төрийн бус байгууллагуудын алдаа гэж боддог. 

Та компаниа удирдаад 9 жил болсон байна. Удирдагч хүн ажилтнуудаа идэвхтэй, эрч хүчтэй байлгахын тулд өөрөө манлайлах хэрэгтэй байдаг байх?  

Сургалт семинар, хэвлэл нийтлэлүүдээс олж авсан мэдээллүүдийг практик дээр хэрхэн хэрэгжиж байгаа туршлагуудтай харьцуулж өөрийн туршлагаа бий болгож, хөгжүүлэхийг хичээдэг. Өмнө нь намайг удирдаж байсан удирдлагууд, хамтран харилцан ажиллаж байсан болон одоо ажиллаж байгаа удирдагч нараас эхлээд сайн талыг нь олж харахыг хичээн суралцдаг. Сөрөг талуудыг нь мөн олж харна, тэдгээр нь хэрвээ надад байвал өөрийн практикаас хасахыг хичээдэг.   

Компани үүсгэн байгуулахдаа эхний таван жил олон хүмүүсийг нэг зүгт харуулж, нэг зорилгоруу чиглүүлж, нэг хамт олон болгохын тулд байнга ажлаа ярилцана, тайлбарлана, мотиваци өгнө гэх зэргээр ажилладаг байсан. Харин одоо үүнийг хийх явц багасаж зөвхөн удирдан чиглүүлэх талдаа анхаардаг болохыг хичээж байна. Миний оронд манлайллыг хэрэгжүүлдэг хүмүүс, ахлах, менежер, газрын дарга нар гээд баг хамт олон бий болсон гэсэн үг. Удирдлагын баг маань “бид юу хүсэж, юунд тэмүүлж байгаа, надад ямар хүлээлт байгаа”-г харилцан ойлголцдог болсон учраас цаашаа уламжлагдаад явж байгаа нь миний манлайллаас аль хэдийн давж гарсан гэж боддог. 

Компанийн засаглал гэдэг зүйл ажиллах хүчний тогтвор суурьшилд ихээр нөлөөлдөг. Үүн дээр боловсон хүчний бодлого нэмэгдэх байх? Энэ дээр ямар зохион байгуулалттай ажилладаг вэ?

Компанийн засаглалын хувьд аливаа шийдвэр гаргалтад холбогдох ажилтнуудын оролцоог нэмэгдүүлэх чиглэлийг баримталдаг. Асуудлыг газар, алба, нэгжээрээ хэлэлцэж шийдвэрлэдэг. Гаргах шийдвэрийн цар хүрээнээс хамаарч миний хувьд санал өгөх, хэлэлцүүлэгт оролцох, шууд өөрөө шийдвэр гаргах гэсэн оролцоотой байдаг. Удирдлагын ихэнх хувийг удирдлагын баг, дарга, менежерүүддээ шилжүүлсэн. 

Боловсон хүчний бодлогын хувьд сургаж хөгжүүлэх, бие даан ажил гүйцэтгэж шийдэл гаргах боломжоор хангах, ажил хариуцуулах, удирдуулах гэсэн шат дарааллаар ажилладаг.  Туршлагатай мэргэжилтнүүд, зөвлөхүүд нь эхлээд би 1-2 хүнд зааж сургах, тэдгээр хүмүүс цаашаа 2-3 хүн сургах зарчмаар ажиллаж залгамж халаагаа үргэлжлүүлсээр байна. Газар, алба, нэгжийн бүтэц зохион байгуулалтын хувьд уян хатан зураг төслийн эсвэл төслийн удирдлагын чиглэлээр сонголт хийх боломжоор хангадаг.

Ажилтнуудын ажлаа солих шалтгаан санхүүгийн байдлаас их хамааралтай байдаг. Манай улсад инженерчлэлийн бизнесийг эдийн засгийн нүдээр харахад нэг ажлыг маш богино хугацаанд гүйцэтгэл дутуу ч хамаагүй хийх шаардлагатай болж байгаа мэт. Түүнээс биш зорилгоо бодоод хичээж ажиллахад бизнесийн хувьд ашиггүй цаг үед ажиллаж байна. Энэ нь манай улсын хөгжил, эдийн засаг, улс төрийн байдалтай холбоотой гэж хэлнэ. 

Компаниудтай хамтран ажиллахаар зарим тохиолдолд ямарваа нэг ажлыг тухайн ажилтан шийдвэрлэж чаддаггүй эсвэл тийм эрх байдаггүй гэх асуудал гардаг. Энэ тал дээр хэрхэн зохион байгуулах нь зөв бол?

Яг тийм. Бүх шийдвэрийг “би гаргана” гээд байвал ажил урагшилдаггүй учир аль болох ажилтнуудын шийдвэр гаргах чадварыг хөгжүүлж зарим эрх мэдлийг өгөх нь зүйтэй.  Өмнө нь захиалагч компанид байхдаа олон зургийн болон барилга угсралтын компаниудтай ажиллаж байсан. Тэр үед ажигласан зүйл гэвэл ажилтнууд нь ямар ч шийдвэр гаргах мэдэлгүй, бүх ажлаа захирлаасаа асуудаг, тэр ажлууд нь захирал дээр нь очоод гацчихдаг. Тэгээд захирлынх нь шийдвэрлэх ажлын ачаалал нэмэгдээд хурдан шуурхай шийдвэрлэж чаддаггүй. Нүдэн дээр ийм зүйл маш их харагдаж байсан учраас нэг удаа бүр “ерөнхий инженертээ тодорхой хэмжээний ажлын шийдвэр гаргах эрхийг нь өгчих” гэж зөвлөж эрх мэдэл өгүүлж байсан удаа ч байдаг. 

Шийдвэр гаргах хэмжээнд ажиллах нь тухайн ажилтныг хөгжүүлэх, урам зориг өгөх, сайн үр дүн гаргах, хугацаа хэмнэх зэрэг олон давуу талууд бий болгоно. Мөн гадна талаасаа ажилтнууд нь юу ч мэддэггүй захирал нь л ганцаараа бүх ажлаа хийдэг мэт харагдуулна. Гэтэл заавал захирлын шийдвэрийг авахгүй л бол болохгүй гэсэн зарчим цаана нь яваад байгаа юм. Мэдээж хэрэг “чи шийд” гээд орхиж болохгүй, чиглүүлэг, зөвлөгөө байж л таарна. Гэхдээ тодорхой хэмжээний шийдвэр гаргах ажлыг хариуцуулах л хэрэгтэй гэж хэлэх гээд байгаа юм. 

Танай компанийн салбартаа оруулж буй хувь нэмэр мөн одоо ямар ажил дээр ажиллаж байна? 

Манай хамгийн анхны том төсөл болох Эрдэнэтийн Уулын баяжуулах үйлдвэрийг 30 жилийн дараа 30 хувь томруулсан ажил. Тэр төсөлд манай компани Ерөнхий гүйцэтгэгчид барилга угсралтын ажлын менежмент хийх Зөвлөх үйлчилгээг үзүүлж, төслийн удирдлагыг гүйцэтгэн 2015 онд хүлээлгэн өгснөөр Монгол инженерүүд үнэхээр сайн байна гэдэг үнэлгээг Эрдэнэт үйлдвэрийн орос, Монгол ах нараас авч байсан нь дөнгөж эхэлж байсан бидэнд их урам зориг өгсөн. Мөн Оюу-Толгой төсөлд Ази тивд хамгийн томд орох халаалттай бетон зуурмагийн үйлдвэрийн цогцолборын иж бүрэн зураг төсөл, барилга угсралтын ажлын менежментийг Ерөнхий гүйцэтгэгч “Премиум Конкрит” ХХК-тай Зөвлөх үйлчилгээний гэрээгээр гүйцэтгэсэн. Төслийн захиалагч Оюу Толгой, төслийн төвлөх Jacobs болон улсын комиссын гишүүдээс өндөр үнэлгээ авч хугацаанд нь хүлээлгэж өгсөн. Талбайд ажиллаж байсан гадаад дотоод мэргэжилтнүүдийн албан бус яриагаар Оюу толгойд анх удаа хамгийн богино хугацаанд, хугацаандаа хэрэгжүүлсэн ажил болсон гэж яригдсан. 

Оюу Толгой Бетон зуурмагийн үйлдвэр VI төслийн иж бүрэн зураг төсөл. 2018 он

Одоо Азийн хөгжлийн банк /АХБ/ -ны санхүүжилттэй гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслийн Толгойт дэд төвийн дэд бүтцийн зураг төсөл, Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилттэй эмнэлгийн технологийн зураг, мөн дотоодын Макс групп, Таван богд группийн төслүүдийн зураг, Тэсо компанийн Active garden төсөлд Грийн групптэй хамтраад барилга угсралтын ажлын удирдлагын ажил зэрэг ажлууд хийгдээд явж байна. 

Танай байгууллага улсын төсвийн хөрөнгө оруулалттай ажилд огт ордоггүй. Яагаад?

Яагаад гэхээр тендерийн материалыг үзэхэд хугацааны хувьд боломжгүй, төсвийн хувьд эргэлзээтэй, манай байгууллагын хувьд хэрэгжүүлэх боломжгүй байдаг.  Бид чанартай зураг гаргахын тулд зураг төслийг 3-4 үе шаттай зурдаг ба зөвхөн зураг төсөл баталгаажуулах хуулийн хугацаа нь 42 хоног болдог. Гэтэл тендерт гурван сарын дотор зургаа экспертизээр батлуулсан байх ёстой гэж заасан байдаг ба зураг зурахад үлдэж байгаа хугацаа нь хангалтгүй байдаг. Хугацаа нь бодитой биш учир үүнийгээ дагаад ажлын үнэ нь мөн бодит бус болчихдог.  

Япон, Солонгос улсуудын хөгжсөн түүхийг бүгд ярьдаг, бичдэг, national geographic –аар үздэг. Улсынхаа шилдэг инженерийн компаниудыг дуудаж “байлдааны” даалгавар өгч хүчээр дайчлан, улс орны эдийн засгийн байдал сайнгүй ч тэдгээр инженерийн компаниудыг оршин тогтнох санхүүжилтээр таслахгүй, эрдэм шинжилгээ,  инженеринг дээрээ суурилан хөгжсөн байдаг. Манайд бол тендерт барилгаар ажил хийх, хөгжих боломж хязгаарлагдмал байна.

Зураг төслийн ажилд захиалагчийн зүгээс гардаг бэрхшээл юу байна? 

Хэд хэдэн хүндрэлтэй асуудлууд байдаг. Үүнд төсөв хязгаарлагдмал учир материалын тоо хэмжээ, чанарыг бууруулахыг шаардана. Хамгийн хүндрэлтэй асуудал нь Зохиогчийн хяналтын ажил. Худалдаж авсан материалын гарал үүсэл тодорхойгүй, арматурын анги, диаметр төслийн хэмжээнд хүрэхгүй, бетоны бат бат, арчилгааны талаар тест туршилт, баталгааны баримт бичиг хангалтгүй, баталгаагүй. Эдгээр зүйлсийг тодруулах, засаж сайжруулах шаардлага тавихад биелүүлэхгүй, барилгын ажил гүйцэтгэх хугацаагаа мэдэгдэхгүй нэг мэдэхэд хийгээд дуусчихсан тэгээд ил далд ажлын актад гарын үсэг зурахыг шаардана, зарим нь айлгаж сүрдүүлнэ, заналхийлнэ. Зарим нь шууд зохиогчийн нэгдсэн дүгнэлт гаргуулах гээд ирнэ. Үүний эсрэг зургийн гэрээ хийхийн өмнө хэлэлцэж, үл ойлголцох магадлал өндөртэй захиалагчтай хийх гэрээнээс татгалздаг болсон. 

Хэрэглэгчийн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн зураг төсөл гарахын тулд юун дээр анхаарч байна?

Захиалагчаас гадна хэрэглэгчийн хэрэгцээ шаардлагад хүрэхийн тулд илүү их хичээдэг учраас манай зураг төслийн хугацаа бусдаас харьцангуй урт, илүү олон деталь агуулсан байдаг. Зургийн даалгаврын явцад захиалагчтай хэлэлцэж нэг ойлголтод хүрэхийг зорьдог. Олон нийтийг хамарсан орон сууцны хорооллын хувьд Захиалагчаас их хамааралтай. Учир нь тэд аль болох бага зардлаар богино хугацаанд олон барилга барьж борлуулахыг хичээдэг, зөвхөн борлуулалт хариуцсан алба, хүмүүс худалдан авагчтай шууд харьцдаг учир хэрэглэгчид тодорхой хэмжээгээр анхаарал хандуулна. Иймд нэг маягийн орон сууцны зураг төслийн ажилд бага оролцдог, гэрээний хэлэлцээрийн шатанд энэ болон хугацаа, үнэ, зохиогчийн хяналт гэх мэт бусад хүчийн зүйлүүдээс хамаарч гэрээнээс татгалзах тохиолдолд гардаг.

Захиалагч өөрийн үл хөдлөх хөрөнгийг бий болгох төслүүд, мөн үйлдвэр, эмнэлэг, сургууль гэх мэт захиалагчийн оролцоо бага, зөвлөхийн шийдлээр явах төслүүд дээр хэрэглэгч рүү илүү чиглэсэн зураг гаргах боломж гардаг. Тухайн барилгад амьдарч ажиллах хэрэглэгчдээс гадна жолооч, үйлчлэгч, ачигч гэх мэт арын албаны хүмүүсийн ажлын байр шаардлагатай өрөө тасалгаа, эрүүл ахуйн хөдөлгөө урсгалыг харгалзан үзэхийг хичээдэг. Иймэрхүү төсөл дээр ажиллахад мэргэжлийн хувьд урамтай сэтгэл хангалуун байдаг. Сүүлийн үед эко барилга дэлгэрч байна. Тухайн төслийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээнээс хамаарч ногоон барилга байх эсэхийг захиалагчтай хэлэлцэн шийдвэрлэдэг. Энэ нь эхний хөрөнгө оруулалт өндөртэй тул одоохондоо хэрэгжилт бага байна. 

BIM-ыг зураг төсөлдөө хэрэгжүүлж байгаа компаниудаас танайх анхдагчдын нэг гэж хэлж болох байх. Энэ талаар?

Манай компани барилга бүтээцийн зураг төслийг иж бүрэн, барилга архитектур болон инженерийн шугам сүлжээний хувьд тухайн төслөөс хамааран хэсэгчлэн, шаардлагатай үед BIM –ээр гүйцэтгэж байна. BIM-ыг иж бүрэн хэрэгжүүлэхэд хөрөнгө оруулалт болон зардлын асуудал тулгарч байгаа. Мэргэжилтнүүдийн хувьд ур чадвар эзэмшсэн, хөгжүүлээд явж байна. Албан ёсоор иж бүрэн хэрэгжүүлэхийн тулд сервер, BIM оперотарууд, програм хангамжийг шаардлагатай төвшинд хүргэх, үүнтэй уялдаад зураг төслийн үнэ өсгөх хэрэгцээ гарна.  Одоо мөрдөгдөж байгаа зураг төслийн жишиг үнийн хүрээнд дотоодын төслийн зураг төсөлд BIM-ийг бүрэн утгаар нь хэрэгжүүлэх боломжгүй байна. Гадаадаас зураг авч зурах боломжтой байх. 

Одоогийн байдлаар autocad-ынхаа зургийг ч үнэтэй, илүү зардал гэж үздэг дотоодын хөрөнгө оруулагч олширч байна. Гадаадын зөвлөх компаниудтай санал солилцож үзсэн. 100 сая $-оос бага төсөвтэй төсөлд BIM хэрэглэхэд хүндрэлтэй гэсэн зөвлөгөө өгсөн.  

Угсралтын компаниуд BIM хэрэгжүүлэх хэрэгтэй цаг үе ирж байхад манай угсралтын компаниуд гүйцэтгэлийн зургаа ч гаргадаггүй байх жишээний. Гүйцэтгэлийн зургаа өөрсдөө гаргах ёстой гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөггүй. Энэ мэт одоохондоо манай улсын хөгжил арай болоогүй байна гэж харж байна. Жишээ нь autocad сайн мэддэг хүн байлаа гэхэд барилгаа мэдэхгүй бол зурж чадахгүй гэдэгтэй адилхан ажлын процессоо мэдэхгүй бол шууд BIM хэрэглэнэ гэдэг хэцүү. BIM-рүү зургаа зөв оруулах хэрэгтэй зэргээс эхлээд асуудал ихтэй учир эхлээд зургаа сайн зурж сурах хэрэгтэй. Үүнээс гадна BIM өөрөө үнэтэй технологи тул улсын хөгжил, эдийн засаг найдвартай, тогтвортой байх нь  энэ ажил  хэрэгжихэд чухал үүрэгтэй гэж үзэж байна. 

Олон улсын төсөл дээр ажиллахад анхаарвал зохих зүйл юу вэ? 

Давуу тал гэвэл гэрээ, хүлээж авах шалгуур үзүүлэлтүүд, санхүүжилтийн нөхцөлүүд нь тодорхой, ил тод. Өндөр шаардлагаа дагаад инженер ажилтнуудын мэдлэг, ур чадвар нэмэгдэнэ, байгууллагын ур чадвар нэмэгдэж, олон улсын байгууллагуудад танигдана. Манай компанийн хэрэгжүүлсэн гадаадын хөрөнгө оруулалттай төслүүдийн хувьд хөрөнгө оруулагч, ерөнхий гүйцэтгэгч нар өөрсдөө биднийг хайж олоод хандсан байдаг. Энэ нь юу харуулаад байна гэвэл олон улсын жишгээр зураг төслийн удирдлага, төслийн удирдлагыг гүйцэтгэдэг байгууллагууд цөөхөн байна гэсэн үг.  Миний хувьд одоогийн нөхцөл байдалд төслөөс суралцах гэхээсээ илүүтэй гадаад, дотоодын аль ч төсөлд шууд удирдах, зааж зөвлөх төвшинд ажиллаж байна. Манай ажилтнуудын хувьд мөн гадаадын мэргэжилтнүүдтэй шууд эн зэрэгцэн эсвэл илүү ур чадвар, үр дүн гарган ажиллаж чадаж байна. Хүндрэлтэй тал гэвэл санхүүгийн үзүүлэлтийн шалгуур өндөр, санхүүжилтийн хугацаа урт, Монголын хууль дүрэм, журамд нийцүүлэх тал дээр үл ойлголцох явдал гарах гэх мэт зүйлүүд орно. 

Харин олон улсад гарч ажиллах талаар товч судалж үзсэн. Зургийн компаниуд Европын Франц, Швейцар гэх мэт албан ёсны хэл нь англи биш орнуудаас ажил авч гүйцэтгэх боломж нь бүрэн нээлттэй байдаг юм байна. Үүний тулд нэгдүгээрт тухайн улсынхаа норм стандартыг судалж бүрэн эзэмших, хоёрдугаарт тэр улсынхаа хэлийг бүрэн эзэмшсэн байхад онлайнаар бүртгүүлээд засгийн газраас зарлагдсан ямар ч тендерийг аваад гүйцэтгэх боломжтой. Ажилтан, мэргэжилтнүүдээ тухайн улсуудын барилгын сургуулиудын зуны сургалтад хамруулах, хэл сургах, харилцаа холбоо тогтоох боломж бас нээлттэй байдаг.

Гаднын улсын туршлагыг та хэр судалж байв?

Гадаадын томоохон барилгын компаниудын төслийн болон зураг төслийн менежментийн талаар гол төлөв вебсайтаас нь судална. Боломж гарах бүрт уулзсан хүмүүсээсээ сонирхсон асуултаа асууна. Гадаадад ажлаар явахад гол төлөв уулзалтын өрөө, барилгын талбай, үйлдвэрийн цех зэргээр л орно. Зураг төслийн хэлтсээр нь орж үзэх, ерөнхий инженертэй нь ажлын байран дээр нь хэдэн үг солих хүсэлт тавихад бага зэрэг гайхсан ч, ажил ихтэй зав зай муутай байсан ч  хүсэлтийг минь биелүүлж зураг төслийн хэлтсээрээ оруулж үзүүлдэг байсан.  

Нүүрс баяжуулах үйлдвэртэй танилцаж буй үе, Австрали улс 2009 он 

Ташрамд сонирхуулахад миний орж үзсэн Германы зургийн компанийн нэг архитекторын ажлын байр ойролцоогоор 8м2, ширээний тавцан нь бараг 1.5х2м, эргэн тойрондоо наброск хийх самбаруудтай,  таазанд олон төрлийн урт богино гэрлүүд суулгасан, эргүүлж хөдөлгөж зургаа тал талаас нь тусгаж үздэг, шүүгээ нь 2м орчим өргөнтэй шалнаас тааз хүртэл байсан. Зургийн инженерүүдийн ажиллах нөхцөл дээрх архитекторынхтой ойролцоо, самбар, гэрлүүд нь л байхгүй байсан. Японы спортын барилга байгууламжийн холбооны ерөнхийлөгч манай спортын ордны жудо бөхийн бэлтгэлийн танхимыг үзээд энэ өрөөнөөс олимпын аварга төрсөн гэхэд үнэхээр гайхаж байгаагаа хэлээд танайх том газар нутагтай учир хотын гадна спортын ордон бариад харин хуучин ордноо спортын ордныг тэр чигээр нь музей болгох нь зүйтэй гэсэн зөвлөмж өгч байсан. 

Үүнтэй адил манай Монголын зураг төслийн архитектор, инженерүүд ямар нөхцөлд бүтээлээ туурвиж байгааг харьцуулж үзээд эхний ээлжид тав тухай ажлын байр бий болгох нь чухал юм байна гэж бодсон. Хуучин ажиллаж байсан компанидаа зураг төслийн газар байгуулах зорилготой л ажлын далимаар судлаад яваад байдаг байсан юм. Харин өөрөө компани байгуулах ёстой байсан юм байна. 

Зураг төслийн салбарынханд өгөх таны зөвлөгөөгөөр ярилцлагаа өндөрлөе. 

Хамтдаа хичээж, хамтдаа хөгжицгөөе гэж уриалах байна. Зураг төслийн менежментийн талаар надтай санал нийлэх олон арван компаниуд, инженер, архитекторууд байгаа гэж боддог. Зураг төслийн удирдлага, үе шат хугацаа, үнэлгээний талаар бодлого, дүрэм журмаа шинэчлэн боловсруулж шинэ шатанд гарах цаг нь болсон. Хэт олон жил хэлэлцээд шийдэл хүрэхгүй байгаа Бидний зураг төсөл зохиох ажлын гол үндэс болсон Зөвлөх үйлчилгээний дүрмээ боловсруулахад идэвхтэй оролцож шаардлагатай бол барилгын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах санаачлага гаргах хэрэгтэй байна. 

Ц.СОЛОНГО