Барилгын салбарт яахын аргагүй хурцаар хөндөгддөг нэг зүйлийн талаарх асуудлыг энэ удаа дэлгэн тавья гэж бодлоо. Хурц гэхээр юу юм бол гэж эмзэглэж байгаа байх. Гэвч барилгын салбарт ажил эрхэлж, амьдрал ахуйгаа залгуулж буй барилгачдын ирээдүй, амь нас, эрүүл мэндтэй холбоотой учраас хурцаар хөндөж байж гэмээн бидний хэлэх гэснийг илүү олон хүн ойлгож, цаашдаа ажил хэрэг болгох болов уу гэж мунхаглан бодно. Улс орны хэмжээнд үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчлөлт 2008 оноос хойш багасаж байгаа эерэг мэдээ байгаа ч энэ уршиг байсаар л байна. 2008 онд улсын хэмжээнд 491 үйлдвэрлэлийн осол гарч байсан бол 2009 онд 366, 2010 онд мөн 366 осол бүртгэгджээ. Энэ нь улсын хэмжээнд нийт осол эндэгдэл дунджаар 25.45 хувиар буурсан үзүүлэлт. Барилгын салбарт үйлдвэрлэлийн осол 2008 оныг бодвол 2 дахин багассанч Хөдөлмөрийн Аюулгүй Байдал Эрүүл ахуйн хуулиа сайтар чандлан сахиагүйн улмаас 2009 онд 55 осол гарч, 11 хүн нас барсан, 2010 онд 52 осол гарч, 21 хүн нас баржээ. Осолд өртөгсөд нь голдуу манай орны хөгжлийг ирээдүйд тодорхойлох гол боловсон хүчин болох 22-35 насны идэр залуус байгаа нь эмгэнэлтэй.  Осолд өртөгсөд 2009 онд 2008 оноос 63.08, 2010 онд 2009 оноос 5.45 хувиар буурсан боловч амиа алдагсад 2009 онд 2008 оноос 82.5 хувиар буурсан ч 2010 онд 2009 оноос 2 дахин нэмэгдсэн нь харамсалтай баримт. Бүр ноцтой нь улсын хэмжээнд үйлдвэрлэлийн ослын дийлэнх нь барилга, уул уурхайн салбарт гарсан байна.
       Яагаад барилгын талбар дээр үйлдвэрлэлийн осол гараад байгаа юм бэ гэсэн асуултыг хамгийн түрүүнд та тавих байх. Энэ маш олон талтай. Ажил олгогч барилгын компаниудын бурууг ярьвал нэгдүгээрт, аюулгүйн ажиллагааны сургалтанд хамрагдан мэргэшсэн, улмаар шалгалтанд тэнцсэн хүнийг авч ажиллуулдаггүй. Хоёрдугаарт, АНН-үүд эрсдэлийг урьдчилан харж, үнэлгээ хийдэггүй, гуравдугаарт, аюулгүй ажиллагааны ямарч мэдлэггүй туслан гүйцэтгэгч нарыг авч ажиллуулж байгаагаас тэд осол эндэгдэлд илүү өртөж, тухайн байгууллага нь манай ажилтан биш гэсэн байдлаар хариуцлагаас зугтдаг тохиолдол их гардаг байна. Ажилчид зайлшгүй аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа авсан, түүнээс сэргийлж чадахуйц мэдлэгтэй байх ёстой. Ажил олгогч нар л энэ боломжоор нь хангана. Өөр хэн ч үүнийг хийхгүй шүү дээ.  Нөгөө талаар ажилтан гэмт хэргийн үйлдэлтэй буюу хулгай хийх гэж байгаад осолд өртсөн, согтуу ажилдаа гарсан, зааварчилгаа авсан боловч технологийг санаатай өөрчилсөн, ажил олгогчийн шийдвэргүйгээр үндсэн ажлаасаа өөр ажил хийсэн, тавьж олгосон ажлын тусгай хувцсыг зөв, бүрэн өмсч хэрэглээгүй гэх мэт өөрийн буруутай үйлдлээс осолд өртсөн хэргүүд өнгөрсөн онуудад цөөнгүй гарчээ. Тухайн ажилтан аюулгүй ажиллагааны сургалтанд хамрагдсан гэсэн боловч дараа нь гарын үсэг зурсан төдий л байдаг байна. Аюулгүй ажиллагааны сургалтанд суусан гээд гарын үсэг зурчих гэхээр нь тухайн ажилтан гэнэн санаагаар гарын үсгээ зурчихдаг. Энэ явдал аюулгүй ажиллагааны сургалт биш гарын үсэгний цуглуулга болсоор байгаа нь үнэхээр харамсалтай. Гэхдээ Монгол Улсын хэмжээнд барилгын ажил эрхэлж байгаа бүх ААН-үүд ийм байдалтай байна гэсэн хэрэг биш л дээ. Барилгын талбарт нь үйлдвэрлэлийн осол огт гарахгүй байгаа бусаддаа үлгэр дуурайлал болж буй “Жигүүр Гранд” групп, “Алтай Констракшн” ХХК зэрэг олон байгууллагууд байна. Гэхдээ эдгээр компаниудын ажилчид үйлдвэрлэлийн осолд өртөхгүй байгаагийн шалтгаан нь хөдөлмөрийн осол эндэгдэлгүй ажиллах менежмент сайтай, аюулгүй ажиллагааны сургалт гэх мэт зүйлүүддээ хөрөнгө мөнгө хангалттай гаргаж чадах томоохон байгууллагууд байгаа нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж буй юм.

Барилгын талбарт 2008, 2009, 2010 онд гарсан үйлдвэрлэлийн ослыг графикаар харуулсан үзүүлэлт

        Уг нь байгууллага бүр аюулгүй ажиллаж, осол эндэгдэл гаргахгүй байхын тулд өөрсдийн ажлын онцлогт тохирсон уриатай байх нь зүйтэй. Жишээлбэл, ТЭЦ-4 “Өглөө ажилдаа ирсэн хүн орой заавал гэртээ харина” гэсэн уриатай байдаг. Тэд энэ уриагаа сэтгэлдээ хоногштол хэлээд л ажилдаа гардаг. Аюул осолгүй ажиллах байнгын бэлтгэлтэй, үйлдвэрлэлийн ослоос урьдчилан сэргийлэхэд хангалттай мэдлэгтэй байж л ажлын талбарт гарах нь туйлын зөв шийдэл. Санхүү, Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгааллын Хяналтын Газарт өнгөрсөн онуудад тээврийн хэрэгсэл, өргөх механизм, тоног төхөөрөмжийн эвдрэлээс, технологийн процесс зөрчсөн, аюулгүй ажиллах арга барилд хангалтгүй суралцсан, ажлын хувцасгүй байсан зэрэг шалтгаануудын улмаас үйлдвэрлэлийн осолд өртөж, амь насаа алдсан, хүнд бэртэл авч тахир дутуу болсон гэх мэт олон хэргүүд байна. Зарим хэрэг нь өдийг хүртэл шийдэгдээгүй хавтаст хэргүүд үүсгэчихсэн, шүүхийн давж заалдах шатандаа явж байгаа хэргүүд ч байгаа аж. Эдгээр хэргүүдийн талаарх мэдээллийг олонд зарлах боломжгүй учраас энд баримт дурдсангүй. Гэвч тухайн ажилчин буруутай эсвэл буруугүй байсан ч дараа нь хөдөлмөрийн чадвараа алдаж нөхөгдөшгүй хохирол учирч, бүхэл амьдралаа тахир дутуу өнгөрөөх гашуун зовлон амсдаг. Адаглахад тэд Үйлдвэрлэлийн Осол Мэргэжлээс Шалтгаалсан Өвчний даатгалд хэрхэн хамрагдахаа ч мэддэггүй.

Осолд орсон хүн

Осолд өртсөн байдал                                        Насны байдлаар

        Даатгалын хуулинд өмчийн бүх хэвшлийн аж ахуйн нэгж байгууллагад хөдөлмөрийн болон иргэний гэрээгээр ажиллагч та Нийгмийн даатгалын Тэтгэврийн, Тэтгэмжийн, ҮОМШӨ-ний, Ажилгүйдлийн, ЭМДаатгалуудад заавал даатгуулна гэсэн байдаг. Хэрвээ та Үйлдвэрлэлийн осол мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалд хамрагдвал тус сангаас хөдөлмөрийн чадвараа түр алдалтын тэтгэмж, Тахир дутуугийн тэтгэвэр, Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр, Хөдөлмөрийн чадварыг нөхөн сэргээхтэй холбогдсон төлбөр, Тэтгэвэрийн даатгалын шимтгэл, Рашаан сувилалд эмчлүүлсний зардал төлөгддөг байна. Гэтэл манай оронд аюул осолд өртөх магадлал өндөртэй ажил эрхэлдэг хүмүүсийн дийлэнх нь энэ даатгалын талаар ямарч мэдээлэлгүй байдаг. Ядаж л ямар үед осол эндэгдэлд өртвөл үйлдвэрлэлийн осол гэж үздэгийг тодорхой мэддэг хүн бараг байхгүй гэвэл хилсдэхгүй. Тэр тусмаа барилгын талбар дээр ажлаа хийгээд байж буй хүнээс ажилдаа ирэх, буцах замдаа осолд орвол гэр, ажлын байрны чиглэл, цаг хугацааг үндэс болгон үйлдвэрлэлийн осолд тооцдог заалт байдгийг мэдэх үү гэж асуутал мэл гайхаж байсан тохиолдол маш олон байгаа. Үүгээр ч зогсохгүй салбар байгууллагуудынхаа хооронд байнга явж ажил үүргээ гүйцэтгэдэг ажилтан ажлын цагаар явж байх үедээ осол эндэгдэлд өртвөл үйлдвэрлэлийн осолд тооцдогийг өмнө нь сонсож байгаагүй заалт байна гэж хариулж байсан тохиолдол бас л олон байсан. Энэ байдлаас харахад барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-үүд хууль дүрмээ гууль болтол нь мартагнаж, мөрдөж ажил хэрэг болгохын оронд эсрэгээр нь хүний амь нас, эрүүл мэндээр тоглож, засрашгүй мэт гаж тогтолцоог бий болгож байна. Энэ байдлыг өөрчлөхийн тулд ганцхан барилгын салбар гэлтгүй бусад албан байгууллага, аж ахуй нэгжүүд, хувь хүн, иргэд бид бүгд хууль дүрмээ чандлан сахих ёстой юм.
                       

                                                                                                                                                             Тэмдэглэсэн: Л.Энхтөр