“Шилжилт хөдөлгөөн ба орцон дахь гэр бүл” төслийн хүрээнд орцны гэр бүлийг хямд, чанартай байр сууцтай болгох ажлыг НХХЯ-наас явуулж байгаа аж. Цаашдаа зөвхөн нийслэлийн орцонд амьдардаг өрхөөр зогсохгүй хөдөө орон нутгийн бага орлоготой өрхийг дээрх төсөлд хамруулах, үндэсний хэмжээний төсөл хөтөлбөр болгон хэрэгжүүлэхээр ажлын хэсэг байгуулан судалгаа хийж байгаа юм байна. Энэ асуудлаар  Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн дэд сайд  Н.Номтойбаяртай цөөн хором ярилцлаа.  
    

-Төслийн талаар  яриагаа эхлэе. Төсөл ямар шатандаа яваа бол, гол зорилго нь? 

-Манай яамны бодлого ажилгүйдэл, ядуурлыг бууруулахад чиглэж ажиллаж байна. Ажилгүйдлийг бууруулах, ядуу өрхийн  амьжиргааг дээшлүүлэх хүрээнд хийгдэж байгаа томоохон ажил бол ажилгүй болон амьжиргааны түвшин доогуур иргэдийг ажлын байраар хангаж, орон сууцтай болгох төсөл юм. Төсөл судалгааны түвшинд явагдаж байна.  Эхний ээлжинд орцонд амьдардаг 30 өрхийг хямд орон сууцтай болгох ажил эхэлж байна. Барилгын ажил ирэх 8 дугаар сарын нэгэнд эхлэх юм.

-Орон сууцны үнийн хувьд, мөн урьдчилгаа төлбөрийн асуудал хүн бүрт хүнд байдаг. Тэр тусмаа  амьжиргааны түвшин доогуур өрхүүдийн хувьд бүр хүндрэлтэй шүү дээ?

-Энэ орон сууцны өртөг нь ойролцоогоор 7,5 сая орчим төгрөг болох юм. Ард иргэдийн дунд ялангуяа орон нутагт орон сууцтай болъё гэдэг хүсэлт их байна. 18-35 насны залуучуудыг хамарсан судалгааны дүнгээс харахад залуучуудын өмнө тулгамдаж байгаа асуудал орон сууцны асуудал. Дээр нь ажилгүйдлийг бууруулах арга замыг бодож үзсэн. Судалгаа хийгээд үзэхэд хүмүүсийн дунд ажил хийх сонирхол тийм ч их биш. Харин орон сууцтай болох хүсэл маш их байна. Тэгэхээр таны хүсэл үнэхээр орон сууцтай болох юм бол, та хөдөлмөр эрхлэх ёстой. Ийм зарчим дээр хоёр талаасаа тохирвол тодорхой хэмжээнд төрийн зүгээс дэмжлэг үзүүлье гэж байгаа. Энэ бодлого ”Орон сууцтай болгож, амьдралын баталгааг хангах” төрийн бодлого. Орон гэргүй орцонд амьдардаг, хоёулаа ажилгүй гэр бүл байна. Улаанбаатар болон Дархан-Уул, Орхон аймагт орцны жижүүрээр ажиллаж, амьдарч байгаа 1431 өрх байна. Орцны жижүүр хийгээд сардаа 45-50 мянган төгрөгийн цалин авдаг юм билээ.  Тэгэхээр тухайн өрхөд үнэхээр ажилтай, орон сууцтай болъё гэсэн хүсэл байвал бид ямар бололцоог хангаж болох вэ гэдгийг судалсан.  Жишээлбэл, 7 сая гэж үзвэл 3 саяын урьдчилгаагаа  тухайн өрх өөрсдөдөө оногдох хувьцааг өгье, гэвэл болно. Мөн гурван  жил орчим хугацаанд хөнгөлөлттэй нөхцлөөр эсвэл цалингийн зээлд  хамрагдах зэрэг ямар бололцоо байгааг судлаж байна. Хамгийн гол нь зээлээ төлөх эх үүсвэр нь тухайн хүний хөдөлмөр юм.

-Эрүүл мэндийн хувьд хөдөлмөр эрхлэх боломжгүй эсвэл тэтгэврийн хүмүүс хамрагдаж болох уу?

-Тэтгэвэр шат дараатай өсч байна. Өрхийн хоёр гишүүн хоёулаа тэтгэвэр авдаг бол тэтгэврийнхээ мөнгөнөөс хуримтлал үүсгэн тухайн орон сууцныхаа зээлийг төлөх боломж харагдаж байгаа юм.

-Тэгэхээр энэ төсөлд орон нутгийн иргэдийг хамруулах боломжийг судлаж байна гэсэн. Энэ талаар?

-Орон сууцыг төв гэхээсээ илүү орон нутагт хэрэгжүүлвэл өртөг зардлын хувьд хямд юм. Аймгийн төв дээр ч юм уу хороолол маягаар барих бололцоотой. 44м2 сууцанд хүн амьдрах бүрэн бололцоотой. 7 ам бүлтэй өрх амьдраад болж байна. Нөгөө талаасаа тухайн өрхийн санхүүд ачаалал багатайгаар тодорхой хэмжээнд хөдөлмөрлөөд хуримтлал үүсгээд үлдэгдлээ төлөх бололцоо байна. Мөн манай хөдөлмөрийн бирж дээр ажилгүй 54 мянган хүн бүртгэлтэй байгаа. Түүнээс 7500 орчим нь барилгын салбарт тодорхой хэмжээнд мэргэжил эзэмшсэн  хүмүүс байдаг. Ийм хүмүүсээ энэ орон сууцны төсөлд хамруулж болно. Хэрэв гүйцэтгэгч компаниудаар бариулна гэвэл өртөг өндөртэй. Харин хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хууль батлагдсантай холбоотойгоор хөдөлмөрийн бирж дээр ажилд оръё гэсэн бүртгэлтэй 10 хүн нийлээд нөхөрлөл хоршоо байгуулаад байр сууцаа барьж  болно. Өөр бусад сургалтыг төрөөс дааж, хоршоолол байгуулахад төрийн зүгээс тэдэнд дэмжлэг үзүүлэх боломж бий гэж харж байна. Хямд өртгөөр босгох 44м2 бүхий орон сууцыг тойроод бүхий л нийгмийн асуудлыг бид тодорхой хэмжээнд шийдэж болох юм. Тодруулбал, тухайн өрхийн амьдрах орчин сайжраад зогсохгүй гэр бүл тогтвортой байхад нөлөөлнө. Мөн хүүхдийн хүмүүжил, ажилгүйдэл, ядуурал, агаарын бохирдол гээд нийгмийн олон асуудлыг үүгээр шийдэж болох юм. Бид дээрх төслийг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлэхийн тулд урьдчилсан ажлын хэсгийг  саяхан байгууллаа, судалгааны төвшинд явж байна.   

-Төсөлд хамрагдаж байгаа 30 өрхийн орон сууцжуулах ажил Сонгинохайрхан дүүрэгт баригдаж эхлэх юм билээ. Барилгын ажлыг гүйцэтгэгч байгууллагын тухайд?  

 -Энэ тавдугаар сард байшингийн шав тавигдана. Барилгын ажил ирэх 08 дугаар сард эхэлнэ гэж би дээр хэлсэн.  Гүйцэтгэгч байгууллагаар Монгол Хабитат байгууллагууд ажиллаж байна. Энэ ажлын хүрээнд 2012-2013 онд Сонгинохайрхан дүүрэгт хямд өртөг бүхий орон сууцны загвар барьж эхлүүлэхээр тус дүүргийн Тамгын газартай хамтран ажиллаж, СХД-ийн 21-р хороонд суурьшлын бүсийн дэд бүтэц, нийгмийн бусад үйлчилгээг авах боломжийг бий болгохоор 10 га газар авсан. Энэ газарт орон сууц барих төслийн үйл ажиллагаанд дээрх 30 өрхийн гишүүн өөрийн биеэр хамрагдан орон сууцаа барих, мөн гадна талбайдаа ногоо тарих, өрх гэр бүлээрээ үйлдвэрлэл эрхэлж, өрхийн орлогоо нэмэгдүүлэх, амьжиргаагаа дээшлүүлэх зэрэг боломжийг бий болгохоор ажиллаж байна. 

-Таны дээр ярьснаар бол цаашдаа энэ ажлыг хөдөө орон нутагт түлхүү  хэрэгжүүлнэ гэж ойлгож болох уу?

-Би хувьдаа  орон нутагт түлхүү хэрэгжүүлэх боломжтой гэж харж байгаа. 100 мянган айлын орон сууцны 85 хувь нь нийслэлдээ баригдаж байгаа шүү дээ. Тэгэхээр энэ төсөл хөдөө орон нутагт хэрэгжих бүрэн боломжтой. Ялангуяа ногоон ажлын байртай уялдуулж, хашаандаа байшинтай, хүлэмжтэй болж түүгээрээ амьжиргаагаа дээшлүүлэх боломжтой юм.

  
-Хөдөө орон нутгаас нийслэл рүү шилжин ирэгсэд олон байдаг. Энэ тал дээр та ямар бодолтой байдаг бол?  

-Иргэд хөдөөнөөс хотод ирж суурьшиж  байгаа хэд хэдэн шалтгаан байна.  Нэгдүгээрт, ядууралд автсанаас төв газар бараадаж ажилтай болъё гэсэн хүслээр ирж байна. Хоёрдугаарт эдийн засгийн чадамжтай нь төв газар бараадаж байгаа юм. Тэгэхээр ядууралд автаад шилжин ирсэн эдгээр иргэдийг буцаад хөдөө рүү шилжүүлэхэд төрийн зүгээс хэрхэн яаж дэмжих вэ гэдэг чухал асуудал.

Ярилцсан: Х.Бямбазаяа