Нийслэл хотын гурван баян юу вэ?  Уртаас урт  түгжирч зогсох машинаар нэг баян. Уутанд биш, задгай хөглөрөх хогоор нэг баян. Уулзалтаас минь хоцруулж дөнгөх хаяггүй барилгаар нэг баян. Эхний хоёр баянг хүн бүхэн хүлээн зөвшөөрнө гэдгийг би таамаглаж байна. Гурав дахь тодорхойлолтыг нь харин яагаад гэж асууж магадгүй. Гэхдээ л би таныг  олон нэршилгүй барилга дунд эргэлзэж тээнэгэлзэж, будилж төөрч,  аргаа барахдаа алив та минь, туслаарай гэж таних, танихгүй хүнээс олонтаа асуусныг чинь хараагүй ч гэсэн таамаглаж байна. Ийм л учраас манай нийслэл нуугдаж тоглоход бүрэн тохиромжтой болчихоод байгаа юм. Манайхан дүрэм журам мөрдөхдөө их тааруу. Уг нь тэрний, энэний нэрэмжит гудамж гээд албан ёсны нэршилтүүд байдаг. Гэтэл монголчууд их дураараар. Өөрийнхөөрөө л нэрлэнэ.

      Амарсанаагийн гудамж хаана байдаг вэ гэж асуувал бараг хэн нь ч мэдэхгүй. Тэгээд өөрсдийнхөө  нэршилтээр цагаан байшингийн ард ногоон байшин байгаа, ногооны зүүн талд  алаг  байшин бий, дахиад жаахан яваад бас нэг цагаан байшин таарна гээд ярьж өгнө дөө. Ингээд л уулзах цагаасаа хоцорч, зорилгогүйгээр нуугдаж тоглосоор хамаг цагаа барна. Хот төлөвлөлтийн асуудлыг нийслэлийн удирдлагууд гээж орхисон нь энэ. Мөн тэрний энэний гэсэн гудамж талбайгаа  албан ёсны нэршилтээр нь  олон нийтэд сурталчилан таниулж, байшин барилгуудаа дугаарлаж, эмх цэгцэнд оруулахгүй бол алийн болгон дөрвөн зүгтээ найдаж,  ийм тийм өнгөөр нь баримжаалах билээ. Энэ асуудал өөрөө мөн л нөгөө хотын соёл юм.

      Худалч хүнд өглөө босоод ирэхэд л нэг барилга шинээр баригдаж, машин тавих, алхах гишгэх газаргүй болоод байгаа. Одоо сүүлдээ тоглоомын талбай, цэцэрлэгт хүрээлэн рүүгээ орж  бүтээн байгуулалтын ажил  эхлүүлж, хэл  аманд өртөж байгааг надаар хэлүүлэлтгүй бүгд мэднэ.  Сүүлийн жилүүдэд барилгын салбар эрчимтэй хөгжиж, олон арван загварлаг барилга нийслэл хотод сүндэрлэж байгаа нь сайн хэрэг.  Харин ч барилгын салбар нийгмийн хүндийг үүрэлцэж, олон мянган иргэнийг ажлын байраар хангаж байгаа.  Гэвч энэ их түгжрээ, энэ их бухимдлыг яах вэ үүнээс гарах арга замыг  төр засгийн болон нийслэлийн удирдлагууд хайж олох цаг  болсон мэт. Уг нь ч Зайсан, Ургах наран, Нүхтийн ам, Яармаг, Өлзийт хороолол  гээд хотоос зайдуу, цэвэр агаарт байшин барилга ихээр баригдаж, хотыг гадгаш тэлэх санаа  байгаа нь олзуурхмаар. Энэ л бодлогын хүрээнд хот төлөвлөлтөө шинэчилж, бүтээн байгуулалтаа хийвэл  шахцалдсан хотоо сийрүүлэх боломжтой санагдана. Томоохонд тооцогдох нэгэн барилгын компаний захирал хэлэхдээ “Төрөөс зохицуулалт хийгээд, хотоос зайдуу дэд бүтцийг нь шийдээд,  газар олгож эхэлбэл бид гайхалтай барилгууд босгоход бэлэн байна” гэж ярьсан байна лээ. Барилга хаана баригдана, хүн тэнд байх учраас бодох л асуудал.  Гэвч өнөөдрийн нийслэл  эзэгтэй нь байхгүй айл шиг, агсам эрийн араншингийн илрэл шиг ундуй сундуй замбараагүй болж.
 
     Өнөөдөр ийслэлд маань уужуу тайван амьсгалаад, алжаалаа тайлаад алхчихмаар газар үнэхээр алга. Сүхбаатарын талбай дээр очихоор дугуй, ролькоор наадсан хүүхдүүд дайрчих шахна. Энэ талбай бараг л тоглоомын талбай болчихсон. Аргагүй шүү ээ. Тоглох талбай дээр нь байшин барьчихсан.

      Саяхан би хөдөө явахдаа тэнгэрийн хаяа харагддаг  тийм уужим нутагтайгаа бахархаад ирлээ. Чи наашаа, би цаашаа гэж түгжээ дунд шахцалдсаар  байгаад өргөн уудам нутагтайгаа мартах шахаж. Нийслэл хотыг нүүлгэх тухай хэзээ билээ яриад байсан санагдана. Үүнйиг идэвхитэй санаачлагчдын нэг нь өнөөгийн ерөнхйилөгч Ц. Элбэгдорж байсан.

      За даа бараг нүүсэн нь дээр болов уу. Буудлаа сэлсэн айлын бүх юм нь шинэчлэгддэг шиг, эхнээс нь төлөвлөвөл бухимдалгүй амьдарч болох байх. Тэгэхгүй бол нийслэлийн ирээдүй  үнэхээр бүрхэг санагдаж байна. Утаа униар,  замбараагүй зохион байгуулалт, хог шороо, зам гүүр гээд аль аль талаасаа хүндрэлтэй болж, хойд хормойгоороо урд хормойгоо нөхөж, ноднин хийсэн зүйлээ энэ жил эргэж буулгах гээд л ямар ч төлөвлөгөөгүй зүйл их байгаа. Саяхан л урт цагааны гудамжийг 150 сая төгрөгөөр тохижуулсан бол одоо эргүүлэн нурааж 700 саяар авто зам тавихаар шийдвэр гарсан. Тэгж байж замын ачааллаа багасгана гэнэ. Үүнээс өөр зам тавихаар газар олдоогүй юм байх. Өргөн уудам нутагтайгаа санах цаг ирсэн гэлтэй.