“Ногоон” байшин гэж юу вэ? Та энэ тухай сонссон уу? Энэ нь ямар утга учир агуулдаг вэ? Ногоон байшин гэдэг нь архитектурын салбарт сүүлийн үед бий болж буй чиг хандлага бөгөөд хүрээлэн буй орчинд ямар ч хоргүй, цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээ бага, экологид ээлтэй барилга байгууламж юм. Ногоон барилга нийгэмд ашиг тустай төдийгүй яваандаа барилга байгууламжид тавих гол шалгуур үзүүлэлт, стандарт болох аж. Ийм учраас экологид ээлтэй ногоон барилгуудыг шалгаруулж дэмждэг байгууллагууд хүртэл бий болжээ. “HowStuffWorks” нь барилга барих арга барилд олон жил ноёрхсон стандартыг халж ногоон технологиор бүтээсэн барилга байгууламж барих санал санаачлагыг дэмждэг байгууллага юм. Түүнчлэн Америкийн архитекторчдын хүрээлэн жил бүр ногоон технологиор бүтсэн шилдэг 10 ногоон төслийг тодруулдаг бол Америкийн ногоон барилгын зөвлөл, Эрчим хүч, экологийн тэргүүн төсөл зэрэг зорилго нэгтэй байгууллагууд бий.
 

“Songjiang” зочид буудал-усан диваажин
 “Atkins Design”-ий мэргэжилтнүүдийн бүтээсэн энэ зочид буудал маш том аква хүрээлэнтэй юм. Барилгын дээвэр дээр ногоон цэцэрлэгт хүрээлэн ургаж байхаар бүтээжээ. Зочид буудлын тодорхой хэсэг нь буюу зочдын өрөө, зоогийн газар усан дор байрлах юм байна. Мэдээж, “усан” зочид буудал зочдын ая тухыг дээд зэргээр хангасан амралтын аква хүрээлэнтэй. Уг зочид буудлыг өнгөрсөн оны тавдугаар сар гэхэд барьж дуусахаар төлөвлөсөн ч хэрэгжүүлж хараахан амжаагүй нь дэлхий нийтийг хамарсан хямралын нөлөө бололтой. 

Орчин үежсэн “Dragonfly” ферм
“Dragonfly” хэмээх ногоон фермийг Нью-Йоркийн Рузвельтийн аралд барих төлөвлөгөөтэй байна. Зохион бүтээгчдийнх нь үзэж буйгаар эл ферм нью-йоркчуудыг шинэ агаад амтлаг жимс жимсгэнэ, хүнсний ногоогоор хангах зорилготой аж. Төсөлд тусгаснаар ферм 132 давхар. Давхар бүр хүнсний ногоо, жимсний тодорхой төрлийг амсахад зориулагдсан. Ийм аварга байшинг хангах эрчим хүчний эх үүсвэр нь нарны болон салхин эрчим хүч.

Далай дээрх “Venus” төсөл
Дэлхийн дулаарал, агаар мандал, ус, хөрсний бохирдол ихтэй нөхцөлд хүн төрөлхтөнд аж төрөхөд нь туслахын тулд эрдэмтэд, архитекторчид, загван зохион бүтээгчид тэднийг автоматаар нүүлгэн суурьшуулах янз бүрийн төсөл боловсруулж байна. Эдгээр төслийн нэг нь хүн амын дийлэнхийг далай тэнгисийн усан дор биш дээр нь амьдруулах “Venus” төсөл юм. Зохион бүтээгчдийнх нь хэлж буйгаар эл агуу том хөвдөг хот далай тэнгисийн нөөцийг ашиглан усанд хөвөх агаад байгальтайгаа зохицон амьдрахад тохиромжтой гэнэ. Ийм хотыг эрчим хүчээр хангах эх үүсвэр нь нар, салхи, далайн давалгааны эрчим хүч аж.

Эргэдэг байшин
Италийн архитектор Дэвид Фишер 80 давхар бүхий тэнгэр баганадсан динамик барилга зохион бүтээлээ. Давхар бүр нь оршин суугчиддаа нар мандах, жаргахыг өрөөнөөсөө харахад тохиромжтой байдлаар зураг төсөл нь хийгджээ. Зөвхөн яаж? Хүний дуу хоолойн командаар бүх давхар эргэлдэж эхлэх агаад давхар бүр бүтэн тойроход гурван цаг шаардлагатай. Энэхүү аварга байшин эрчим хүчээр хангах 79 салхин хөдөлгүүрээс гадна эргэлдэх эрч хүч өгдөг нарны зай хураагууртай юм байна. Энэ оны сүүлээр уг байшин баригдаж дуусаад эхний оршин суугчдаа хүлээн авна.

Тэнгэр баганадсан цэцэрлэгт хүрээлэн
Эдүгээ хот суурин газруудад ногоон байгууламжууд улам бүр хумигдсаар байна. Байшин барилга, үйлдвэрийн газрууд нэмэгдэх тусам цэцэрлэгт хүрээлэн, зүлэгт ногоон талбай, ой мод хорогдсоор. Ихэнх том хотын оршин суугчид тоос шорооноос бага ч атугай холдохын тулд гэртээ бүгэхээс аргагүйд хүрдэг. Харин архитектор Жоанна Борек-Клементийн санал болгосон чиг хандлага үзээд алдахад тийм ч муугүй төсөл. Тэрбээр ямар ч бохирдол нэвтрэхгүй агуу том цэцэрлэгт хүрээлэнгийн бүс бүхий тэнгэр баганадсан дээвэр бүтээхийг санал болгож байна. Sky-Terra тэнгэр баганадсан цэцэрлэгт хүрээлэн нь дээрээ том саравчтай ч цэвэр агаар, ногоон хүлэмжээр бүрэн хангагдах учраас байгалийн үзэсгэлэнт газраас дутах зүйлгүй.

Дэлхийн худалдааны төв
2001 оны есдүгээр сарын 11-нд тэнгэр баганадсан ихэр барилгад ямар хувь заяа тохиосныг та бүхэн сайн мэдэж байгаа биз ээ. Санхүүчид ихэр барилгын суурин дээр нэг ч биш, бүр хоёр ч биш харин Дэлхийн худалдааны байгууллагын шинэ цогцолбор барилга барихаар төлөвлөж байна. Цогцолбор толгой эргэм өндөр таван барилга бүхий музей, тээвэрлэлтийн хонгил, амралтын цогцолбор, соёл урлагийн төвөөс бүрдэнэ. Дэлхийн худалдааны төвийн шинэ байшин ирэх оны есдүгээр сарын 11-нд хэдэн мянган хүний амийг авч одон дэлхий дахиныг цочроосон аймшигт халдлагын 10 жилийн ойгоор нээлтээ хийх төлөвтэй байна. Хямралын улмаас уг цогцолборын хоёр, гурав, тав дахь барилгыг амжихгүй байх магадлалтай ч нэг, дөрөв дэх байшинг сүндэрлүүлэх бололтой.

“My Dream, Our Vision”
Энэхүү концепцийг Сингапурын архитектор зохион бүтээжээ. Сэтгэл татахуйц эл барилга нэр шигээ ая тухыг дээд зэргээр хангасан. Орчин үеийн ногоон технологит экологийн ээлтэй шилдэг байшингуудын нэг.
        
Экологид ээлтэй барилгууд
Америкийн архитектурын хүрээлэн энэ онд экологид ээлтэй хамгийн “ногоон” барилга байгууламж шалгаруулах уралдааны дүнгээ гаргалаа. Тус хүрээлэнгийн хүрээлэн буй орчны хороо “хамгийн ногоон 10 төсөл”-ийг энэ онд 14 дэх удаагаа шалгаруулж байгаа юм. Тус байгууллага “Ногоон” систем, технологи, архитектурын шийдлийг бий болгож ирээдүйн хэрэглэгчдийн ая тухтай байдлыг ханган байгальд учруулах хор хөнөөлийг нэгэн зэрэг багасгаж чадсан зураг төслийг шалгаруулдаг уламжлалтай. Энэ жил Америкийн найман төсөл уралдааны ялагчаар тодорсон бол хоёр нь хилийн чанадынх аж. Тухайлбал, Сан-Франциско хотын нэгэн үйлдвэрийн барилга өнөөгийн гаднах өнгө төрхөө хадгалсан ч гэрэл нэвт гэрэлтэх архитектурын шийдлийг оруулснаараа уралдаанд тэргүүлсэн байна. Экологид ээлтэй удаахь барилга байгууламжаар Калифорни дахь Уонтсовилль хотхоны усны нөөцийн төв, АНУ-ын баруун эрэг дагуух усны музей, Йелийн их сургуулийн эрчим хүч хэмнэсэн байшин, Виржини дэх хүүхдүүдийн эко хөгжлийг дэмждэг бага сургууль оржээ. Үүнээс гадна уралдааны шүүгчид Калифорнийн Атертоны шинжлэх ухаан ба оюутны амьдралын төвийнхний төслийг “ногоон” барилгын утга учрыг сайн илэрхийлсэн хэмээн үзжээ. Оюутнууд эрчим хүч хэмнэсэн “амьсгалдаг” байшин бүтээсэн аж. Хилийн чанадаас шалгасан хоёр “ногоон” барилга нь Саудын Арабын хаан Абдуллын технологи, шинжлэх ухааны их сургууль, Канадын Манитоб дахь албан тасалгааны цогцолбор барилгын төсөл гэнэ.
Америкийн архитектурын хүрээлэн 1857 онд байгуулагдсанаас цагаасаа хойш 300 салбар нэгжтэй болсон бөгөөд төв нь Вашингтонд байрладаг.

Уур амьсгалын өөрчлөлтөөс дайжигчид хаана хоргодох вэ?
ХХ зуунд дэлхийн далайн түвшний нийт хэмжээ 10 см-ээр нэмэгдсэн бол энэ зуунд 50 см-ээр өсөх урьдач дүгнэлт гарчээ. Францын архитектор Венсан Каллебо экологид халгүй Lilypad хотхон байгуулах зураг төсөл боловсруулжээ. Сараана цэцгэн аварга хот дулаарлын улмаас орох байх газраа олж ядан яваа 50 мянган хүнийг ая тухтай нөхцөлөөр хангах боломжтой аж. Уур амьсгалын хувьслын олон улсын багийнхны тооцоогоор гамшгийн бүсэд амьдрах хүмүүсийн тоо 25 саяд хүрч магадгүй гэнэ. Тиймээс Каллебо дэлхийн хүн амын тодорхой хэсгийг ирээдүйд амьдрах байраар хангах төсөл боловсруулсан нь энэ. Lilypad-ын гадна тал нь усны сараана цэцгийн хөвж буй навч лугаа хэлбэртэй. Дотор тал нь дээр дурдсанчлан “ногоон” шийдэлтэй. “Хос арьс” нь маш бат бөх полиэфирийн ширхгээр бүтсэн, диоксидын титаны давхаргаар бүрхэгдсэн аж. Түүнчлэн нарны болон салхины эрчим хүчээр цэнэглэгдэнэ. Каллебогийн үзэж буйгаар эл аварга хот 2058 онд манай гаригт нэн тэргүүнд шаардлагатай орон байр болох гэнэ.

Хөвдөг сүм
Дубайд хүний гараар бүтээгдсэн Пальма Жебель Али аралд тун удахгүй хөвдөг сүм байгуулахаар зэхэж байгаа нь лалын уламжлалт архитектурын шийдлийг орчин үеийнхтэй хослуулсан анхны бүтээл болох юм. Голландын уран барилгач Коен Олтуисын зохион бүтээсэн зураг төслийг “Nakheel” компани ажил хэрэг болгохоор ажиллаж байна. Хөвдөг сүм нь уламжлалт хэв маяг бүхий цонхтой байх агаад дээвэр нь нарны гэрлийг шууд тусгах тунгалаг хуванцраар бүтээгдэх аж. Мөн сүмд хөвөгч хавтангуудыг суурилуулах тул усанд ядах юмгүй хөвөх юм байна.

Сиднейн цамхаг шинэ “хувцас”-тай болно
Визуаль архитектурын лаборатори энгийн бөгөөд зардал багатай, байгаль орчинд ээлтэй арга боловсруулжээ. Сидней дэх Бродвей барилгыг шинэчлэхийн тулд зохион бүтээгчид түүнийг шинэ “арьс”-аар орлуулахыг санал болгосон аж. 1960-аад оны хуучирч муудсан уг барилгыг шинэ дүр төрхтэй болгохын тулд сэргээн босгох шинэ арга нь энэ хэмээн Австралийн архитектор Крис Боссе өгүүлжээ. Тэрбээр хуучирсан атлаа түүхэн үнэ цэнэтэй дэлхийн ямар ч барилгыг ийм аргаар шинэчлэх боломжтой гэж үзэж байна. Байшингийн гадуур бүрсэн “арьс” нь эрчим хүч үйлдвэрлэхээс гадна борооны усыг хуримтлуулах, өдрийн гэрлийг ашиглаж чаддаг байна. Мөн байгалийн салхи тус байшингийн агаар сэлгэх үүргийг бүрэн гүйцэтгэдэг аж. Байшинг маш бат бөх гурван хэмжээст тунгалаг бөс даавуугаар бүрсэн байна. Яваандаа эл бүрхүүлийг шөнийн цагаар мэдээлэл дамжуулах болон гэрэлтүүлэх зорилгоор ашиглах гэнэ.