Та сүүлийн үед "Ногоон барилга – Хөгжлийн гарц" гэсэн уриаг олон нийтэд хүргэхийг хичээх боллоо. "Ногоон барилга" гэж юу болох хийгээд түүний ач холбогдлын талаар уншигчдад сонирхуулахгүй юу?
    Өнөөдөр дэлхий даяараа хүлэмжийн хий, озоны давхаргын цоорол, агаарын дулаарлын эсрэг тэмцэж байна. Ногоон барилгын гол зарчим бол барилгыг барьж босгоход ашигласан бүхий л материал, ойр орчин болон хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд аль болох хор нөлөөгүй, барьсан барилга нь эрчим хүч, усыг хэмнэдэг байх явдал юм. Иймд дэлхийн олон оронд Ногоон барилгын концепцийг эрчим­­тэйгээр хэрэг­жүүлж байна. Ногоон барилга нь эдийн засгийн хувьд төсөвт өртөг, ашиглалтын зардлыг хэмнэж, үр ашгийг нэмэгдүүлж, амьдарч, ажиллаж буй хүмүүсийн эрүүл мэнд, тав тухыг хангах, амьдралын чанарыг сайжруулах ач холбогдолтой. Мөн агаар болон хөрсний бохирдол, хог хаягдлыг бууруулж, усыг хэмнэж, байгалийн баялаг, нөөцийг ариг гамтай зарцуулах боломжтой болно. Ингэснээр барилгын компаниудын нийгмийн хариуцлага ч өндөрсөх юм.
     Экологийн баримжаатай ногоон барилгыг олшруулснаар бид хойч үеийнхнийхээ өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлж байна гэсэн үг юм.
     Хуучин барилгыг эрчим хүчний хэмнэлттэй болгох тухай саналыг та дэвшүүлж байсан. Энэ талаар...?
     Одоогийн байдлаар шинээр баригдах орон сууцнуудыг дулаанаар хангах эх үүсвэр байхгүй байгаа. Үүнийг шийдэхийн тулд 5-р цахилгаан станц барихаар төлөвлөж байгаа ч хэдэн жил ч хүлээгдэж магадгүй. Иймд Улаанбаатар хотод нийтдээ хуучны угсармал 514 орон сууцанд 47000 орчим айл амьдарч байна. Эдгээр барилгын нөхцөл байдал улам муудаж, орчин үеийн дулаан техникийн шаардлагыг хангахгүй байгаа. Эдгээр угсармал хуучны орон сууцнуудыг дулаалж, сайжруулалт хийснээр эрчим хүчийг 40-50 хувь хэмнэж, оршин суугчдын тав тухтай амьдрах нөхцлийг сайжруулаад зогсохгүй барилгын ашиглалтын хугацааг 30-40 жилээр уртасгах болно гэдгийг судалгаагаар тогтоосон. Хэмнэсэн дулаанаараа гэр хорооллуудыг орон сууцжуулах, дулаанаар хангах эх үүсвэртэй болох боломжтой. Мөн орон сууцнуудад усны тоолуур, хэмнэлттэй крант, бочки ашигласнаар усны хэрэглээг 2 дахин багасгаж болно.
    Улаанбаатар хотын орон сууцны 1 айл өдөрт дунджаар 250 л ус хэрэглэж байгаа нь хөгжингүй орны хэрэглэгчдээс 2 дахин их ус хэрэглэж байна. Хойч үеийнхнийхээ хэрэгцээгээ хангах боломжийг нь хязгаарлахгүй байх нөхцлөөр өнөө үеийнхний хэрэгцээг хангах нь чухал.
Гэр хорооллыг орон сууцжуулах ямар боломж байгаа вэ?
     Иргэдээ орон сууцжуулахын тулд газрыг нь байраар солих, газар дээр нь орон сууц, хаус барихад нь дэд бүтцээр хангах зэрэг олон хувилбараас тухайн газар бүрт тохирсон хувилбарыг сонгон хэрэгжүүлж болно. Жишээ нь, Баянзүрх дүүргийн 12-р хороонд бохир, цэвэр усны шугамыг гудамжнуудад тавьсан боловч айлуудын 80 хувь нь төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдоогүй. Учир нь, тухайн айлууд хашааныхаа үүднээс гэр, байшин руугаа холбох өртөг, ашиглалтын зардлыг гаргаж чадахгүй байгаа юм. Тэгэхээр гэр хорооллын иргэдийг ажилтай, орлоготой болгож байж хаусжуулах, орон сууцжуулах төсөл бүрэн утгаараа хэрэгжих нийгэм эдийн засгийн хөрс суурь бүрэлдэх боломжтой юм.
Орон сууцны үнийг бууруулах боломжтой юу? Үнийн өсөлтөнд хэн буруутай вэ?
     Боломж бий. Төрөөс газар, дэд бүтэц, хөрөнгийн асуудлыг шийдэж, дэвшилтэт технологи бүхий барилгын компаниудаар орон сууц бариулснаар хямд үнэтэй сууцаар иргэдээ хангаж байсан гадаад орнуудын туршлага байдаг. Бид үүнийг хэрэгжүүлж чадвал иргэдээ хямд үнэтэй орон сууцаар хангах бүрэн боломжтой. Төр өөрийн хөрөнгөөр барьж байгаа орон сууцанд эсвэл хөтөлбөрт хамрагдсан компаниудад тодорхой санхүүгийн дэмжлэг, хөнгөлөлт, урамшуулал өгч байгаа бол тодорхой үнэ тогтоож болно. Одоогийн энэ нөхцөл байдалд орон сууцны үнэ ханшийг төрөөс хатуу тогтоох боломжгүй. Барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа бизнес эрхлэгчид, хөрөнгө оруулагчдын барьж байгаа орон сууц нь зах зээлийнхээ жамаараа үнэ тогтоогдож, тэд эрсдэлээ өөрсдөө хариуцдаг.
      Монголын барилгын материалын 70% нь импортоор орж ирдэг байдал ч үнэд нөлөөлдөг. Өнөөдрийн монголын барилгын салбар жилдээ 10-12 мянган орон сууц барих хүчин чадалтай. Үүнийг нэмэгдүүлэхийн тулд төмөр зам, хил, гаалийн боомтын хүчин чадлыг нэмэх, мэргэжилтэй боловсон хүчнийг бэлтгэх, хөгжингүй орнуудын барилгын норм стандартыг нэвтрүүлэх зэрэг үйл ажиллагаа явуулах нь зүйтэй.
     Орон сууцны үнийн өсөлтөнд барилгын компаниудыг буруутай мэтээр төрийн байгууллагууд олон нийтэд зарладаг. Иргэд төрөөс үнэ тогтоогоод байхад өндөр үнээр зарж байжиж, шулж байна гэж иргэд ойлгодог. Гэвч энэ бол эндүүрэл. Төрийн инфляцийг хөөрөгдсөнөөс барилгын өртөг зардал өсч, дээр эрх баригчдын хүнд суртал, үнэтэй газраас болж үнэ өссөн. Иймд төрийн бодлогогүй үйл ажиллагаанаас орон сууцны үнэ нэмэгдсэн.
      Улаанбаатар хотын гэр хорооллын айлуудын тоо жилээс жилд өсөж байна. Энэ талаарх таны бодол?
     Миний бага нас Гандангийн гэр хороололд өнгөрсөн болоод ч тэр үү "гэр хороолол" дотно санагддаг. Гэвч гэр хорооллын аж амьдралын байдал байгаль орчин, эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй байсаар байна. Улаанбаатар хотын хөрсний бохирдол 80%, агаарын бохирдол бусад орнуудынхаас 10 дахин их байдаг. Үүнээс гарах арга зам нь дагуул хот, хот дагасан бүсүүдэд дэд бүтцийг бий болгох юм. Ингэснээр төвлөрлийг сааруулах боломжтой.
      Таныг барилгын мэргэжлийн хяналтын олон нийтийн зөвлөлийг байгуулж байгаа талаар мэдэх билээ. Үүнийг тодруулна уу?
     Стандарт, чанарын шаардлага хангасан барилга гэдэг хамгийн чухал. Үүний цаана иргэний амь нас, эд хөрөнгө, амар тайван амьдралын баталгаа бий. Бид үүнийг баталгаажуулж, иргэдийн өөрсдийх нь хяналтанд өгөхийн тулд мэргэжлийн байгууллага, хүмүүс, олон нийтийн төлөөллийг багтаасан, олон нийт-хэрэглэгчийн зөвлөлийг байгуулж байгаа юм. Уул нь, ашиглалтанд орж буй барилга байгууламжийг төр зохих бүтцийнхээ дагуу хянаж шалгаад, стандартад нийцсэн бол хүлээн авдаг ч төр энэ үүргээ хангалттай биелүүлж чадахгүй байна. Шинэ орон сууцанд орж буй иргэдэд хүндрэлтэй олон асуудал тулгардаг. Жишээ нь, талбайн хэмжээ нь гэрээнд заасандаа хүрдэггүй, орчны тохижилт, гаражийн асуудал гэх мэт бэрхшээлийг орон сууц худалдан авахаар мөнгөө нэгэнт төлчихсөн хэрэглэгч давах хэрэгтэй болдог ч асуудал хэрэглэгчийн эрх ашгийн талд шийдэгдэхгүй мухардах явдал байсаар байна.  Эдгээр асуудлыг иргэд, олон нийтийн хяналтад байлгаж, эргээд олон нийтэд мэдээлдэг, хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалдаг, чанар стандартад нийцээгүй, бизнесийн зарчмаа баримтладаггүй барилгын компаниудтай хариуцлага тооцдог болох шаардлагатай.
Таны ажил хөдөлмөрдөө эрхэмлэж явдаг гол зарчим юу вэ?
     Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ гэдэг. Хүн ер нь аливаад шударга, хөдөлмөрч байдлаар хандаж чадвал олон зүйлийг хийж бүтээх болно.
 
 
                                                                                                                       Ярилцсан: Э.Насанжаргал