Нийслэлд хэдэн жил өнгөрсөн ч орон сууцжуулах, амины сууц бүхий хорооллын төлөвлөлт нэхэгдсээр байх нь.

Төвдөө хэдэн сайхан шилэн байр, өндөр цамхаг сүндэрлэвч арав хүрэхгүй минутын газар алхахад нэлийсэн их гэр хороолол дунд зогсож байх хослосон орчинтой хотод бид амьдарч байна. Агаар, хөрс, хуурайшил, ногоон байгууламж гээд ярихад ч бэрх олон асуудал бий. Гэтэл бидэнтэй ижил уур амьсгалтай, төсөөтэй газарзүйн байрлалтай улс орнууд энэ асуудлаа хэрхэн шийдсэнийг бид хүссэн үедээ олоод харчихдаг цаг үед амьдарч байна. Чухамхүү ийм дутуу унтраасан тамхины ишээр дүүрэн үнсний сав шиг нийслэлд байхгүй юмсан гэдгийг бүгд хүсч байхад, яагаад байдал өөрчлөгдөхгүй байна  вэ гэдэгт л асуудал байна.

Орон сууцжуулах ажлыг барилгын компаниуд нөр хөдөлмөр, бүтээн байгуулалт гэх нүсэр үгэн дороо нуусаар удаж. Барилгын хэчнээн ч манлай компани Монголд байдаг юм бүү мэд. Гэтэл нийслэлийн Засаг даргын болон бусад хүмүүсийн ер нь хотынхны хүсээд байгаа зүйл аль өнгөрсөн зуунд Америкийн еврей нөхөр хэрхэн хийснийг жишээлье.

Бизнесмэн Уильям Левиттийн ажил амьдралын эхлэл АНУ-д 1927 онд эдийн засгийн өсөлт ид сэргэж байсан үетэй давхцдаг. Энэ нь 1920-оод оны үед дундаж амьдралтай америкчуудын ихэнх нь хувийн байшин бариулчих бэл бэнчинтэй болсон үе аж. Улмаар Рузвельтын засаг захиргаа 1930-аад онд орон сууцны зах зээлд улсын баталгаа гаргаж өгснөөр зээл хямдарч ажилтай орлоготой хэн бүхэн үндсэн хөрөнгө, байшин савтай болох их эрэлтийг бий болгожээ. Харин энэ эрэлтийг Уильям Левитт өөртөө авч, 1947 оноос барилгын ажлыг өргөн хүрээнд эхлүүлжээ. Цаг агаарын орчин, уур амьсгалаас шалтгаалан орон сууц барихад харьцангуй хурдан байсан гэж үзэж болно. Учир нь тухайн үед 40 минутын хугацаанд нэг байшин барьчихдаг  байж. Ингээд 15 жилийн дотор хотын захын хот буюу хаяа хотуудад амьдрагсдын тоо 85 сая хүнээр нэмэгдсэн байна.

Хотын захын хорооллыг төлөвлөн, шинэ зохион байгуулалтад оруулах ойлголт аль эртнээс л зөв зүйтэй алхам болох нь нотлогдсон тухай баримт бий. Тодруулбал, манай эринээс өмнөх 539 оны үеийн шавар пайз дээр Персийн хаан чимээ шуугиан шороо тоосгүй хувийн эдлэн газарт амьдрах хэчнээн тааламжтайг бичиглэсэн нь бий гэнэ лээ.

Харин манай нийслэлийн хувьд  уур амьсгал ширүүн улсын нийслэл дээр нь дуу чимээний бохирдолтой хот. Тэгэхээр хараахан америкчууд шиг хайрцагны модоор байшин бариад суугаад байж болохгүй л байх. Ядаж л өвөлдөө дулаан алдах нь ойлгомжтой. Энэ талд шийдлүүд байгаа ч тэр бүрчлэн хувийн сууц руу хошуурах иргэд олдохгүй байгаа нь иргэдийн амьжиргаатай холбоотой. Өнөөдөр төв талбайд буй хувийн сууцуудын үзэсгэлэнг сонирхож захиалга өгөх иргэдийн дийлэнх нь зуслангийн сууц болгох сонирхолтой байна гэсэн. Харин  зориглож шийдэхгүй л бол хэдэн арван жилээр ч нэлийсээр байх энэ гэр хорооллыг хэрхэх вэ?

Нийслэлийн сонгуульд ялах Э.Бат-Үүл баатрын гол хөзөр дээрх асуултын хариулт байв. Харамсалтай нь одоогоор энэ ажил тийм ч хялбар биш гэдэг нь харагдаад байгаа. Энэ тал дээр инженерүүд ч итгэлгүй толгой дохиж байна билээ. Ажил ба улс төрийн ажлын ялгааг хэрхэн харуулах нь Э.Бат-Үүлийн хэрэг ч багагүй хугацаанд төлөвлөж, хөрөнгө төсөв татаж хийх ажлын эхлэл, өрнөл, төгсгөлийн аль аль нь одоогоор таавар төдий.

Уг нь орон сууцны өрөнд уначихвал хөдөлмөрлөнө гээчийг утгаар нь үзүүлэх зах зээл байгаад байдаг. Харин нийгмийн аливаа асуудалд улс төрийн амлалт, хийсэн болчихьё гэх сэтгэлээр ханддаг зан манай томчуудад бий тул санаачилга бүр нь сая хэрэгжээд дуусдаг 100 мянган айлын орон сууцны төсөл шиг байна.

Засгийн газрын бондын хөрөнгөөс энэ салбарт багагүй хөрөнгө хаях нь нэгэнт тодорхой болсон. Харин хорооллуудыг хэрхэн төлөвлөх, аль аль хэсэг нь эхний ээлжинд дуусч, жишиг хороолол болох, иргэд юуг бэлдэх хэрэгтэй гэх мэт олон асуулт ундарч байгаа нь нийслэлийн шинэ удирдлага тодорхой төлөвлөгөөгүй сууж байна уу гэсэн хардлагыг төрүүлэх. Нийслэлийн агентлагууд тэр дундаа барилга, хот төлөвлөлт, газрын асуудал хариуцсан агентлагууд шинэ удирдлагын үүрэг даалгавраар хэрхэн ажиллаж байгаа нь ч сонирхол татсаар.

Тодорхойгүй байдал уу, гэнэтийн бэлэг хүлээж байна уу бүү мэд. Юутай ч хаврыг хүлээхээс. Ямар ч байсан барилгын салбарт асуулт болон үлдэж буй олон асуудал бий. Өнгөрсөн намар гэхэд хэдэн барилгын ажлыг зогсоох сургаар салбараараа шоконд орсон. Барилгынхан бараг л ажиллахгүй дээрээ ч тулж байгаа тухай мэдээлэл гарч байлаа. Тэдэнтэй нийслэлийн удирдлагууд хэрхэн ойлголцож, ажиллах нь сонин байна.

Т.Бэх /time.mn/