Улаанбаатар хотынхон хүйтний улиралтай зэрэгцэн утаандаа утагдаж эхэлдэг. Тэгвэл утаанаас салах бас нэгэн боломж байгааг дуулгая. Байгаль өөрөө асар их баялаг нөөцтэй. Харин бид түүнийг нь зөв арга замаар ашиглах нь маш чухал. Ингээд бидний бэлтгэсэн мэдээлэлд анхаарлаа хандуулна уу?

Солар Хаус компани нь нарны эрчим хүчийг ашиглан барилга байгууламж, хувийн орон сууц, Монгол гэрийн дулаацуулга, хэрэглээний халуун усаар хангах, мөн нарны эрчим хүчний зам талбай, зүлэгний гэрэлтүүлгийн тоног төхөөрөмжүүдийн худалдаа, угсралт, засвар үйлчилгээ зэрэг үйл ажиллагаа явуулдаг үндэсний компани юм.

Монгол орны нарны эрчим хүчний арвин их нөөцийг ашиглан халаалт, хэрэгцээний халуун ус, гудамж талбайн гэрэлтүүлэг зэргийг шийдэж, хот суурин газарт үүсээд байгаа агаарын бохирдлыг бууруулах, хэрэглэгчдийн дулааны эх үүсвэрийг эрүүл мэнд, экологид халгүйгээр шийдвэрлэх зорилт тавин ажиллаж байна. Монгол орон нарны эрчим хүчний арвин нөөцтэй болохыг гадаад, дотоодын эрдэмтдийн судлагаагаар тогтоогдон нөөцийг нь батласан байдаг. Монголд ч нарны энергийг эрчим хүчний зориулалтаар ашиглах бүрэн боломжтой.

Сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглахад тухайн хэрэглэгчийн дулааны хэрэглээ бага буюу барилгын хаших хийцүүдийн дулааны алдагдал бага байх тусам сэргээгдэх эрчим хүчний анхны хөрөнгө оруулалтын хэмжээ буурах давуу талтай байдаг. Тиймээс барилга байшингаа шаардлагын дагуу дулаалж, чанартай барих юм бол хүний эрүүл ахуйн шаардлага хангасан, байгаль экологид сөрөг нөлөөгүй нарны эрчим хүчний халаалтын системийг бага зардлаар ашиглах боломж бүрдэнэ.

Төвийн дулааны шугамаас алслагдсан барилга, байгууламж, хувийн орон сууц, жуулчны бааз зэргийн халаалт, халуун ус хангамжинд нарны вакум коллекторт системийг ашигласнаар бие даасан халаалтын системийг бий болгох бөгөөд төвийн дулааны шугамаас хямд өртгөөр шийдэх боломжтой юм.

Нарны халаалт болон хэрэглээний халуун ус бэлтгэх системийн гол давуу тал нь бүрэн автомат ажиллагаатай учраас ашиглалтын үед хүний оролцоо шаардлагагүйгээрээ онцлогтой.

Нарны вакуум коллекторт халаалтын системийг суурилуулахад тухайн барилга нь жилийн туршид /тэр дундаа өвлийн улиралд/ өдөржингөө нар тусаж байхаар байгалийн болон зохиомол сүүдэрлэлтэнд өртөхөөргүй байрлалд байх ёстой. Нарны вакуум коллекторт халаалтын системийг тухайн барилгын дээвэр дээр нь суурилуулах боломжтой байдаг. Энэ нэмэлт суурь хийх, дулааны урт шугам татах зэрэг зардлуудыг хэмнэдэг.

Мөн нарны халаалтын систем суурилуулах тухайн барилга нь чанх өмнө зүгээс баруун болон зүүн тийш хэт их хазайж байрласан тохиолдолд дээвэр дээр нь суурилуулбал халаалтын системийн үр ашиг буурдаг учраас газар дээр нэмэлт суурь хийж суурилуулах шаардлагатай болдог нь халаалтын системийн үнийг ихэсгэдэг.

Нарны эрчим хүчээр дулаан хангамж, хэрэглээний халуун ус бэлтгэх чиглэлээр хот хөдөө орон нутагт байрлах барилга байгууламжид нарны халаалтын системийн ажлууд амжилттай хэрэгжиж байна. Монгол орны эрс тэс уур амьсгалд энэхүү нарны халаалтын систем нь тохирч байгаа нь өвлийн улиралд найдвартай тасралтгүй ажиллаж байгаагаар нь дүгнэж байгаа юм. Эдгээр ажлуудын нэг нь Хустайн нурууны тахь үржүүлэх цогцолбор газарт байрлах оффисийн зориулалттай 420м² талбайтай барилгын халаалт, хэрэгцээний халуун усны системийг цогцоор нь нарны эрчим хүчний тоног төхөөрөмжөөр шийдэж чадсан. Энэ ажил нь Монголдоо талбайгаараа хамгийн том буюу 88м² талбайтай нарны халаалтын систем билээ.

Одоогоор Улаанбаатар хотын 4 дүүргийн 15 айл өрхийн байшин болон Нийслэлийн ЧД-ийн 8-р хорооны нэгдсэн барилгын халаалт, хэрэгцээний халуун усны системийг нарны эрчим хүчээр хангах төслийн ажлыг хэрэгжүүлэх угсралтын ажил 80%- тай амжилттай явагдаж байна.

Мянганы Сорилтын сан “Цэвэр агаар” төслөөс хэрэгжүүлж байгаа ажлын хүрээнд нийслэлийн 6 дүүргээс шалгарсан айл өрхүүдийн барилга байшинтай нь очиж танилцсан. Эдгээр айлуудын нийтлэг дутагдалтай тал нь барилгын хаших хийцийн материал чанарын шаардлага хангахгүй, жилийн туршид нарны энергийг хүлээж авахааргүйгээр байрласан, байгалийн болон зохиомол сүүдэрлэлтэнд ордог, дээврийн налуу нь нарны халаалтын систем суурилуулах боломжгүй, дулаан алдагдал ихтэй стандартад заасан хэмжээнээс 1.5 – 3 дахин их дулаан алдагдалтай зэрэг нь халаалтын системийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээг ихсэх гол шалтгаан болж байгаа гэнэ.

Тиймээс шинээр барилга байшин барих гэж байгаа иргэд аж ахуйн нэгжүүд нь аль болох жилийн турш нарны энергийг хүлээн авч байхаар бодолцож өмнө зүгрүү харуулан баривал нарны халаалтын систем суурилуулахад ашигтай тухайн барилгадаа тохирсон бага зардлаар нарны халаалттай болох боломжтой.

Улаанбаатар хотын гэр хорооллын айл өрхүүд зуны хэрэгцээнийхээ халуун усны хэрэглээг нарын коллектороор бүрэн шийдэх боломжтой. Ингэснээрээ цахилгаан эрчим хүч хэмнэх, хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалах, халдварт өвчин гаргахаас урьдчилан сэргийлэх зэрэг ач холбогдолтой байна.

Мөн нарны эрчим хүчийг ашиглан гудамж талбай, цэцэрлэг, зүлэгний гэрэлтүүлгийн асуудлыг шийдвэрлэх бүрэн боломжтой. Систем нь нарны эрчим хүчний дэлгэцэнд өндөр үр ашигтай, ашиглалтын хугацаа урт монокристал цахиур ашигладаг ба техникийн үйлчилгээ хийх шаардлагагүй битүүмжлэлтэй батерейнд эрчим хүчийг нөөцөлж, эрчим хүчний хэмнэлттэй LED гэрлээр гэрэлтүүлэн ажилладаг.

Мөн батерейг хэт их цэнэглэх, цэнэггүй болгохоос хамгаалсан цахилгаан маш бага зарцуулдаг ухаалаг удирдлагын модуль суурилуулсан. Батерей өндөр хүчин чадалтай, нэг өдөр нар гарахад бүхэл шөнөжингөө ажиллах чадвартай. Мөн бороотой/үүлэрхэг 5 өдрийн турш цэнэгээ барин ажиллана.

Ингээд уншигч та бүхэнд “Солар Хаус” ХХК-ийн ерөнхий инженер Ө.Мөнхбаатараас нарны эрчим хүчний халаалтын системийн талаар зарим зүйлийг тодруулж асуултанд хариулт авлаа.

Нарны халаалтын системийн суурьлуулалтын өртөг ямар байдаг юм бол?

Суурьлуулалтын өртөгийн хувьд барилгын дулаан алдагдлаас шууд хамааралтай байдаг. Мөн байшингийн дээврийн хийцээс хамаардаг. Халаалтын системийг дээвэр дээр хийвэл зардлыг бууруулах боломжтой. Одоохондоо суурьлуулалтын үнээ хараахан гаргаж амжаагүй байна. Урьдчилсан байдлаар нэмэлт зардлаа хасаад, ажлын хөлсөө оруулаад тооцож үзэхэд 150,000-250,000 төгрөгийн хооронд байгаа. Гэхдээ м²-ийн тогтсон үнэ гаргахаар ажиллаж байгаа.

Монгол гэрт халаалтын системээ суулгасан байсан ...

Монгол гэрт хийсэн. Мөн л адилхан дулаан алдагдлыг нь тооцож үзэж байгаад хийдэг. Сангийн материалууд нь пи пи ар хоолойгоор хийдэг учраас ханаа дагуулаад тойруулаад хийчихдэг амархан. Харин үнийн хувьд бас нарийн тооцоолж үзэээгүй. Ойролцоогоор 3-4 сая төгрөг орчим болно байх.

Халаалтын системд хэдэн жилийн баталгаа өгдөг вэ?    

Халаалтын системийн материалууд 15 жилийн үйлдвэрийн баталгаатай орж ирдэг. Гадаа суурилуулж байгаа шилэн вакумыг нь гадны нөлөөллөөр юмаар цохиод хагалчихгүй л бол арчилгаа бага шаардагддаг. Харин бид 1 жилийн баталгаа өгдөг. Халаалтын системийн угсралтын ажлаа 3 дахь жилдээ хийж байна. Энэ хугацаанд суурьлуулсан айл өрхөөс ямар нэг гомдол, санал ирээгүй байгаад нь баяртай байгаа.

Хувь хүмүүс захиалга өгье гэвэл урьдчилгаа төлбөр гэж байх уу?

Байхгүй. Эхний ээлжинд газар дээр нь очиж ямар барилга, байшин дээр суурьлуулах гэж байгаатай нь танилцаж, дулааны хэмжилтээ хийж, тооцоогоо гаргадаг. Гарсан тооцоог тухайн иргэн зөвшөөрч байвал халаалтын системээ суурьлуулдаг. Бүх зүйл тооцоо судлагаан дээр үндэслэгдэж явагддаг.

Өвлийн улиралд нар байнга гараад байхгүй. Тэгэхээр эрчим хүчний хомсдол үүсэхгүй юу? Нартай үед эрчим хүчээ нөөцлөх гэж байх уу?

Халаалтын систем нь өөрөө цахилгаан удирдлагатай. Наргүй үед цахилгаан халаагуур нь дэмжиж ажилладаг. Гэхдээ цахилгаан халаагуур нь байнга ажиллаад байдаггүй. Бойлер дахь усны температур тодорхой хэмжээнд хүрэхээр өөрөө автоматаар асаж, унтардаг. Бас нэг давуу тал нь бойлер нь гадуураа давхар дулаалгатай учраас дулаанаа сайн хадгалдаг.

Бид нар Хятадын “Sunrain” компанийн үйлдвэр дээр очиж туршилт явуулж үзсэн. Гадаа наранд тавьж усыг нь 90˚С хүртэл халаагаад 40˚С хүйтэн температуртай хөргөгчинд 72 цаг байлгаад гаргаж ирэхэд ус нь 41˚С байсан. Үүнээс харахад дулаанаа хадгалах бүрэн чадалтай.

Тухайн айл нүүгээд өөр газар амьдрахаар болбол халаалтын системээ дахин ашиглах боломжтой юу?

  Бүрэн боломжтой. Гэхдээ дахин суурьлуулах гэж байгаа байшингийнхаа дулааны алдагдлаа хэмжүүлж байж суурьлуулна.

Бэлтгэсэн: Г.Одгэрэл /Барилга.МН сэтгүүл №31/