Барилгын салбарт шинжлэх ухааны нэгдсэн бодлого алга байна гэх яриа хэн нэгний амнаас үе үе гардаг ч салхинд хийсэх мэт замхран алга болдог. Шийдвэр гаргах түвшний хүмүүсийн толгойд очиж тусдаг эсэхийг мэдэхгүй.  Энэ удаа манай сэтгүүл энэ талаар дуугарахаар шийдлээ.
Шинжлэх ухаан гэж ер нь  юу вэ?
Бид бүхэн мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байна. Мэдээлэл үнэн бодитой байх тусмаа мэдлэг болон хувирч, улмаар хүн төрлөхтөнийг хүрээлэн байгаа орчинтой нь хамт хөгжлийн өнөөгийн түвшинд авч иржээ. Энэ бүх үнэн бодит мэдээллийг эмx цэгцэнд оруулах, таамаглал дэвшүүлээд, түүндээ судлагаа шинжилгээ хийн тодорхой нээлтэнд хүрэх, тэр үр дүнгийн нэгдсэн мэдлэгийг  Шинжлэх Ухаан гэсэн хоёр үгээр илэрхийлж байх шиг. Шинжлэх ухаан нь эртний Грекийн гүн ухаантнуудаас улбаалж, улмаар дундад зууны сэргэн мандалтын үеэс баттайгаар, тасралтгүй хөгжиж өнөөдрийг хүрчээ. Харин судлагааны чиглэлээс нь хамаарч байгалийн болон нийгмийн шинжлэх ухаан гэсэн тус тусдаа маш олон салбар ухаануудыг багтаасан хоёр үндсэн бүлэгт хувааж үздэг байна. Байгалийн шинжлэх ухаан нь юмс үзэгдэл, амьд биетийн оршин байх зүй тогтлийг судалдаг бол, нийгмийн шинжлэх ухаан нь хүний нийгмийн харилцааг судалдгаараа ялгаатай. Мэдээллийн үнэн зөв батлагдахын хэрээр тухайн шинжлэх ухааны салбарын хөгжил хурдасч, судлагааны арга нь нарийсан бусад салбараасаа улам иxээр ялгагдах болжээ.
Шинжлэх ухааны тухайн салбарын хөгжлийн явц нь судлагааны арга, гарсан үр дүн нь цаашид давтан хэрэглэгдэх чанартай байгаа эсэхээс шууд хамааралтай юм. Ингэж давтагдах чанартай байснаар тухайн судлагааг баталгаатай болгож, цаашид судлагаанд гарч болох бэрхшээлтэй асуудлуудад тохиромжтой аргачлалыг боловсруулах, судлагааны шинэ загвар зохиох, үнэн зөв таамаглал, онол дэвшүүлэх зэрэгт маш чухал ач холбогдолтойгоос гадна, тухайн аргыг бусад шинжлэх ухаанд ашиглах бололцоог бий болгоно. Аливаа шинжлэх ухааны судалгааны үндсэн хэрэглэгдэхүүн нь тооны ухаан болон түүн дээр сууриласан статистикийн аргууд юм. Судлагааны ажиглалт, туршилтын явц болон таамаг дэвшүүлэлт зэрэгт тооны ухаан зайлшгүй шаардлагатай бол, цуглуулсан мэдээ, баримтаа боловсруулах, туршилтын давталтуудын хоорондын зөрөө зөвшөөрөгдсөн хэмжээнд байгаа эсэхийг тогтооход статистикийн аргуудыг өргөн хэрэглэдэг, үүгээрээ үр дүнд хүрдэг байна.
            Шинжлэх ухааны онол, судлагаа, туршилт, тооцооны үндсэн дээр гарсан шинэ дэвшилтэт материал, бүтээц, технологи арга, ажиллагаа, зураг төсөл,төсөв, заавар, зөвлөмж, стандарт, норм норматив л амьдралд бодитоор хэрэгждэг, үр өгөөж сайтай байдаг. Иймд дэлхий дахинд аливаа асуудлыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй шийдвэрлэх нь хамгийн оновчтой хувилбар гэж үздэг ажээ. Бид ч ингэж ярьдаг. Гэхдээ ярьдагаа хэрэгжүүлж байна уу гэвэл эргэлзээтэй. Энд бусад салбарын шинжлэх ухааны хөгжлийн талаар их мэдэж, том дуугарахыг хүссэнгүй.
 

Харин барилга гэдэг их айлын мэдээ мэдээллийг бичиж, салбарын хүмүүстэй тодорхой хэмжээнд ярилцахдаа бид шинжлэх ухаанч байдлаар хөгжмөөр байна гэсэн үг олонтаа дуулж, энэ салбарын шинжлэх ухааны байдал урьд ямар байсан, өнөөдөр ямар байгаа талаар нэгтгэн базаж уншигч танд хүргэхээр зориглосон нь энэ юм. Түүнчлэн энэ салбарт олон жил ажилласан ахмад ажилтан барилгын салбарт буруу зөрүү, алдаа оноо байсан ч нэгэнт бий болгосон шинжлэх ухааны байгууллагаа хувьчлал нэрийн доор үгүй хийсэн нь хамгийн том алдаа байж дээ, гэж ярихыг сонсоод эртнээс энэ талаар бичихийг хүсэвч судлагаа, баримт материал дутмаг байдлаас хойш тавьсаар өнөөг хүрсэн болно.
 

            1980 оны эхэн үеэс барилгын салбарын тэр дотроо барилгын шинжлэх ухааны хөгжил машид эрчимтэй хөгжсөн ч 1990 оны ардчилсан хувьсгалын дараагаас огцом уналтанд орж, магад нэмж дорвитойхон барилга барилгүй 10-аад жилийг үдсэн байна. Тэгвэл 1990 оноос өмнө ямар байв.

 

 

Тухайн үед Барилга, барилгын материалын үйлдвэрийн яамны тулдаг тулгуур нь эрдэм шинжилгээний байгууллага байжээ. Тийм ч учраас тухайн үед салбарт амин чухал хэрэгцээтэй тушаал шийдвэрүүд гарч байсан биз. Тэр үеийн хийж гүйцэтгэсэн ажлын үр дүн, боловсруулж баталсан норм, норматив, стандартыг бага сага өөрчлөн өнөөг хүртэл  амь зогоох байдлаар мөрдөж байгаа боловч өнөөдрийн эрчимтэй хөгжлийн өмнө, эрин үеийн техник технологийн дэвшилтэй тулгаран хүчин мөхөсдөж, өөрчилж, шинэчлэн сайжруулахыг шаардан “ёолж” байна.

 

           
        Түүхээс харвал зөвхөн барилгын салбарынх ч бус бусад салбарын эрдэм шинжилгээний байгууллагыг хувьд шилжүүлэх нэрийн доор устгаж үгүй болгосон байдаг. Энэ ажил 1997 онд эхэлсэн бөгөөд салбарын эрдэм шинжилгээний байгууллагуудад “Шинжлэх ухаан үйлдвэрлэл, бизнесийн корпораци” гэх нэр өгөн зорилго, чиглэл, үүргийг нь гажуудуулаад дараа нь менежмэнтийн хувьчлал нэрийн дор нэг мөр шахам устгаж, өнөөдөр сэргээж чадахгүй байгаа бөгөөд салбараа мэдэх, ажлаа ойлгох хэдхэн хүн ийм байгууллагатай болохыг мөрөөдөж сууна. Салбарын шинжлэх ухааныг их, дээд сургууль түшиглэн хөгжүүлнэ гэх чиглэл шийдвэр гарсан ч тэдний хийсэн ажлыг амьдралд нэвтрүүлэх талаар дэмжлэг үзүүлэхгүй тул барилгын салбарт шинжилгээ судлагааны ажил ёстой л  дутуу алсан могойны тасархай толгой адил амьтай голтой хөдлөж, их бие нь саланги тусдаа хардлага, маргаан дагуулсан чанартай, чанаргүй барилга барьж байх шиг санагдана. Хардлага, маргаан дагуулсан гэхийн учир сүүлийн үед манайд баригдаж байгаа энэ олон барилгын аль нь чанартай болохыг батлаж, нотолгоожуулсан, шинжилгээ дүгнэлт хийсэн нь үгүй учраас тэр юм.  Байшин барилгыг мод, шавраар барьдаг цаг үеийг хэдийнэ халж, судлагаа, шинжилгээ, туршилтын үр дүн болж хувирсаар хэдэн зууныг үдэж байхад шинжлэх ухааны байгууллагатай болмоор байгаа тухай ярьж суугаа нь нэг талаар дэндүү ядарсан хэрэг юм.
 

Тэгэхээр барилгын салбарт асуудлыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй урьдчилан харж шийдвэрлэх бус нэгэнт хийдэг байсан зүйлээ хийж чадахгүй болсон, амьдралд нэгэнт нэвтрээд хоцрогдсон зүйлийг судладаг нэг тийм будлиу төрх харагдана. Үйлдвэрлэл дээр бодитойгоор шийдэгдэж буй асуудлыг шинжлэх ухаанч байдлаар бус гэхэд техник, технологи, эдийн засгийн үндэслэлийг бүрэн тогтоож чадахгүй байгаа тохиолдол ч их гэнэ. Өөрөөр хэлбэл шинжлэх ухаан нь үйлдвэрлэлээ чиглүүлэн толгой нь болж явах бус араас нь мөлхөх төдий хөдлөж, шинжилгээний ажил үгүйлэгдэж, энэ талаар ойр хэтийн бодлого, хэрэгжүүлэлт  энэ салбарт үгүй мэт санагдана.

 
Ер нь тус салбар шинжлэх ухааны үндэслэлтэй хөгжих нь хэнд ашигтай вэ?  Мэдээж барилга байгууламж дотор амьдардаг хүн, цаашлаад Монгол улсад, ирээдүй хойч үед хэрэгтэй юм. Хүн амьдралынхаа 70 хувийг барилга байгууламж дотор өнгөрөөдөг гэх судлагаа бий. Гэтэл энэ чухал обекьт чанаргүй муу, дээрээс нь хувьсан өөрчлөгдөж байгаа хөгжлийн чиг хандлагыг дагаж чадахгүй хоцорч байна гэдэг зөвхөн барилгын салбарынхан ч бус улс орны хэмжээнд яригдах ёстой асуудал гэж үзнэ.

Сэтгүүлч П.Өлзийням