“Түүхээ мэдэхгүй хүн ойд төөрсөн сармагчин лугаа адил” гэдэг үг бий. Нийслэл хотод  манай улсын барилга,хот байгуулалтын түүхийн гэрч болсон цөөн хэдэн барилга бий. Тэр цөөн хэдэн барилгын нэгд Улсын Драмын эрдмийн театр /УДЭТ/-ийн барилга зүй ёсоор орно. Түүх соёлын дурсгалын гэрч болсон хэдхэн барилгыг хайрлан  хамгаалах тал дээр бид тун ч хайнга хандаж байгаа нь түүхээ мэдэхгүй ойд төөрсөн “сармагчин” болсныг харуулна. Анх 1961 онд “Залуучуудын ордон” нэртэйгээр ашиглалтанд орж байсан Драмын театрын барилгыг яагаад түүхийн дурсгал гэхийн учир уг барилга Монгол улсын уран барилгын  эртний өв уламжлалыг хадгалж, хийц зурагт тусгайланМонгол архитектор төлөвлөж бүтээсэн  анхны соёл урлагийн  барилгын нэг төдийгүй гадна баганууд дахь 100 гаруй морины толгойн дүрслэл нь үндэсний хэв шинжийг харуулсан, бидний оюуны бүтээл болсонд оршиж байгаа юм. Энэ ч утгаараа монголын архитекторуудын эвлэл /МАЭ/-ээс санаачлан Драмын театр, Гадаад худалдааны яам, Амарбаясгалант хийд зэрэг хэд хэдэн барилгыг “Азийн үнэт өвд” бүртгүүлсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл драмын театрын барилга бол Монголын төдийгүй Азийн үнэт өв юм. Харин энэ барилгад засвар үйлчилгээ хийх тухай өнгөрсөн зунаас гарч, засвар үйлчилгээ нь дуусч байхад шахам “МАЭ-ийн ерөнхийлөгч Э.Хүрэлбаатар барилгыг яаж зассан бол, гаднах үндсэн хийц, чимэглэлийг нь яасан бол хэмээн санаа зовон ярихыг сонсов. Барилга бол зохиогчийн оюуны бүтээл, оюуны бүтээлийг зохиогчоос нь асуухгүйгээр ашигладаггүй. Зохиогч нь байхгүй тохиолдолд тухайн салбарын байгууллагаас зөвшөөрөл авах учиртай. Тэгвэл тус барилгад 5-6 тэрбум төгрөгийн засвар хийхдээ МАЭ-ээс огтхон ч асуугаагүй гэсэн үг юм.  Түүхээ, хийсэн барьсан арга барилгаа сайтар мэдэхийн учир барилгын салбарынхан түүхийн үнэт өв болсон хэдхэн барилгаа хамгаалахгүй бол манай нэрт архитектор Б. Дамбийнямын нэрийн хуудас болсон олны дунд Урт цагаан хэмээн алдаршсан барилгыг л гэхэд энэ жилийн нийслэлийн төсөвт тусгаснаар бүр мөсөн буулгаж, цоо шинээр огт өөр  барилга барихаар шийдсэн байна лээ. Энэ мэт эхнээсээ түүхийн дурсгал  барилга байгууламж үгүй болсоор байхыг үгүйсгэхгүй.


Ингээд театрын барилгын талаар тухайн үед уг барилгыг барилцсан ахмад барилгачин эдүгээ 90насны босго давж буй инженер У.Дархижав гуай ийн дурссан байдаг.

     Энэхүү театрын барилгыг анх “Монголын залуучуудын ордон” нэрээр ард түмний хуримтлалын хөрөнгөөр 1950-иад оны сүүлчээр бариулж, 1961 оны 6 дугаар сард ашиглалтад оруулсан юм. Барилгын зураг төслийг Монголын анхны архитекторуудын нэгэн үеийн төлөөлөл болох Чимэд, Мишиг, А.Хишигт, конструктор /хийцийн/ инженер Г.Долгорсүрэн нар хийж, барилгын ууган техникч, инженер У.Дархижав, мастер Урнаа, бригадын дарга Цэвгээ нар хариуцан бариулсан бөгөөд захиалагч нь Монголын Хувьсгалт Залуучуудын Эвлэлийн Төв хороо байв. Тухайн үед барилгын материалыг гадаадын зах зээлээс авах боломжгүй зөвхөн тоосго, шохой, мод гээд өөрийн орондоо үйлдвэрлэдэг материалыг ашиглаж барилгыг барьжээ. Энэ барилгын бүх бетонон хийцийг цутгахад хэрэглэсэн хайрга, элс, шавардлага хийхэд хэрэглэсэн бор элсийг Хужирбулангийн урд талд Хар усан тохойн голын хөвөө дагуух зүлгийг цооноглон ухаж, усанд шүүгдэж угаагдсан нарийн хайргыг гарган авч нарийн тороор шигшин ангилж авсан нарийн элсийг нь шавардлага хийхэд, үлдсэн цэвэр хайрга том ширхэгтэй элсийг нь бетон зуурмаг хийхэд, цемент зуурагч бүрийн харьцааг тусгай жороор зуурч хэрэглэж байлаа гэж дурсжээ. Мөн тэрээр монгол ухаанаар Монголчууд анх удаа өөрсдөө барьсан бөгөөд театрын гадна дөрвөн талд байх дөрвөлжин болон бөөрөнхий багануудын толгойг манай архитекторууд үндэсний шинэ хэлбэр болгон Чихээ хулмайсан азарганы толгойн дүрслэлд оруулсан нь /манайхаас өөр оронд байхгүй хийцлэл болсон/далд утга билэгдэлээрээ Чингис хааны найман шарга морийг бэлэгдэж, манай залуу үе дэлхийн тэн хагасыг мориороо туулан эзэгнэсэн Чингис хааны удам болохын учир тэр хийморь цог жавхаатайгаар хөгжин дэвжинэ гэсэн санааг агуулсан ажээ. Тэгээд цааш нь олон арван ажнай хүлгийн толгойн дүрсээр чимэглэсэн нь барилга баримлын урлагийн шинэ хийлцлэл болжээ. Бүх баганын толгойд морины  толгойн дүрсийг урнаар урлаж мөн дотор тааз, лоожны, тайзны нүүрний хүрээ, жаазны бүх хээ угалзны баримлуудыг С.Чоймболын шавь барималчин Намсрайжав, Зулзага нараар ахлуулсан ажилчид барилгын талбайд тусгай байранд гипсээр загвар хэв хийж, түүндээ битеон болон гипсээр цутган бэхжүүлэх гээд нэг ёсны үйлдвэрлэл явагдаж, алдарт барилгачин Г.Сансрайдорж, Б.Цогоо нарын бригадууд барилгын хана багануудыг тоосгоор өрж, урлан бүтээсэн.
Энэ барилга нь тухайн орчин цагтаа үндэснийхээ өвөрмөц архитектурын хэв шинжийг тусгаж чадсан барилга болж, нийслэл хотын хөгжил дэвшилд нэгэн содон өнгө үзэмж нэмсэн Монголын барилгачдпын бахархал болсон түүхийн үнэн юм.