Засгийн газраас барилгын салбарт цементийн импортын хамаарлыг арилгах  бодлогын хүрээнд хэд хэдэн үйлдвэрт санхүүжилт олгохоор шийдвэрлэсэн билээ. Үүний дагуу  “Монголын алт”  ХХК-ийн хоногт 3000 тонн клинкер, жилд 1 сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай "Хөх цавын" цементийн үйлдвэрт 87,5 сая ам доллартай тэнцэх төгрөг, Дорноговь аймгийн Даланжаргалан сумын нутагт баригдаж буй Хөх цавын цементийн үйлдвэрийн төсөвт өртөг 351,6 сая ам доллар бөгөөд Хөгжлийн банкнаас 87,5 сая ам долларын санхүүжилт олгожээ.  Түүнчлэн цементийн ууган үйлдвэрүүдийн нэг Хөтөлийн цемент, шохойн үйлдвэр технологийн шинэчлэлт хийхэд Засгийн газраас дэмжлэг авсны үр дүнд хуурай аргын технологид шилжин жилд 1 сая тонн цемент үйлдвэрлэх боломжоор хангагдаад байгаа бол Дархан-Уул аймаг дахь Эрлийн цементийн үйлдвэр хүчин чадлаа 700 мянган тонн-д хүргэхээр техникийн шинэчлэлт хийж байна. Дээрх үйлдвэрүүдийн нэгэн адил Засгийн газрын тодорхой хувийн дэмжлэгтэйгээр үйл ажиллагаагаа эхлүүлж, үйлдвэрээ ашиглалтанд оруулахаар  үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий болтол ажиллаж буй “Монполимет” ХХК-ийн хамт олны “Монцемент” үйлдвэрийн төсөлтэй “Барилга.МН” сэтгүүлийн сурвалжлах баг очиж танилцсан юм.

     Дорноговь аймгийн Өргөн сумын нутагт баригдаж буй энэхүү цементийн үйлдвэрийн захиалагч нь “Монполимент” групп бөгөөд ажлыг гардан хийж буй хэрэгжүүлэгч нь “Сэнж сант” ХХК-ийн хамт олон. Биднийг очиход үйлдвэрийн барилга угсралтын нийт ажил талаасаа өнгөрч эхний ээлжийн барилгыг энэ 7-р сардаа багтаан ашиглалтанд өгөхөөр ажиллаж байлаа. Харин удаах хэсэг ирэх 10-р ашиглалтанд орох бөгөөд ажил нь төлөвлөгөөний дагуу хэвийн явагдаж байгаа гэнэ.
Энд төслийг хэрэгжүүлэгч байгууллага нь “Сэнж сант” ХХК гэхээр үйлдвэрийн барилгыг тэднийх барьж байгаа хэмээн уншигчид маань эндүүрч магадгүй юм. Цементийн үйлдвэрийн барилгаар мэргэшсэн компани манай улсад хараахан байхгүй учир барилга угсралтын ажлыг хийх компанийг гаднаас хайх хэрэгтэй болжээ. Түүнчлэн Европын сэргээн босголтын банкны хөрөнгө оруулалтыг татахад чанартай гүйцэтгэгчтэй байх зайлшгүй шаардлага тулгарсан байна. Ингээд их эрэл хайгуул, судалгаа хийсний үндсэн дээр Франц, Хятадын хамтарсан “Хуашин цемент” хэмээн компанитай түлхүүр хүлээлцэх нөхцөлтэйгээр 2013 онд гэрээ байгуулж, өнгөрсөн оноос үйлдвэрийн барилга угсралтын ажил эхлэжээ. Мөн тэрхүү компани нь үйлдвэрийн барилга болоод тоног төхөөрөмжийг стандарт, нормын дагуу угсарч байгаа эсэхийг хянахад хөндлөнгийн буюу  гадаадын мэргэжилтнүүдийг оролцуулах хэрэгтэй болж, Энэтхэгийн “Холтик консалтин” компанитай техник ба мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх гэрээ, Францын “VVR интернешнл” компанитай чанарын хяналт хийх үйлчилгээ үзүүлэх гэрээг тус тус байгуулан ажиллаж байгаа аж.

       Дорноговь аймгийн Өргөн сумын төвийн хойхно орших Сэнжит худгийн шохойн чулууны орд газрыг түшиглэн байгуулагдаж байгаа энэхүү үйлдвэрийг барьж байгуулахад үйлдвэрлэлийн цогц барилгаас гадна цахилгаан, дулаанаар хангах “Булагт” дэд станцыг барьж ашиглалтанд оруулсан бол усны хэрэглээгээ шийдэх  зургаан худгийг ашиглахад бэлэн болгожээ. Биднийг очиход үйлдвэрийн түр кемпд хананаас бэлэн ус авч, гадаа ил бие засахааргүй тохижуулсан нь говь нутагт хөгжил ирж байгаагийн илрэл гэмээр. Зэргэлдээх Өргөн сумын төвийг ч эндээс усаар хангажээ. Мөн үйлдвэр ашиглалтанд ороод цементээ үйлдвэрлээд ирэхийн цагт бүтээгдэхүүнээ зөөж, тээвэрлэхийг бодолцож, Өргөн сумын төмөр замаас салаалан төмөр зам тавьсан нь одоо вагон явахыг хүлээж, бэлэн болсон байв. Үйлдвэрийн барилгын баруун хойно ажилтан, албан хаагчдад зориулан 1000 айлын орон сууцны барилгыг барихаар угсралтын ажил эхлэжээ. Цэвэр, бохир усны хоолойг угсарч дуусаад , цэвэрлэх байгууламжийн ажил ч эхлэсэн байна. Үйлдвэрийн барилгын ажлын дуусах дөхөж байгаатай холбогдуулан ажиллах хүчний нөөцөө бүрдүүлж байгаа бөгөөд ихэнхийг нь орон нутгийн иргэдээс бүрдүүлэх сонирхолтой байгаа учир Өргөн суманд ажлын байрны нээлттэй өдөрлөгийг зохион байгуулжээ. Нарийн мэргэжлийн инженер, техникийн ажилчдыг холоос бэлдэхээс аргагүй ч орон нутгийн хөгжлийг дэмжих үүднээс Өргөн сумын иргэдийг ажлын байраар хангахаар зорьж байгаа гэнэ лээ. Эхний ээлжинд 300 ажлын байрыг бий болгоно гэж байгаа энэ үйлдвэр хуурай аргын технологиор жилд 1сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай юм.

Монголын цементийн үйлдвэрийн өнөөгийн байдал

Монгол улс 2018 оноос дотоодын үйлдвэрээс цементийнхээ хэрэгцээг бүрэн хангах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байгаа юм. Үүнд бидний зочилсон “Монцемент” үйлдвэр ч голлох үүрэг гүйцэтгэх нь дамжиггүй.
Харин  одоогийн байдлаар Монголын цементийн үйлдвэрлэл ямар байгаа талаар товч мэдээлэл хүргэе.
Цементийн үйлдвэрлэлийн чиглэлээр нийт 7 үйлдвэр үйл ажиллагаа явуулж байгаагийн жилд үйлдвэрлэх нийт хүчин чадал нь 548мянган тонн гэсэн судалгааг Монголын материал үйлдвэрлэгчдийн холбооноос гаргажээ. Энэ нь нийт хэрэгцээний дөнгөж 28 хувь бөгөөд манай улс өнгөрсөн 2014 онд л гэхэд 1508,2 мянган тонн цементийг импортоор оруулж иржээ. Мөн 2015 оны эхний таван сарын байдлаар 300 мянган тонн цемент хилээр орж ирсэн байна.
Бүтээн байгуулалтын ажил өнгөрсөн жилүүдийн адил үргэлжилбэл манай улсад жилдээ 2,5 сая цементийн хэрэгцээ байдаг аж. Эндээс харахад цементийн үйлдвэрлэл ихэд хэрэгцээтэй боловч төсөл хөтөлбөрүүд нь хэрэгжээд хараахан бүтээгдэхүүнээ гаргаж амжаагүй бидний зочилсон “Монцемент”-ээс гадна “Гермес гахиур” Хөх цавын цементийн үйлдвэр удахгүй ашиглалтанд орох гэж байна. Үүнээс гадна цаасан дээр “баригдсан” таван үйлдвэрийн төсөл байгаа учир манай бизнес эрхлэгчид цементийн үйлдвэрлэлд хөрөнгө оруулалт хийхдээ болгоомжилж, тооцоо судалгаатай хандах нь зүйтэй бизээ. Учир нь бидний туйлшрамтгай зан заримдаа их эрсдлийг авчирах нь бий. Зөвхөн нэг жишээ дурдахад манай улсад нэг сая м/куб хөнгөн бетон хэрэгцээтэй гэсэн судалгаа байсаар байтал хөнгөн бетоны үйлдвэрийг шинээр нэмж барьсаар 32 болгожээ. Хамгийн сүүлд өнгөрсөн 6-р сард “Монголын алт” ХХК нь өөрийн хөнгөн бетоны үйлдвэрийг шинээр нээсэн. Гэтэл өнгөрсөн жил нээлтээ хийсэн “Дорнын цас” ХХК болон “Монголын алт” группын хөнгөн бетоны үйлдвэр хоёр л Монголын зах зээлийн хангах боломжтой гэнэ. Ингэхээр үлдсэн 30 үйлдвэрийн цаашдын хувь заяа тун бүрхэг болж байгаа юм.

Цементийг экспортод гаргаж эхлэв

Цементийн үйлдвэрүүд шинээр баригдаж, зарим нь ашиглалтанд орж амжаагүй байхад экспортод гаргаж байгаа чихэнд чимэгтэй мэдээ байна. Хөтөлийн цементийн үйлдвэр техник, технологийн томоохон өөрчлөлт хийн хуурай аргаар цемент үйлдвэрлэх болсон. Дотоодын зах зээл хямралтай байгаа энэ үед тус үйлдвэрийнхэн өөр нэгэн гарцыг сонгож бүтээгдэхүүнээ ОХУ-руу гаргаж эхлэсэн байна. ОХУ-ын манай улстай хил залгадаг бүс нутгуудад цементийн дорвитой үйлдвэр байхгүй нь бидэнд нэг талын боломж олгож байгаа бөгөөд Хөтөлийн цементийн үйлдвэр эхний ээлжинд 30 вагоныг хойд хөрш рүү экспортод гаргаад байна.
Сэтгүүлч П.Өлзийням