Барилгын салбар гэхээр л дарга, цэрэг нар бүгд л осол эндэгдэлийг бууруулна гэж ярьдаг. Харин ярьдаг шигээ хийдэггүй гэж хэлсэн нэгэн хөдөлмөр хамгааллын ажилтны хэлсэн үг яагаад ч юм санаанаас гардаггүй юм. Магад энэ үг өнөөдрийн нөхцөл байдлыг нотолгоо болж байгаа болохоор тэр байх.
Хөдөлмөр хамгааллыг сахиулахад бидэнд юу дутагдаад байгаа талаар хэдхэн сарын өмнө сэтгүүлээрээ дамжуулан олон нийтэд хүргэж байсан. Осол аваар гарч байгаа хойно энэ нь хуучирахгүй сэдэв байх нь ойлгомжтой. Гэхдээ үүнийг бичихдээ хэн нэгнийг дайрч доромжлох, илтэд буруутгах эсвэл өмнө нь бичсэн зүйлээ давтаж залхаан нуршихыг зорилго болгоогүй ч “цаас чичихээс нааш цоордоггүйн” адил сэтгүүлчид бид, мөн барилгынхан та бүхэн өөрийн үзэл бодлоо солилцож байж үр дүнд хүрнэ хэмээн итгэж байна. Барилга эрчимтэй хөгжиж буй нь нүдэнд нүдэнд харагдаж байгаагаас хүлээн зөвшөөрөхөөс аргагүй. Гэхдээ сайны хажуугар саар гэгчээр олон зуун барилгын компани дотроос хаа нэгэнтээ аюултай осол гарвал тэр 2000 гаруй аж ахуйн нэгж байгууллагуудыг нийтээр нь, барилгын салбарыг бүхэлд нь харьцуулж, жинхэнэ бүтээн байгуулж буй хүмүүсийн урмыг хугалж, харин ч үндэсний барилгачдын армийг шинэ боловсон хүчнээр сэлбэгдэн хөгжихөд саад тотгор болсон сөрөг хар сурталчилгаа болдог. Мөн дотоодын ажилчны хөдөлмөрийг доогуур үнэлдэг, итгэл хүлээлэгдэггүй зэрэг байдлаас шалтгаалан алсдаа барилга барих Монгол хүн олдохгүй болж мэдэх нь гэсэн эмзэглэл энэ чиглэлийн мэргэжилтэн бэлтгэдэг сургуулиудын  багш нарт байдгийг мэдэх билээ. Гэхдээ энэ нь уг нийтлэлийн үндсэн сэдэв биш учир түр орхиё.
 
Саяхан Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас гурваас дээш хүний амь нас эрсдсэн 11 байгууллагын тусгай зөвшөөрлийг цуцлах саналыг Барилга, хот байгуулалтын яаманд хүргүүллээ.
Магад цуцлах биз, үгүй ч байж мэднэ. Гэхдээ ийм төрлийн арга хэмжээ авлаа гээд осол эндэгдэл буурах нь уу? гэдэг л хамгийн чухал юм.
Ерөөс манай барилгын салбарт хөдөлмөрийн аюулгүй байдал алдагдах хэд хэдэн суурь нөхцөл байна гэж үзэж болмоор.
Зөвхөн барилга ч бус ямар ч ажлын байранд хүнийг гэмтээж бэртээж болох маш олон төрлийн аюулууд байдаг. Бидний хүрээлэн буй орчинд мөн ялгаагүй олон төрлийн аюулууд байх бөгөөд үүнээс хэрхэн сэргийлэх нь Төр засгийн анхаарал халамж болоод хувь хүний мэдлэг оролцооноос шалтгаална. Яг үүнийг барилгын салбар руу буулгаад үзвэл өгсөн  зааварчилгааны дагуу мөрдөж ажлаа хийдэг хэдэн барилгачин тэр тусмаа барилгын туслах ажилчин хэд байгаа бол. Энэ салбарт гарч байгаа ослын ихэнхийг туслан гүйцэтгэгчид гаргаж, осолд өртөж байгаа нь мөн л туслах ажилчин голцуу. Өөрөөр хэлбэл аюулгүй ажиллагааны зөв арга барилд суралцаагүй хүмүүс осолд өртөж байгаа юм. Замын хөдөлгөөний дүрэм баримталж байгаа эсэхээс харвал Монголчууд бид аюулгүй ажиллагааны дүрэмд огт суралцаагүй хүмүүс юм. Тэгвэл өндөр хөгжилтэй орнууд энэ арга барилд цэцэрлэгийн наснаас сургаж байна. Хашаа давахгүй байх, мод бутыг сүйтгэхгүй байх, зам зөв гарах энэ бүгд аль нялх балчир наснаас хүнд тогтох ёстой хэвшил атал 20 гаруй настай залууст хөдөлмөр хамгааллын ажилтан гэх ганцхан хүн заах гэж оролдож байгаа нь осол гарах үндсэн суурь нөхцөл юм. Өөрөөр хэлбэл зааварчилгаа хийж байгаа хүнийг ажлаа хийж байна гэж бодохоос миний амь нас, эрүүл мэндийн төлөө хэлж байна гэх ухамсар алга байна.

Тэгвэл хүнээ хөгжүүлэх урт бөгөөд холын хол аян биднийг хүлээж байна. Хүний ухамсар хүмүүжлийн 70 хувь нь 7 хүртэлх насанд буюу цэцэрлэг, бага сургуульд төлөвшин тогтдог гэж эрдэмтэд тогтоосон байдаг. Саяхан Өмнөговийн нэгэн цэцэрлэгт газар хөдлөлтийн гэнэтийн ослоос сэргийлэх сургалт зохион байгуулсан талаар цахим хуудсанд бичжээ. Гэтэл хүүхэд тамласан, харгис гэх мэт санал шүүмжүүд зөндөө. Үүнийг хийх ёстой зүйл гэж  хүлээн авдаг болоход бид хүний хөгжлийн тодорхой төвшинд хүрэх ажээ.
Хэчнээн ч төрлийн хөдөлмөр аюулгүй байдлын сургалт явуулаад, заавар зөвлөгөө өгөөд техник, тоног төхөөрөмж бэлдээд,  тэр дүрэм  журмыг дагаж мөрдөх, өөрийгөө болон хамт ажиллагсадаа аюул эрсдэлээс хамгаалах ухамсар  тухайн ажилтанд дутвал гаргасан хөрөнгө мөнгө, цаг хугацаа салхинд хийсэх мэт алга болно.  Ийм тохиолдол байна уу?гэж захын Хөдөлмөр хамгааллын ажилтнаас асуугаад үзээрэй. Дуу нэгтэй батлах вий.
Хүний хөгжил гэдэг нэг бүтэн үе дууссаны дараагаас өөрчлөгддөг гэж нийтэлч Баабар нэгэн нийтлэлдээ дурдьсан нь чухам үнэн үг юм. Өөрөөр хэлбэл амьдралынхаа талыг насалсан дунд эргэм насны хүний үзэл бодол, дадал хэвшлийг өөрчилнө гэдэг бараг боломжгүй зүйл болохыг шинжлэх ухаан батласныг тэр ингэж хэлсэн юм. Гэвч алсын хэр нь ойрын энэ зорилго руу бид одооноос зүтгэх хэрэгтэй.

Хууль эрх зүйн хүрээнд авч үзвэл хөдөлмөр хамгаалалтын тал дээр манайд одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулиуд хангалттай болох талаар мэргэжлийн хүмүүс хэлж байна. Гэвч бэлэн хууль тогтоомжийг хэрхэн хэрэгжүүлэх нь тодорхойгүйгээс л хамаг асуудал эхэлж байгаа юм. Жишээ нь "Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай"  хуулийн 28.1.4-д заасны дагуу "Ажил олгогч нь ажлын байранд учирч болох аюул ослыг арилгах, хяналт тавих зорилгоор эрсдэлийн үнэлгээ хийх зайлшгүй шаардлагатай” хэмээн заасан байдаг. Тэгвэл яг өнөөдрийн байдлаар барилгын салбарт эрсдлийн үнэлгээг хэрхэн хийж, хэрэгжүүлэх тогтсон зааваргүй байна. Мэргэжлийн хяналтын байцаагч барилгын компани дээр очоод эрсдлийн үнэлгээ заавал хийхийг шаарддаг.

Ямар аюул гарч болохыг мэдэхгүй тохиодолд урьдчилан сэргийлж чадахгүй нь тодорхой юм. Мөн эрсдлийн үнэлгээгээ хийж чадахгүй байгаа нөхцөлд аюулгүйн ажиллагааны төлөвлөгөөгөөний тухай ярих нь учир дутагдалтай. Байгууллагын захирлууд эрсдлийн үнэлгээ хийх талаар, ер нь байгууллага дээрээ хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг хангахыг  Хөдөлмөр хамгааллын ажилчинтай байхад болчихдог гэдэг эндүүрэл байсаар байна. 150 хүнтэй барилгын хэд хэдэн бригадад 1 хүн өдөр бүр зааварчилгаа өгч, тэнд явагдах үйл ажиллагааны эрсдлийн үнэлгээг тогтоож, бүгдийг хянана гэдэг  боломжгүй. Харин баригдаж буй барилгын хаана нь ямар төрлийн аюул гарч болзошгүйг олон жил ажилласан туршлагатай инженерүүд,  ажилчид мэднэ. Гэтэл мэдсээр байж энэ ажилд төдийлөн оролцдоггүй нь хар амиа хичээсэн хэрэг биш бөгөөд тухайн хүний ажил үүргийн хуваарьт энийг суулгаж өгөөгүйгээс тэр юм. Хэлэхээс эсвэл  үүрэг болгохоос нааш ажлыг хийдэггүй нь зөвхөн Монгол хүний занд ч байгаа юм биш ерөөс хүний нийтлэг араншин гэлтэй. Үүнийг шинжлэх ухааны үүднээс олж тогтоосон тул олон улс орнууд барилгад хэн юу хийхийг нь, ямар үүрэг хариуцлагатай болохыг нь нарийвчлан зааж, тусгаж өгсөн байдаг аж. 

Харин хөдөлмөр хамгааллын ажилтныг мэргэшүүлэх, зайлшгүй хэрэгцээт мэргэжил гэдгийг нийгэмд ойлгуулах ажлыг яаралтай зохион байгуулах нь зүйтэй биз ээ. Мэргэшүүлнэ гэдэг тухайн мэргэжлээр ажиллахад гарч болзошгүй ослоос өөрийгөө болон хамт ажиллагсадаа хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх мэдлэгтэй болохыг хэлж буй гэдгийг хэн хүнгүй мэднэ.
Дээр дурдсан хөдөлмөр хамгааллын ажилтны мэдлэг чадвар дутмаг байдлаас гадна барилгын компаниудын удирдах ажилтнуудын энэ талын мэдлэг хомс байдал ч давхар нөлөөлж буй юм. Өөрөөр хэлбэл хөдөлмөр аюулгүй ажиллагааны удирдлагын тогтолцоо үгүйлэгдэж байх шиг. Нэгэн үеийг бодоход хөдөлмөр хамгааллын талаарх мэдлэг сайжирсныг илтгэж, одоо манайд үйл ажиллагаа явуулдаг ямар ч барилгын байгууллагад үйл ажиллагаандаа баримталдаг дүрэм журам, заавар бий. Мөн ор нэрийн төдий боловч хаалт хашлага, хамгаалалтын тор хэрэглэдэг. Гэхдээ өөрсдийнхөө төлөө бус хүнд үзүүлэх гэж, хяналт шалгалтынханд харуулах байдлаар цаг зуурын төдий ажил болгох байдал байсаар байгаа нь нууц биш. Үүнийг олон улсад хяналтын тогтолцоог байгууллага дотроо бий болгосноор арилгажээ.  Өөрөөр хэлбэл хяналтын нэгдсэн тогтмолжсон систем байхгүйгээс ажлын байран дахь аюулууд устахгүй байна ч гэж ойлгож болох.

Эцэст нь хэлэхэд манай төрийн байгууллагуудын уялдаа холбоо, нэр хүнд хөөсөн байдал ч бас энд сөргөөр нөлөөлж байгаа. Барилга хот байгуулалтын яам болоод нийслэлийн Засаг даргын тамгын газар, ерөнхий төлөвлөгөөний газраас гаргасан шийдвэрүүд нь хоорондоо зөрчилддөг. Энэ тухай гомдол гаргахад хэнийх нь үгийг дагахаа өөрсдөө мэд гэх шахам ярьж орхигдуулдаг байдал төр засгийн байгууллагаас тэнд алба хааж байгаа төрийн албан хаагчаас  гарч боломгүй дутагдал юм. Мөн Мэргэжлийн хяналтын газраас захиргааны арга хэмжээ авах, үйл ажиллагааг нь бүрэн зогсоох эрх байхгүй улмаас энэхүү байгууллагаас гаргасан шийдвэр, дүгнэлтийг үл хүндэтгэх байдал бизнес эрхлэгчдийн дунд бий.  

       
 
 
сэтгүүлч П.Өлзийням