“Анкор Ват” одоогийн Камбож улсад байдаг бөгөөд анх Хинду, хожим Буддын сүм болсон дэлхийн хамгийн том шашны цогцолбор газар юм. 9-р зууны үед Камбожийн нутаг дэвсгэрт нэг нэгтэйгээ дайтан тэмцэлдэж байсан хэдэн арван жижиг овог аймаг суурьшдаг байжээ. Харин 802 онд Яаварман хаан өөрийгөө “Бурханы хаан” хэмээн өргөмжилж, улс орноо нэгтгэн захирч эхэлснээр Кхмер гүрний дөрвөн зуун жил дамнасан агуу түүх эхэлсэн байна.
Тус сүмийг 12-р зууны эхэнд Кхмерийн эзэнт гүрний Суряаварман II хааны тааллаар төрийн ёслол хүндэтгэл, сүсэгтэн олны мөргөлд зориулан одоогийн Анкор гэдэг газар 37 жилийн дотор бүтээн босгожээ. Түүний үзэсгэлэнт сүрлэг байдал, бүхнийг өөртөө татах нууцлаг шинж нь Египетийн Пирамид, Энэтхэгийн Таж Махалын зэрэгт хүрдэг.



     Камбож улсын Сиемреап мужид орших тус сүм зөвхөн баруун талаасаа орж гардаг нь их содон. Анкорын туурь ширэнгэн ой болон тариалангийн талбайгаар хүрээлэгдсэн нутагт байрлана. Тус сүм нь энгийн нэг чулуун байгууламж бус харин чулуугаар эрэгтэй хүйсийнхний хатуу чанга байдал, хүч чадал, усаар эмэгтэй хүний уян зөөлөн шинж чанарыг хослуулан бэлгэдэж, энэ байрлалыг сонгожээ. 1500х1300 м харьцаатай тэгш өнцөгт хэлбэртэй, эргэн тойрон 190 м өргөн, 3,6 км урт усан суваг бүхий цогцолбор байгууламж юм. Голдоо нэг, дөрвөн талдаа тус бүр нэг, нийт таван суваргыг тойруулсан ханан хэрэмтэй ажээ. Архитектурын шилдэг бүтээлд багтах Анкор Ват нь өнөөг хүртэл хадгалагдан үлдсэн гайхамшигтай байгууламж бөгөөд зохиомж, хийц, харьцаа болон газрын рельефэд төгс зохицсон байдал, гайхалтай уран баримлуудаараа алдартай. 




     1432 онд нийслэл хотоо Пномпень руу нүүлгэсний дараа уг сүмийг Буддын хуврагууд хамгаалан үлдсэн түүхтэй. Кхмерууд хийдийг дээрээс нь доош барих онцгой арга, технологийг ашиглажээ. Байгалийн цэвэр чулууг засаж тоосго хэлбэрт оруулан, түүний дунд хоёр нүх гаргасан нууц, зааныг зөөвөрт хэрхэн ашигласан нь өдийг хүртэл эрдэмтдийн маргааны сэдэв болсоор ирсэн.

     Чулууг хооронд нь эвцэлдүүлэн нийлүүж, ус орох зайгүй болтол нь наалдуулжээ. Энэ байгууламж хэдий 12-р зуунд баригдсан ч нэлээд хожуу, ердөө зуугаад жилийн өмнө дэлхийд танил болжээ. Ийм учраас хүний гараар бүтээгдсэн дэлхийн гайхамшгуудаас олж илэрсэн түүхэн он цагаараа хамгийн залууд тооцогдох энэ бүтээлийг 1992 онд ЮНЕСКО-гийн соёлын өвд бүртгэн авсан байна. “Анкор Ват”-аас өөр ямар ч байгууламж улсынхаа төрийн далбаанд байдаггүй нь Камбож хүмүүст энэ сүм хичнээн чухал, хүндтэйг илэрхийлнэ. Алсаас харахад нэг эгнээнд өрсөн том чулуунууд байх боловч ойртон очвол шатаар холбогдсон өндөр цамхагууд, галерей, асар том террас, ханаар дүүрэн ажээ.

     Төвийн гол сүмийн өндөр 42,0 м. Энэ газрыг Францын колончлолын үед ширэнгэн ой дотроос олж нээсэн юм. “Анкор Ват”-ын голын том хаалгаар зөвхөн эзэн хаан, түүний угсааныхан заан дээр залран орж ирдэг байсан гэх ба  хоёр талын хаалгаар хүндэт зочид, төлөөлөгчид бусад хүмүүс орж гардаг байжээ. Гол хаалга руу явах замд гоёмсог гүүр гаргаж, түүний хоёр талаар олон толгойт урт лууг дүрсэлсэн нь сүмийн хамгаалагчийн үүргийг бэлгэджээ.



     Сүмийн гол мөргөлийн хэсэгт байх эгц чулуун суваргад орохын тулд хүн заавал дөрвөн хөллөж авирч гарах ёстой байдаг нь “Тэнгэрийн орон диваажин өөд авирч байгааг” төсөөлөн зориуд ийнхүү барьжээ. Мэдээж ийм өндөрт гарахад зарим өндөр настай жуулчдад хэцүү учир сүүлд шат хийн сайжруулан засчээ. Хана, багана, туурга бүрийг чимэглэсэн уран нарийн сийлбэрүүд ихэвчлэн апсара бүжгийн хувцастай Дева бурханы элч үзэсгэлэнт бүсгүйчүүдийг дүрслэн харуулдаг. Дотор талын урт урт хонгилуудын ханан дээр тамаас диваажин хүртэл таван үе шат дамждаг тухай, бурхан газар дэлхий, ертөнц, хүн төрөлхтнийг хамгаалан чөтгөртэй дайтаж байгаа тухай зураг сийлбэр байна. Нэгэн барилгын ханан дээр 13-14-р зууны үед Камбожийг дайлсан Монголын морьтон цэргүүдийн сэдэвтэй сийлбэр үлдсэн байдаг нь нэн сонирхолтой.