Барилгын аюулгүй байдал, бат бэх, найдварт байдалд тавигдах шаардлага, төлөвлөлтийн зарчмыг тогтоосон Европын холбооны Еврокод 0-ээс 9 кодод хамаарах 133 стандарт, барилгын бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээ, сорилт туршилтыг тодорхойлсон 31 нэр бүхий норматив техникийн баримт бичгийг барилгын салбарт нэвтрүүлэн мөрдүүлэх шийдвэрийг Барилга, хот байгуулалтын яам, Стандартчилал, хэмжил зүйн газар хамтран гаргасан. Дээрх стандартуудыг хэрэгжүүлэх, нутагшуулах ажлын явцын талаар бид тодруулга авсан юм.

- Барилга, хот байгуулалтын яам, Стандартчилал, хэмжил зүйн газар хамтран шинээр 160 гаруй Евро стандартыг нэвтрүүлэх шийдвэрийг гаргасан. Үүнд ямар ямар төрлийн стандартыг авч ашиглах гэж байна вэ?

- Манай Стандартчилал, хэмжил зүйн газар нь Барилга, хот байгуулалтын яамтай 2015 оны 3-р сард хамтран ажиллах гэрээнд гарын үсэг зурсан. Энэ ажлын хүрээнд 2008, 2011 оны 38, 89 дүгээр тогтоолуудаар Монгол Улсад Евро стандарт нэвтрүүлэх шийдвэр гарсан билээ. Ингэхдээ барилга, төмөр зам, дэд бүтцийн салбарт Евро стандарт нэвтрүүлэх шийдвэрийг гаргаснаар, ажлын төлөвлөгөөг батласан юм.

Европын стандартчиллын байгууллагуудад Монгол Улсыг төлөөлөн төрөлжсөн байгууллага болох Стандартчилал, хэмжил зүйн газартай хамтын түншлэлийн гэрээ байгуулсан. Энэ ажлын хүрээнд барилгын чанар, аюулгүй байдал, норматив техникийн баримт бичгүүдийг барилгын салбарт 1:1 харьцаагаар нийцүүлэн боловсруулах болно. Сүүлийн үед манайд гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжүүд байгуулагдаж, дотоодын компаниуд ч олон улсын түвшинд ажиллаж эхлэснээр чанар стандарт нь өөр түвшинд гарч ирж байгаа юм.

- Манай улс төрийн албан хэрэг хөтлөлтийг Монгол хэл дээр явуулна гэж хуулиндаа заасан. Тэгэхээр эдгээр стандартуудыг англи хэл дээр нь авч хэрэглэнэ гэдэг нь хэр оновчтой вэ?

- Техникийн баримт бичгүүдийг шууд Монгол хэлээр орчуулан хэрэглэхэд ихээхэн хүндрэлтэй байдаг. Боловсон хүчнийг бэлтгэх асуудал бас бий. Тиймээс англи хэлийг дэлхий нийтийн хэл гэдэг утгаар нь эдгээр Евро стандартуудыг эхний ээлжинд шууд авч хэрэглэхээр болсон. Бид 0-ээс 9 Еврокодод багтсан 100 гаруй Евро стандартыг авч хэрэглэх юм. Гэхдээ холбогдох бэлтгэл ажлуудыг төлөвлөгөөтэй  хийнэ. Ер нь олон улсын стандартуудыг үндэсний болгохдоо хэрэглэдэг арга, аргачлалыг нарийвчлан гаргасан олон улсын стандартуудад арга, аргачлалыг нь заасан жишиг байдаг.

Манай улсад ч гэсэн олон улсын (ISO, IEC, ITU) стандартуудыг үндэсний болгон батласан туршлагууд бий. Олон улсын стандартуудыг боловсруулах ISO, IEC Guide 1, 2 стандарт аргачлалууд бий. Мөн Европын стандартчиллын байгууллагын CEN/CENELEC-13 дугаар аргачлал дээр ч еврокод, евро стандартыг хэрхэн хэрэглэх тухай тодорхой заасан байдаг. MNS ISO 21-1, MNS ISO21-2 стандартууд дээр тухайн улс орон олон улсын стандартыг англи хэлээр нь яаж хэрэглэхийг заасан байдаг ба дараа нь өөрийн орны нөхцөлд тохируулан, төлөвлөгөөтэйгөөр эх хэлээрээ орчуулан хэрэглэдэг.

Мэдээж төрийн хэл Монгол хэл учраас аливаа стандарт, баримт бичиг ч гэсэн эх хэлээрээ гарч байгаа. Цаашид ч Еврокод, Евро стандартуудыг аль болох Монгол хэл дээр гаргах ажлыг хийнэ. Гэхдээ Еврокодуудыг хэрэглэх аж ахуйн нэгж, байгууллага, үйлдвэрүүд гарч ирж байгаа учраас тэдний бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээг дэмжих, хугацаа алдахгүй байх, дарамт, хүнд суртал үзүүлэхгүй үүднээс эхний ээлжинд шууд англи хэлээр нь хэрэглэх боломжтой. Харин мэргэжлийн яамны зүгээс бодлогоор, төлөвлөгөөтэйгөөр энэ асуудлыг шийдвэрлэх хэрэгтэй. Энэ нь ойрын 2, 3 жилийн асуудал биш юм. Магадгүй  2020-2030 он хүртэл үргэлжлэх асуудал болно.

- Англи хэлээр нь шууд ашиглахад Барилгын салбарынхны, инженер техникийн ажилтнуудад хүндрэл учрах байх даа?

- Мэдээж 50, 60 жилийн турш нутагшуулж, хэрэглээд хэвшчихсэн ОХУ-аас нэвтрүүлсэн барилгын норм, дүрмийг шууд хална гэж байхгүй. Зэрэгцүүлээд хэрэглээд явна. Үүнийг үндэсний болгон хэрэгжүүлэхэд бидэнд хүний нөөц дутагдалтай байгаагаас Англи хэлтэй боловсон хүчнийг бэлтгэх асуудал тулгарна. Тиймээс Төрийн захиргааны төв байгууллага болон Барилга, Хот Байгуулалтын яамтай хамтран, боловсон хүчнийг ШУТИС, бусад техникийн их, дээд сургуулиудад энэ чиглэлийн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх шаардлагатай байгаа юм.

- Евро стандартуудыг нэвтрүүлж байгаатай холбоотойгоор мэргэжлийн байгууллагуудаас ямар арга хэмжээг явуулах вэ?

- Стандартчилал, хэмжил зүйн газар нь Барилга, хот байгуулалтын яамны захиалгаар эхний ээлжинд боловсруулах Еврокодуудыг олж өгнө. Учир нь Европын холбооны стандартчиллын байгууллагын төсөл манай байгууллага дээр хэрэгжиж байгаа. Төслийн хүрээнд бид мэргэжилтнүүдийг сургах, Еврокодын техникийн хорооны хуралд оролцуулах, мөн барилгын салбарт норм, нормативаар ажиллаж буй инженер, ажилтнуудыг тухайн улс оронд нь сургах, Европын холбооны стандарт буюу Еврокодын шинжээч, экспертүүдийг Монголд урьж, сургалт зохион байгуулах ажлуудыг шат дараатай хэрэгжүүлнэ.

2015-2017 онд эдгээр Евро стандартыг нэвтрүүлэх бэлтгэл ажлыг гүйцэтгэнэ. Мөн Еврокод, Евро стандартуудыг нэвтрүүлсэн улс орнуудын туршлагыг судална. Тухайлбал, барилгын салбартаа Еврокодыг иж бүрнээр нь нэвтрүүлсэн Чех улсын туршлагыг судлахаар төлөвлөж байна. Ойрын 2-3 жилд боловсон хүчнээ сургах, стандарт норм дүрэм, кодоо олж авах, төлөвлөгөөгөө боловсруулах бэлтгэл ажлыг хийнэ. Үе шат, төлөвлөгөөтэйгөөр энэ ажлыг хийнэ. Энэ нь шууд аваад нэвтрүүлчихдэг амар ажил биш юм.

Гэхдээ Англи хэлээр нь шууд авч хэрэглэх арга байдаг. Тухайлбал, Монголд нутагшин хэрэглэгддэг техникийн хэллэг, нэр томьёонууд гэж бий. Тийм учраас Англи хэлээр хэрэглэх аж ахуйн нэгж байгууллагууд шууд авч ашиглах боломжтой. Харин нутагшуулах ажлыг бид дээр хэлсэнчлэн төлөвлөгөө, үе шаттайгаар хийнэ. Жишээлбэл, Англи улс Еврокодыг нэвтрүүлэхэд 20-30 жилийг зарцуулсан байдаг.

Еврокодыг барилгын салбарт нэвтрүүлэх ажлыг зоригтойгоор шийдвэр гарган эхлүүлсэн нь маш том алхам юм. Энэ салбарт чанар, аюулгүй байдлыг сайжруулъя л гэж байгаа бол хөгжингүй орнуудын техникийн норматив баримт бичгийг авч хэрэглэх ёстой. Үүнд, барилгын чанар, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, баримт бичгүүд нь ямар байх ёстой, тэр бүхнийг судалж, нэвтрүүлэх нь зүйтэй. Гэхдээ бидэнд туршлага бий. Өнгөрсөн 4-5 жилийн хугацаанд Европын 40 орчим стандартыг орчуулж, үндэсний болгоод 1:1 харьцаагаар батлан гаргасан.

Европын баримт бичгүүд нь бүх сорилт, туршилт, баталгаажуулалт, тохирлын үнэлгээ зэргийг хийх зааврыг иж бүрнээр нь багтаасан, маш боловсронгуй. Мэдээж Еврокод, Евро стандартуудыг өөрийн орны нөхцөлд тохируулан, үндэсний болгох заавар байдаг. Үүнийг боловсруулахад үндэсний онцлогийг тусгасан “ҮНДЭСНИЙ ХАВСРАЛТ”-ууд гэж байгаа. Тэр үндэсний хавсралтуудад өөрийн орны цаг уурын онцлог нөхцөлд тохируулсан заалтуудыг тусгана.

- Эдгээр Еврокод, Евро стандартыг нэвтрүүлэх ажил одоо ямар шатандаа явж байна вэ?

- Барилга, хот байгуулалтын яамнаас эхний ээлжинд Еврокод 1 ба 8-ыг боловсруулах төлөвлөгөөг ирүүлсэн байгаа. Еврокод 1 нь - Бүтээц, Еврокод 8 нь - Газар хөдлөлтийн стандартуудыг багтаасан байдаг. Стандартчилал, хэмжил зүйн газар бол Еврокодыг төслийн шугамаар олж, дамжуулан өгөх үүрэгтэй. Үүнийг төлөвлөгөөтэй боловсруулах үйл ажиллагааг холбогдох салбарын яам хариуцан ажиллах юм. Ерөнхийдөө орос, англи хэлтэй, норматив техникийн баримт бичиг дээр ажиллах боловсон хүчнийг бид бэлтгэнэ.